Tiêu chí 13 - Tiêu chí nền tảng trong xây dựng nông thôn mới

Đó là tiêu chí số 13 trong tổng số 19 tiêu chí của xã nông thôn mới (NTM): “Hình thức tổ chức sản xuất: “Tổ hợp tác hay Hợp tác xã hoạt động có hiệu quả”.

Người viết nghĩ rằng, đây là tiêu chí quan trọng nhất, nền tảng của tất cả các tiêu chí còn lại. THT hay HTX hoạt động có hiệu quả tức là làm ăn giỏi, kinh tế phát đạt, đời sống của tổ viên và thành viên HTX không ngừng được nâng cao. Từ đó mới có thu nhập cao, có khả năng đóng góp xây dựng hạ tầng cơ sở phục vụ sản xuất và đời sống vật chất, tinh thần, văn hóa, bảo đảm quốc phòng, an ninh, xây dựng hệ thống chính trị vững mạnh…

Ảnh minh họa: Như Lam

Do đó nên hiểu nội dung hoạt động của THT, HTX theo nghĩa rộng, bao gồm cơ giới hóa, ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất nông nghiệp, đạt năng suất, chất lượng hiệu quả cao, đảm bảo nông sản sạch, thực phẩm an toàn vệ sinh, bảo vệ môi trường xanh, sạch…

Về hình thức tổ chức sản xuất, THT là bước tập tành để tiến lên HTX. HTX là nòng cốt, là hình thức phổ biến tiến lên liên kết trong các Liên hiệp HTX, liên kết với doanh nghiệp, với nhà khoa học tạo mối quan hệ “bốn nhà”, hình thành chuỗi giá trị nông sản hàng hóa từ đầu vào tới đầu ra.

HTX là đầu tàu kinh tế trong NTM; đồng thời cũng khuyến khích sản xuất nhỏ lẻ trong gia đình do những lao động nông nhàn, lao động kém sức, tham gia trồng trọt, chăn nuôi một số loại cây, con phục vụ đời sống gia đình, làm đẹp phong cảnh (hoa, chim, cá, kiểng…) vui thú điền viên.

Tại Đại hội đại biểu toàn quốc Liên minh HTX Việt Nam lần thứ V diễn ra trong hai ngày 18 và 19-7 vừa qua, theo báo cáo của Đại hội, đã có 480 HTX thành lập doanh nghiệp trực thuộc để đầu tư mở rộng sản xuất, kinh doanh, làm “đầu kéo” trong xây dựng chuỗi giá trị bền vững.

Đây là điểm mới trong Luật HTX năm 2012: “Khi HTX, Liên hiệp HTX phát triển đến trình độ cao hơn thì sẽ hình thành các doanh nghiệp của HTX, Liên hiệp HTX; doanh nghiệp của HTX, Liên hiệp HTX hoạt động theo Luật doanh nghiệp” (Điều 3).

Như vậy, chẳng những HTX được khuyến khích liên kết với doanh nghiệp từ bên ngoài mà quan trọng là còn được phép thành lập doanh nghiệp của chính mình.

Cũng tại Đại hội trên, Liên minh HTX cũng đã đề nghị Chính phủ cho phép Liên minh HTX Việt Nam chủ trì, phối hợp với các Bộ có liên quan và các địa phương xây dựng thí điểm khu nông nghiệp công nghệ cao để làm đầu kéo thu mua, chế biến, bảo quản, tiêu thụ sản phẩm cho các HTX cả nước. Đồng thời tại đây sẽ hình thành tổ hợp nông nghiệp - công nghiệp - dịch vụ thương mại theo Nghị quyết Đại hội XII của Đảng.

Về HTX kiểu cũ và HTX kiểu mới, theo GS-TS Vương Đình Huệ, Ủy viên Bộ Chính trị, Phó Thủ tướng Chính phủ, hai mô hình này khác nhau cả về tính chất, mục tiêu, sở hữu tài sản, cũng như mối quan hệ giữa các thành viên trong HTX.

