Hợp tác xã phải hoạt động thực chất

Câu chuyện về việc thành lập và phát triển hợp tác xã (HTX), đặc biệt là ở các xã nằm trong kế hoạch xây dựng nông thôn mới (NTM) trong năm 2017 và những năm tiếp theo, ngày càng trở nên nóng bỏng hơn.

Cần chú trọng vào chất lượng hoạt động của các HTX.

SỐ LƯỢNG HTX TĂNG NHANH

Thực tế cho thấy, số lượng HTX tăng nhanh trong thời gian gần đây, đặc biệt là ở các xã nằm trong kế hoạch xây dựng NTM. Điều này một phần cũng do quy định của tiêu chí 13 trong Bộ tiêu chí quốc gia xây dựng NTM giai đoạn 2016 - 2020. Theo đánh giá của Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN-PTNT), ngay từ đầu năm, 17 xã nằm trong kế hoạch phấn đấu xây dựng đạt chuẩn NTM trong năm 2017 chỉ có 7 xã đã có HTX, quỹ tín dụng nhân dân; 10 xã chưa có HTX. Thế nhưng, đến cuối tháng 4-2017, 10 xã này đã thành lập HTX.

Tuy nhiên, thực chất hoạt động của 17 HTX này như thế nào cũng còn rất nhiều vấn đề cần phải bàn cãi, mổ xẻ. Theo đánh giá chung của Sở NN-PTNT, hầu hết các HTX này đều thành lập đúng quy định của Luật HTX năm 2012, nhưng nhìn chung các HTX mới thành lập chưa cung cấp được dịch vụ thiết thực phục vụ thành viên, chỉ làm trung gian trong hoạt động liên kết tiêu thụ sản phẩm. Chưa kể, hầu hết các HTX thành lập mới phần lớn có vốn điều lệ thấp, mang tính tượng trưng (6 HTX có vốn điều lệ dưới 50 triệu đồng). Đó là chưa nói đến một số HTX đến nay chưa huy động đủ vốn điều lệ. Điểm đặc biệt là đến thời điểm hiện tại chưa có HTX nào tham gia vào chuỗi giá trị ngành hàng chủ lực một cách đúng nghĩa. Chính những yếu tố như thế đã dẫn đến thực trạng là đa số HTX thành lập mới trong năm 2017 chưa hoạt động, thiếu vốn, thiếu kinh nghiệm, chưa tổ chức hạch toán nên chưa thể xác định được hiệu quả.

Thực trạng của hầu hết HTX như thế cho thấy, dường như việc ra đời của các HTX chủ yếu tăng về mặt số lượng, chưa đảm bảo đủ các nguồn lực và nhu cầu thực tế của địa phương. Bởi theo đánh giá chung của Sở NN-PTNT, qua rà soát thực tế đối với 17 xã xây dựng NTM trong năm 2017, chỉ có 3 xã (Hậu Mỹ Trinh, Thạnh Nhựt, Long Hòa) có HTX hoạt động hiệu quả; 7 xã (Mỹ Hội, Long Khánh, Cẩm Sơn, Thạnh Hòa, Tân Lý Tây, Bình Ân, Tân Thành) có HTX hoạt động nhưng chưa đáp ứng nội dung, yêu cầu của tiêu chí 13, song có khả năng đạt được nếu nỗ lực thực hiện các kế hoạch đã đề ra; 7 xã còn lại (Mỹ Trung, Thanh Hòa, Long Tiên, Đạo Thạnh, Trung Hòa, An Thạnh Thủy, Thành Công) có HTX nhưng khó có khả năng đáp ứng các nội dung, yêu cầu của tiêu chí 13 trong năm 2017. Như vậy, tiến trình xây dựng NTM của tỉnh trong năm 2017 cũng gặp không ít khó khăn và khó có khả năng đạt kế hoạch đề ra.

