Câu chuyện về chiếc áo Bác mặc ngày 2-9-1945
 |
Trong số những hiện vật liên quan đến thời điểm lịch sử 2-9-1945, Viện Bảo tàng cách mạng Việt Nam trưng bày nhiều hiện vật: Chiếc micro Hồ Chủ tịch sử dụng trong Lễ Tuyên ngôn Độc lập, một số kèn đồng mà Đội Quân nhạc cử Quốc ca tại Quảng trường Ba Đình, đặc biệt có bộ quần áo Bác Hồ đã mặc trong ngày Đại lễ khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.
Tuy chỉ là một bộ quần áo bình thường, nhưng đằng sau lại là cả một câu chuyện về những ngày đất nước còn gian khó nhưng ấm áp tình người…
Theo lời kể của bà Hoàng Thị Minh Hồ (là vợ của ông Trịnh Văn Bô), nữ chủ nhân của ngôi nhà 48, Hàng Ngang lịch sử: Bác từ chiến khu về chỉ có một đôi dép cao su nhãn hiệu Con hổ trắng, chiếc quần soóc nâu, chiếc áo sơ mi ngắn tay, một chiếc can và chiếc mũ phớt bạc màu.
Hằng ngày, lúc 7 giờ, ông Vũ Đình Huỳnh đón Bác ra Bắc Bộ phủ làm việc, đến chiều mới về ngôi nhà 48, Hàng Ngang.
Buổi tối, Bác thường xuyên bận, vì phải hội kiến làm việc với các ông Trường Chinh, Võ Nguyên Giáp, Hoàng Quốc Việt…
Đêm đêm, Bác thức rất khuya đánh máy chữ. Chuông đồng hồ điểm 12 tiếng, đèn bàn của Bác mới tắt, nhưng 5 giờ hôm sau Bác đã tập thể dục ngoài ban công...
Những ngày 26 và 27-8, tức là khi đã ấn định Lễ Tuyên ngôn vào ngày 2-9-1945, anh em cán bộ mới sực nhớ cần phải sắm cho mỗi người một bộ quần áo mới lúc ra mắt trên lễ đài, đặc biệt là Hồ Chủ tịch.
Đa số anh em từ chiến khu trở về và kể cả Bác cũng đều mặc những bộ đồ đã cũ sờn. Lúc bấy giờ, trong tủ nhà chúng tôi có rất nhiều vải, tôi lấy ra mấy khúc ka ki để may cho anh em.
Trong tủ có vài chục bộ quần áo khá sang trọng may sẵn mà ông Bô chưa dùng, nên tôi lấy ra cho các anh mặc tạm trước. Ông Phạm Văn Đồng, rồi ông Võ Nguyên Giáp… ai mặc vừa bộ nào thì dùng bộ nấy, nhưng tầm người như Bác Hồ không bộ nào hợp cả.
Gần sát ngày lễ, ông bà Trịnh Văn Bô đã chọn riêng loại vải kaki cốt lê của Anh và ông Vũ Đình Huỳnh, nguyên là Thư ký lễ tân mang đến xin ý kiến Bác. Bác nói: “Tôi mặc xuềnh xoàng thôi. Không len, dạ đắt tiền làm gì, cốt tươm tất, giản dị, không phải cà vạt cổ cồn là tốt”.
Lúc đó, ông Vũ Đình Huỳnh chợt nhớ tới một bức ảnh của Xtalin nên ướm thử với Bác may theo kiểu áo đó, cũng không có cà vạt mà oai vệ. Bác mỉm cười nói: “Nhưng mình có phải là Xtalin đâu!”.
Cuối cùng, ông Vũ Đình Huỳnh mời ông Phú Thịnh, chủ hiệu may có tiếng ở phố Hàng Quạt đến và trình bày: “Tôi có người nhà là cụ lý ở quê ra thăm thủ đô, muốn cắt vài bộ đồ cho cụ, nhờ anh cắt may kiểu áo bốn túi, mặc kín cổ khi có việc quan trọng, lúc thường nhật thì mở khuy áo thoải mái, đi giày đi dép đều hợp với cụ lý nhà tôi”.