Có hai điểm then chốt phân biệt, HTX kiểu cũ là xã viên góp vốn vào HTX, chỉ có quan hệ giữa HTX và xã viên, chia sẻ lợi ích như nhau, không còn tồn tại kinh tế hộ. Trong khi đó, HTX kiểu mới là những tổ chức trên cơ sở liên kết của cá nhân, hộ gia đình, cung cấp các dịch vụ đầu vào và đầu ra, các khâu của quá trình sản xuất, do đó không làm mất đi hay triệt tiêu kinh tế hộ.

Trong HTX kiểu mới, tài sản, vốn liếng, đất đai vẫn là thuộc về xã viên (nay là thành viên), HTX chỉ cung cấp dịch vụ đầu vào,  đầu ra. Từ vị thế của HTX tạo cho các thành viên và hộ gia đình có vị thế trong quan hệ liên kết bốn nhà. Nếu từng hộ gia đình, từng thành viên không đủ tiềm lực trong việc liên kết bốn nhà thì HTX chính là tổ chức làm được những việc đó.

Ông  nêu bật việc chỉ đạo xây dựng HTX phải gắn với việc chỉ đạo xây dựng NTM. Phải gắn động lực phát triển kinh tế hộ vào các mô hình. Phải thay đổi các hình thức quản lý, cách thức ứng xử với các HTX, từ mệnh lệnh hành chính, cơ chế xin - cho sang các quan hệ hợp tác, đối tác.

Trong khi Anh hùng Lao động Huỳnh Văn Thòn, Tổng Giám đốc Tập đoàn Lộc Trời, nhấn mạnh vai trò Cánh đồng lớn (CĐL) trong việc liên kết những hộ sản xuất nhỏ thành tập thể lớn, làm tiền đề vững chắc cho hoạt động của HTX sau này.

Thông qua mô hình liên kết của CĐL, các thành phần kinh tế trong chuỗi giá trị lúa gạo đã kết hợp được với nhau. Ngay cả thành phần mà lâu nay chúng ta thường nhìn họ với con mắt tiêu cực là những chủ ghe, những người hàng xáo thì nay họ cũng có vai trò trong chuỗi liên kết.

Những vấn đề mà tự nông dân không giải quyết được như vốn, chuyển giao tiến bộ khoa học kỹ thuật, chế biến…cũng được giải quyết thông qua việc doanh nghiệp cho nông dân mua nợ vật tư nông nghiệp và lực lượng “ba cùng” chuyển giao tiến bộ khoa học kỹ thuật. Đặc biệt vấn đề lâu nay bà con rất bí là khâu tiêu thụ nông dân cũng được đảm bảo đầu ra.

Tất cả các khâu này đều do Công ty cổ phần Bảo vệ thực vật An Giang (nay là Tập đoàn Lộc Trời) liên kết thực hiện. Qua thời gian, sự trưởng thành của nông dân, tư thương và lực lượng “ba cùng” sẽ tạo ra nguồn cán bộ để công cuộc hợp tác hóa,, tổ chức lại sản xuất thời gian tới mà không phải đầu tư quá nhiều…

Ở tỉnh ta, việc chuyển đổi HTX theo Luật HTX 2012 đang rất khó khăn, lúng túng, nếu không nói là bế tắc (*). Thiết nghĩ, bên cạnh việc nỗ lực tự thân, kể cả việc sắp xếp, phân công lại một số cán bộ, nên quan tâm việc nghiên cứu, tham khảo kinh nghiệm ở những địa phương bạn có cách làm mới, hay. Trước mắt nên đi sâu tìm hiểu về Tập đoàn Lộc Trời, những thành tựu, sáng kiến của An Giang, Đồng Tháp…    

Trên đây là phác họa những đường nét chính trong xây dựng HTX kiểu mới để Tiêu chí số 13 là tiêu chí nền tảng của các tiêu chí khác trong xây dựng NTM, làm cho NTM vững bền.

                                                                                                                               TRẦN  QUÂN

   (*) Xem bài “Chuyển đổi HTX kiểu mới: Bình mới, rượu cũ” của Ngô Văn, đăng trên Ấp Bắc ngày 22-7-2016