Vì sao nhiếp ảnh chưa có nghệ sĩ ưu tú?

Nhiếp ảnh là bộ môn nghệ thuật được phong danh nghệ sĩ (qua Hội nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Nam). Nhưng vì sao đến nay, bộ môn nghệ thuật này chưa có danh hiệu nghệ sĩ ưu tú như nghệ sĩ của những chuyên ngành nghệ thuật khác?

Tác phẩm “Gốm xuất khẩu” của Duy Sơn - Triển lãm Cuộc thi ảnh nghệ thuật toàn quốc năm 2013.

Tại sao là FIAP?

Liên đoàn nghệ thuật Nhiếp ảnh quốc tế (theo tiếng Pháp là Féderation International de L’Art Photographique) viết tắt là FIAP, được thành lập vào tháng 9-1947. Hiện nay FIAP đã có hơn 85 quốc gia thành viên và vùng lãnh thổ trên khắp các châu lục. Dù tự nhận mình là một tổ chức nghiệp dư, nhưng FIAP vẫn là tổ chức Nhiếp ảnh Nghệ thuật lớn nhất, có uy tín thuộc Ủy ban UNESCO của Liên Hiệp Quốc.

Hội nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Nam (VAPA) chính thức gia nhập FIAP từ năm 1991, thời điểm Việt Nam bắt đầu mở cửa và vẫn còn bị Mỹ cấm vận, nên khả năng giao lưu hội nhập với quốc tế còn hạn chế. Vì thế, thông qua FIAP cơ hội đưa hình ảnh đất nước, con người Việt Nam đến với đông đảo công chúng trong và ngoài nước của các nghệ sĩ nhiếp ảnh (NSNA) Việt Nam được mở rộng hơn. Bởi thành viên của FIAP khá đông, những cuộc thi nhiếp ảnh quốc tế do FIAP bảo trợ cũng rất nhiều, lên tới con số hàng trăm. Và theo thời gian, số lượng tác phẩm dự thi và đoạt giải của các nhiếp ảnh gia Việt Nam ngày càng tăng lên. Hiện có hơn 200 NSNA Việt Nam được FIAP phong tước hiệu.

Và từ năm 2012 đến nay, trong bảng xếp hạng của Hội nhiếp ảnh Hoa Kỳ (PSA), các NSNA Việt Nam luôn có mặt trong top 10; qua đó đã góp phần quảng bá hình ảnh đất nước ra thế giới. Không thể phủ nhận những giá trị nhất định, được cân đong bằng “thước đo” FIAP. Vì thế mà từ lâu, các tước hiệu của FIAP được xem để khẳng định “đẳng cấp” của các NSNA. Và ngay cả trong VAPA, cách đánh giá thành tích của anh em hội viên cũng thông qua các tước hiệu theo tiêu chí gần giống của FIAP. Dù có một điều là để đánh giá được các tước hiệu này, chỉ có những người “trong nghề” ,anh em trong giới chơi ảnh nghệ thuật mới biết hết được.

Tác phẩm “Tuổi già” của Trần Đình Thương - Huy chương Vàng cuộc thi ảnh quốc tế VN 2015.

Đã và đang tiếp tục đề nghị

Vấn đề đặt ra là tại sao thành tích của NSNA Việt Nam lại đánh giá qua các tước hiệu của FIAP, và các tước hiệu của VAPA; mà không được phong các danh hiệu của nhà nước; mặc dù nhiều anh em NSNA đạt rất nhiều giải thưởng, huy chương trong nước và quốc tế.

Tác phẩm: “Ánh sáng vùng cao” của Duy Sơn - Triển lãm tại cuộc thi ảnh nghệ thuật toàn quốc năm 2007.

NSNA Trương Hoàng Thêm, nguyên ủy viên Ban chấp hành VAPA nhiều khóa cho biết: Chuyện này do Bộ VH-TT-DL quy định, danh hiệu nghệ sĩ ưu tú, nghệ sĩ nhân dân chỉ dành cho bộ môn nghệ thuật biểu diễn; bộ môn nghệ thuật sáng tác như nhiếp ảnh, hội họa chưa được phong. Việc này đã nhiều nhiệm kỳ, Hội, rồi Ủy ban toàn quốc Liên hiệp các Hội nghệ thuật Việt Nam cũng đã kiến nghị, nhưng đến nay vẫn chưa được thông qua.

NSNA Hoàng Thạch Vân, Ủy viên Ban chấp hành VAPA khóa VIII (2015 - 2020) cho biết: Vấn đề này đến nay vẫn chưa có “tín hiệu”, dù đã nhiều lần đề nghị. Hiện VAPA vinh danh nghệ sĩ qua các tước hiệu của Hội, sắp tới Hội sẽ có văn bản đề nghị với Ban Tuyên giáo các địa phương khen thưởng các nghệ sĩ được phong tước hiệu xuất sắc của VAPA; bởi để đạt được các tước hiệu này, anh em nghệ sĩ đã có nhiều nỗ lực và đạt được nhiều thành tích trong sáng tác và gầy dựng phong trào.

Tại Đại hội đại biểu toàn quốc của VAPA khóa VIII, cũng có nhiều ý kiến về vấn đề này. Các đại biểu cho rằng, lâu nay VAPA phong tước hiệu NSNA theo tiêu chuẩn của FIAP. Trong nhiệm kỳ VII (2009 - 2014) có 58 NSNA Việt Nam được phong các tước hiệu của FIAP, trong khi chỉ có 2 nghệ sĩ được tặng giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật. Vì thế nhiều anh em nghệ sĩ cho rằng cần xem xét, đề xuất nhà nước phong tặng danh hiệu như nghệ sĩ ưu tú cho những NSNA có thành tích xuất sắc hơn là chạy theo tước hiệu của FIAP như thời gian qua mà nhiều người vẫn chưa hiểu hết giá trị của những tước hiệu này.

Về vấn đề này, ông Vũ Quốc Khánh, Chủ tịch VAPA cũng thống nhất và cho biết, nhiệm kỳ VIII này, song song với việc vẫn tham gia sân chơi do FIAP tổ chức; Hội sẽ đề xuất và mong muốn nhà nước xem xét công nhận danh hiệu cao quý cho các NSNA như các nghệ sĩ ở các chuyên ngành nghệ thuật khác, đó là danh hiệu nghệ sĩ ưu tú, nghệ sĩ nhân dân.

VI THẢO