Những quy định về chính quyền địa phương trong Hiến pháp năm 2013

Việc ban hành Hiến pháp (sửa đổi), gọi là Hiến pháp năm 2013 quy định về chính quyền địa phương tại Chương IX có 7 điều, từ điều 110 đến điều 116. Hiến pháp năm 2013 kế thừa Hiến pháp năm 1992, có sửa đổi, bổ sung, phát triển một số quy định về tổ chức và hoạt động của Hội đồng nhân dân (HĐND) và Ủy ban nhân dân (UBND), đáp ứng yêu cầu đổi mới của đất nước ta trong tình hình mới.

HĐND và UBND thường gọi là chính quyền, là cơ quan thực thi quyền lực Nhà nước ở địa phương. HĐND và UBND là 2 cơ quan có vị trí và tính chất khác nhau, nhưng được tổ chức và hoạt động trên cùng một địa bàn, một cấp hành chính, có sự gắn kết chặt chẽ giữa HĐND và UBND trong việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ của chính quyền địa phương.

Hiến pháp năm 2013 bổ sung quy định mới về “Đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt do Quốc hội thành lập”. Bổ sung quy định này nhằm đáp ứng nhu cầu thiết lập các đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt đang đặt ra ở một số địa phương của nước ta.

Điều đáng lưu ý nữa là Hiến pháp năm 2013 có bổ sung quy định “việc thành lập, giải thể, nhập, chia, điều chỉnh địa giới đơn vị hành chính phải lấy ý kiến nhân dân địa phương và theo trình tự thủ tục do luật định”. Việc lấy ý kiến nhân dân địa phương là 1 tiêu chí bảo đảm minh bạch, công khai trong thực hiện việc nhập, chia tách, điều chỉnh địa giới đơn vị hành chính phải có sự tham gia ý kiến của nhân dân địa phương và đảm bảo quyền làm chủ của nhân dân.

Về cấp chính quyền địa phương quy định trong Hiến pháp là 1 khái niệm mới gồm có HĐND và UBND được tổ chức phù hợp với đặc điểm ở nông thôn, đô thị, hải đảo, đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt do luật định. Quy định mới này mở ra khả năng để luật vừa khắc phục những bất cập, vừa có thể đổi mới về tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương.

Hiến pháp năm 2013 quy định trực tiếp chức năng nhiệm vụ của chính quyền địa phương. Theo đó, chính quyền địa phương có 2 nhiệm vụ được phân biệt với nhau: Nhiệm vụ tổ chức và đảm bảo việc thi hành Hiến pháp, pháp luật tại địa phương và nhiệm vụ quyết định các vấn đề của địa phương do luật định, chịu sự kiểm tra, giám sát của cơ quan Nhà nước cấp trên.

Nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương được xác định trên cơ sở phân định thẩm quyền giữa các cơ quan Nhà nước ở Trung ương, địa phương và mỗi cấp chính quyền địa phương. Trong trường hợp cần thiết, chính quyền địa phương được giao thực hiện một số nhiệm vụ của cơ quan Nhà nước cấp trên với các điều kiện bảo đảm thực hiện nhiệm vụ được phân công.

Hiến pháp năm 2013 quy định rõ về tính chất, vai trò, nhiệm vụ, quyền hạn của HĐND, UBND và đại biểu HĐND cũng như mối quan hệ giữa HĐND và UBND được khái quát, ngắn gọn đảm bảo Hiến pháp thật sự là đạo luật gốc của đất nước ta.

Hiến pháp sửa đổi quy định rõ HĐND, UBND thực hiện chế độ thông báo tình hình của địa phương cho Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể nhân dân lắng nghe ý kiến, kiến nghị của các tổ chức này về xây dựng chính quyền và phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương; phối hợp với Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể nhân dân động viên nhân dân cùng Nhà nước thực hiện các nhiệm vụ kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh ở địa phương.

Chủ tịch Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và người đứng đầu tổ chức chính trị - xã hội ở địa phương được mời tham dự các kỳ họp HĐND và được mời tham dự hội nghị UBND cùng cấp khi bàn các vấn đề có liên quan.

TRẦN BÌNH