Tại sao trẻ béo phì thường mắc Covid-19 nặng?

(ABO) Bé Lê Cẩm T., 8 tuổi, cao 130cm, nặng 48 kg, được nhập viện vì xét nghiệm Covid-19 nhanh, kết quả có hai vạch, vạch dưới đậm rất rõ ràng. Gia đình muốn để bé điều trị tại nhà, nhưng bác sĩ ở trạm y tế không đồng ý. Còn mẹ bé T. chần chờ không muốn cho bé nhập viện, vì thấy bé tỉnh queo, không có triệu chứng gì nặng.

Cuối cùng bác sĩ phải giải thích, thuyết phục gia đình là bé T. mới 8 tuổi mà nặng 48 kg, chỉ số BMI là 28, tức bé gần bị béo phì, thuộc nhóm nguy cơ cao, có thể có biến chứng nặng, phải nhập viện theo dõi và điều trị. Mẹ của T. không hiểu tại sao béo phì lại có nguy cơ bệnh nặng khi mắc Covid-19?

Trong chuyên môn người ta xếp béo phì có nguy cơ cao chỉ đứng sau bệnh tiểu đường khi nhiễm Covid-19. Những người có một số yếu tố nguy cơ hoặc bệnh đi kèm có nhiều khả năng phát triển các tình trạng bệnh nghiêm trọng. Theo dữ liệu từ Mỹ, 68% bệnh nhân Covid-19 có ít nhất một bệnh đi kèm, trong đó béo phì là phổ biến thứ hai (48,3%) ở bệnh nhân nhập viện.

Mặc dù thiếu bằng chứng để xác định liệu béo phì có làm tăng tính nhạy cảm của nhiễm vi rút hay không, nhưng một số báo cáo bao gồm phân tích tổng hợp và đánh giá có hệ thống đã xác nhận mối tương quan giữa béo phì và kết quả tồi tệ hơn của Covid-19. Tỷ lệ béo phì ở bệnh nhân Covid-19 được đưa vào các đơn vị chăm sóc đặc biệt (ICU) hoặc được thở máy xâm lấn (IMV) cao hơn nhiều so với những người bình thường. Bệnh nhân béo phì dễ có triệu chứng ho, sốt và sự hiện diện của béo phì làm tăng nguy cơ mắc bệnh Covid-19 nghiêm trọng. Có hai nguyên nhân gây bệnh nặng ở trẻ béo phì:

Giảm thể tích phổi, tăng sức cản trở đường thở.

Về mặt vật lý, người béo phì có khối lượng mỡ ở thành ngực và bụng tăng lên, làm giảm tính đàn hồi của thành ngực và phổi, khiến giảm dung lượng khí cặn cơ năng, giảm thể tích khí dự trữ thở ra, các cơ trơn bao quanh phế quản trở nên ngắn đi. Điều này rất quan trọng vì Covid-19 làm tổn thương phổi, sẽ đẩy nhanh tình trạng suy hô hấp là một trong những triệu chứng nặng nhất của Covid-19.     

Mỡ vừa là kho dự trữ lớn nhất của vi rút, vừa cung cấp năng lượng cho vi rút phát triển.

Một trong những lý do gây béo phì là sự lắng đọng giọt mỡ (lipid) quá mức trong mô mỡ do lượng năng lượng dư thừa tích tụ lại. Giọt mỡ có nhiều chức năng trong nhiễm vi rút. Mỡ là nguồn năng lượng cung cấp cho vi rút hoạt động, có mỡ thì vi rút mới hoạt động được, giống như xe chạy phải cần xăng. Các giọt mỡ còn được sử dụng như một nhà máy để vi rút nhân bản, lắp ráp tạo ra vi rút con cháu của nó. Người ta gọi mô mỡ là kho chứa vi rút hay hồ chứa vi rút, từ kho vi rút trong mô mỡ, vi rút được phóng thích vi vào máu từ từ làm kéo dài thời gian nhiễm Covid-19. Mặc khác, mô mỡ còn chứa nhiều enzyme chuyển đổi angiotensin 2 (ACE2), là các thụ thể của SARS-CoV-2, giúp vi rút dễ dàng xâm nhập vào tế bào của người bệnh.

Mỡ làm tăng phản ứng viêm trong cơ thể.

Mô mỡ có ảnh hưởng nhiều đến phản ứng viêm trong cơ thể. Mô mỡ trắng ở nội tạng thu hút rất nhiều đại thực bào, đại thực bào là các tế bào tham gia phản ứng viêm của cơ thể với vi rút, nó có liên quan đến "Cơn bão cytokine", cơn bão này là sự tăng kích hoạt phản ứng viêm quá mức cần thiết với các tác nhân xâm nhập như vi rút gây bệnh, cuối cùng quay ngược lại tấn công các tế bào khỏe mạnh của cơ thể, gây tổn thương đa cơ quan như tim, phổi, gan, thận…

Ngoài ra, mô mỡ ở trẻ béo phì có mối liên hệ nhân quả với các bệnh tim mạch, tiểu đường.

Tóm lại, khi gia đình có trẻ béo phì, bà con mình cần bảo vệ bé giảm thiểu rủi ro mắc bệnh Covid-19 bằng cách tiêm ngừa đầy đủ cho trẻ trong độ tuổi ngành Y tế cho phép tiêm, nhất là tiêm mũi tăng cường sau mũi cuối cùng 3 tháng. Theo một nghiên cứu ở Mỹ cho thấy, nhóm tiêm ngừa không đủ hoặc không tiêm có nguy cơ mắc bệnh tăng 6 lần, tử vong tăng 14 lần, nhập viện tăng gấp 9 lần so với nhóm tiêm ngừa đầy đủ.

Cùng với tiêm ngừa, trẻ phải thực hiện 5K thật tốt. Nếu chẳng may trẻ bị F0, bà con phải báo ngay cơ sở y tế để được điều trị sớm, điều trị đúng, thì sẽ ngăn chặn được các biến chứng nguy hiểm. Phòng ngừa trẻ béo phì là phòng ngừa từ xa các biến chứng nặng của Covid-19, bà con mình khi thấy trẻ có dấu hiệu dư mỡ bụng thì cần đưa đến các cơ sở y tế để được khám và tư vấn sớm.

BS NGUYỄN THÀNH ÚC