Ông Phú Thịnh ngẫm nghĩ một lúc, rồi dè dặt nói: “Tôi đã mường tượng ra kiểu áo ấy rồi. Chỉ cần tính toán cái ve áo nhọn hay tù?”.
Ông Phú Thịnh ngắm nghía tấm ảnh Xtalin, rồi nói: “Kiểu tướng soái này oách lắm nhưng không hợp với các cụ người nhà mình. Thôi được, tôi sẽ lo liệu để có bộ áo hợp ý với cụ lý”.
2 hôm sau, ông Phú Thịnh đem 2 bộ quần áo đến, cười ý nhị nói: “Tôi trộm nghĩ, cụ lý này không phải là lý trưởng, mà có lẽ là một cụ lý… khác thường”. Ông Vũ Đình Huỳnh cười đáp lại tình cảm tinh tế của ông thợ may.
Hôm sau, lựa lúc Bác tập thể dục, tắm sáng xong, ông Vũ Đình Huỳnh đem bộ quần áo mới vào. Bác ướm thử, ngắm kỹ cổ áo và mỉm cười: “Được, thế này là hợp với mình”.
Ông Vũ Đình Huỳnh lúc đó rất vui và thầm mỉm cười nghĩ: Chỉ trong vài ngày nữa, ông Phú Thịnh sẽ vô cùng ngạc nhiên và sung sướng vì biết được “cụ lý” mà mình may quần áo chính là Chủ tịch Hồ Chí Minh, đọc Bản Tuyên ngôn Độc lập tại Vườn hoa Ba Đình, khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.
Trong thời gian trước và sau Cách mạng Tháng Tám, gia đình thương nhân Trịnh Văn Bô (gọi tắt là ông bà), chủ nhân tiệm vải Trịnh Phúc Lợi, số 48, Hàng Ngang, nổi tiếng Hà thành thời đó, đã ủng hộ cho cách mạng tổng cộng 5.147 lạng vàng. Đó cũng là phần lớn số vàng mà ông bà có được nhờ tích cóp bằng việc buôn bán vải. Trước Cách mạng Tháng Tám, khi nhận 100 lạng vàng, đồng chí Nguyễn Lương Bằng (khi đó là Trưởng Ban Tài chính Đảng) xúc động nói: “Anh chị đóng góp cho cách mạng tận tình quá, tài chính của Đảng hiện có vẻn vẹn 4 đồng tiền Đông Dương...”. Sau Tổng khởi nghĩa, bà ủng hộ 20 vạn, trị giá 500 cây vàng. Cách mạng Tháng Tám thành công, khi quân Tưởng tràn vào miền Bắc nước ta, ông bà ủng hộ hàng trăm lạng vàng để Bác thương lượng, hòa hoãn với chúng. Khi Bác Hồ phát động “Tuần lễ vàng”, gia đình ông bà ủng hộ 117 lạng vàng. Ngoài ra, ông bà thường xuyên đến các gia đình đồng nghiệp để vận động họ ủng hộ tiền, vàng. Kể về sự giúp đỡ nhiệt tâm này, bà Bô khẳng định: Làm sao quên những gia đình tư sản yêu nước, gia đình tiểu tư sản cùng nhau gom góp tiền, vàng mà chẳng một chút nề hà. Làm sao quên những người dân nghèo thành thị, những gia đình trong cơn thiếu đói vẫn chắt chiu từng nắm gạo bỏ vào “Hũ gạo tiết kiệm”. Trong đêm kết thúc “Tuần lễ vàng”, ông bà Bô đã không ngần ngại bỏ tiền mua đấu giá bức ảnh Bác Hồ với giá 1 triệu 58 vạn đồng Đông Dương. Với tình cảm của một người dân đối với Bác, ông bà đã quyết tâm mua và tặng Ủy ban nhân dân TP. Hà Hội. Với những đóng góp trên, Nhà nước đã trao tặng cho ông bà mỗi người một Huân chương Độc lập hạng Nhất. Cụ bà Hoàng Thị Minh Hồ qua đời vào ngày 5-11-2017 tại nhà riêng (phố Hoàng Diệu, Hà Nội), hưởng thọ 104 tuổi. Nhà tư sản yêu nước Trịnh Văn Bô qua đời vào năm 1988. |
HỒNG LÊ (tổng hợp)