TRÁNH CHẠY TIÊU CHÍ HTX

Cuộc họp đánh giá tình hình phát triển HTX trong lĩnh vực nông nghiệp tại các xã xây dựng NTM và giải pháp triển khai kế hoạch đến năm 2020 do UBND tỉnh tổ chức gần đây cũng nhằm vào mục tiêu tìm ra giải pháp, cách thức để không chỉ HTX tăng về mặt số lượng mà còn đảm bảo hoạt động có hiệu quả và mang tính bền vững. Ông Phạm Anh Tuấn, Phó Chủ tịch UBND tỉnh nhấn mạnh, kinh tế hợp tác đóng vai trò rất quan trọng trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa của Việt Nam; trong đó HTX là chủ thể rất quan trọng, nhằm tạo ra các dịch vụ, kết nối sản xuất của các hộ gia đình để tạo ra sản phẩm có năng suất, chất lượng, gắn kết giữa doanh nghiệp và nông dân. Trong quá trình xây dựng NTM, kinh tế hợp tác nói chung, HTX nói riêng có vai trò rất quan trọng để giúp tập hợp và tổ chức lại sản xuất, nâng cao hiệu quả, từ đó nâng cao thu nhập của nông dân. Tuy nhiên, để hoạt động của HTX đi vào chiều sâu và phát triển đúng mức, góp phần đẩy nhanh tiến độ xây dựng NTM, cần nhìn nhận lại một cách đầy đủ hơn, đồng thời có bước đi phù hợp để hoạt động của HTX được thay đổi về chất.

Trước thực trạng, khó khăn, vướng mắc của mô hình kinh tế hợp tác nói chung, HTX nói riêng, ông Phạm Anh Tuấn nhấn mạnh, cần phát huy mạnh mẽ vai trò của HTX nông nghiệp nhưng phải đảm bảo vững chắc và có chất lượng, tránh duy ý chí, nóng vội, gò ép và không nên đặt ra chỉ tiêu để phát triển về số lượng. Nhà nước chỉ tạo môi trường về cơ chế chính sách và hỗ trợ để tự thân các HTX phát triển; đồng thời tăng cường phối hợp giữa các sở, ngành, địa phương trong việc kiểm tra, xem xét hồ sơ thủ tục cấp giấy chứng nhận hoạt động của các HTX, đảm bảo việc thành lập HTX đúng thực chất, tránh hình thức, đặc biệt là tránh tình trạng việc thành lập HTX để đạt tiêu chí 13 mà không đảm bảo chất lượng. “Cố gắng vận động thành lập HTX đối với các xã nằm trong lộ trình xây dựng NTM, cả những xã đã được công nhận đạt chuẩn NTM nhưng còn nợ tiêu chí Tổ chức sản xuất. Mục tiêu là vì lợi ích của thành viên và đảm bảo phát triển bền vững, ở những nơi thực sự có nhu cầu, đủ khả năng và điều kiện, trên cơ sở tự nguyện, hợp tác, bình đẳng, đồng sở hữu, tương trợ lẫn nhau”- ông Phạm Anh Tuấn nhấn mạnh.

Thực tiễn cũng đặt ra là xây dựng mô hình HTX phải gắn với việc liên kết thực hiện chuỗi giá trị các sản phẩm chủ lực trên địa bàn tỉnh; phát triển mới HTX ở các vùng nguyên liệu, Cánh đồng lớn gắn với việc thực hiện các chương trình, dự án của địa phương; đồng thời nhân rộng các điển hình tiên tiến, các điển hình HTX có vai trò tích cực trong xây dựng NTM; khuyến khích, tạo điều kiện để các HTX liên kết với nhau và HTX liên kết với các doanh nghiệp.

Về thực hiện tiêu chí 13, ông Phạm Anh Tuấn giao trách nhiệm cho các huyện, thị, thành và các xã phải quán triệt để người dân hiểu đúng, đầy đủ, không để ngộ nhận chỉ thành lập HTX là đủ điều kiện mà HTX phải hoạt động có hiệu quả, thực hiện được các liên kết sản xuất. Thực chất của vấn đề này là nâng cao tư duy, hiệu quả sản xuất cho người dân. Tuy nhiên, việc thành lập HTX mới phải thận trọng, có giải pháp thích hợp, đảm bảo hài hòa giữa quy định và thực tế của địa phương…

PHƯƠNG ANH