Bán kiên cố cống đập vùng lũ: Không vì cơ chế mà chựng lại

Xây dựng cống đập bán kiên cố theo phương thức Nhà nước và nhân dân cùng làm có thể xem là một đột phá của Tiền Giang mang lại thiết thực trong việc bảo vệ an toàn cho hàng chục ngàn ha hoa màu, ruộng lúa, vườn cây ăn trái ở các huyện vùng lũ. Thế nhưng, phương thức này hiện nay không được phát huy do cơ chế vốn…

Mỗi năm thực hiện 100 đập

Hàng năm khi có lũ là chính quyền sở tại cùng người dân phải xây dựng những cống đập tạm để ngăn lũ bảo vệ ruộng lúa, vườn cây rất tốn kém và không hiệu quả cao.

Trước tình hình trên, một mặt do thiếu kinh phí để xây dựng đồng bộ các cống đập kiên cố, kết hợp với giao thông nông thôn trên địa bàn vùng lũ, mặt khác là tính cấp bách của lũ hàng năm ảnh hưởng và gây thiệt hại nghiêm trọng nên tỉnh đã có chủ trương tiến hành xây dựng các cống đập bán kiên cố theo phương thức: Nhà nước và nhân dân cùng làm, giao trực tiếp cho địa phương làm chủ đầu tư và chịu trách nhiệm, trong đó sự đóng góp kinh phí và kiểm tra của người dân là rất lớn, đáng trân trọng.

Qua khảo sát của cơ quan chức năng, việc xây dựng các cống đập ngăn lũ bán kiên cố theo phương thức trên mang lại hiệu quả rất cao về chất lượng và mỹ quan, bảo vệ an toàn cho hàng ngàn ha đất sản xuất nông nghiệp, đặc biệt là làm lợi cho ngân sách nhà nước mỗi năm vài trăm tỷ đồng.

Cống Ông Xạ, ấp 4, xã Tân Thanh (Cái Bè) thực hiện bằng phương thức “Nhà nước và nhân dân cùng làm”.

Tân Thanh là xã đã thực hiện rất tốt chương trình này. Ông Bùi Văn Tính, Chủ tịch UBND xã cho biết: “Năm 2012, Nhà nước cấp 2 tỷ đồng, giao cho huyện làm chủ đầu tư thực hiện  3 cống đập. Nếu cho xã làm chủ đầu tư bằng phương châm “Nhà nước và nhân dân cùng làm” con số không phải là 3 mà là 6 cống đập”.

Theo ông Tính, trước đây khi tiến hành bán kiên cố cống đập, vốn góp từ nhân dân là chủ yếu, Nhà nước chỉ hỗ trợ một phần vốn nên thủ tục rất đơn giản, triển khai rất nhanh. Đơn cử như năm 2007, xã thực hiện 17 cống đập với kinh phí 2,3 tỷ đồng, trong đó nguồn ngân sách hỗ trợ chưa đến 1 tỷ đồng.

Việc vận động người dân tham gia cùng Nhà nước trong việc bán kiên cố cống đập, đắp đê chống lũ lâu nay đã trở thành thông lệ, nền nếp và các công trình ấy đến giờ vẫn còn phát huy hiệu quả rất tốt. Nhờ thực hiện bằng phương thức trên, từ năm 2003 đến nay, xã đã bán kiên cố được trên 50 cống đập.

"Thay vì vốn ngân sách phải bỏ ra vài trăm triệu đồng để bán kiên cố một cống đập, còn chúng tôi làm chỉ vài chục triệu đồng. Không có bản vẽ thiết kế, chỉ làm dựa vào kinh nghiệm nhưng chất lượng công trình cũng khá tốt, công trình cũng rất quy mô. Bằng chứng tuổi thọ công trình rất lâu, nhờ vậy đã bảo vệ an toàn vườn cây ăn trái trên địa bàn” - ông Tính nói.

Ông Trần Văn Định (Cán bộ Phòng NN&PTNT huyện Cái Bè) cho biết, Cái Bè có rất nhiều cống đập cần bán kiên cố để kiểm soát lũ. Nguồn vốn Nhà nước cấp hàng năm cho huyện để bán kiên cố cống đập chỉ vài tỷ đồng, trong khi để bán kiên cố 1 cống đập cần vài trăm triệu đồng (tùy cống đập lớn  hay nhỏ).

Nếu thực hiện hoàn toàn bằng nguồn vốn ngân sách mỗi năm không thực hiện được bao nhiêu. Còn bán kiến cố bằng phương thức Nhà nước chỉ hỗ trợ một phần, phần còn lại chủ yếu do đóng góp của nhân dân đã giúp đẩy nhanh tiến độ bán kiên cố các cống đập, góp phần giải quyết việc ngăn, tiêu thoát lũ trên địa bàn huyện.

Theo thống kê của Ban Chỉ huy Phòng chống lụt bão và Tìm kiếm cứu nạn (BCH PCLB&TKCN) tỉnh, từ năm 2003 - 2011, toàn tỉnh đã bán kiên cố được 972 đập với tổng kinh phí 36,6 tỷ đồng, trong đó đập từ 10 - 15 m có 446 đập; 435 đập từ 15 - 25 m và 91 đập từ 25 m trở lên. Trong đó, Cái Bè là địa phương bán kiên cố đập nhiều nhất với 715 cái, kế đến Cai Lậy 147 cái, Châu Thành 80 cái và Tân Phước 30 cái.

“Khoan” sức dân

Ông Nguyễn Thiện Pháp, Chi cục Trưởng Chi cục Thủy lợi và Phòng chống lụt bão cho biết, trước đây mỗi khi mùa lũ đến, tỉnh và huyện phải bỏ tiền ra hàng tỷ đồng làm đập tạm bảo vệ sản xuất, nhất là vườn cây ăn trái trong những tháng mùa lũ nên rất lãng phí.

Bên cạnh đắp đập tạm, tỉnh đã cho tiến hành bán kiên cố dần các đập tạm. Song do số lượng đập quá nhiều, nguồn kinh phí hạn hẹp nên mỗi năm chỉ bán kiên cố được vài đập. Với tiến độ như thế không biết bao giờ bán kiến cố hết các đập tạm khu vực này.

Đề đẩy nhanh tiến độ bán kiên cố đập tạm, từ năm 2003 BCH PCLB&TKCN tỉnh cho triển khai bán kiên cố đập tạm theo phương thức Nhà nước và nhân dân cùng làm. Trong đó, xã làm chủ đầu tư công trình, kinh phí thực hiện bằng nguồn đóng góp của nhân dân là chủ yếu, Nhà nước đóng vai trò hỗ trợ với tỷ lệ không quá 50% tổng vốn thực hiện công trình (không quá 20 triệu đồng cho một công trình, về sau có tăng lên do giá cả tăng).

Trong quá trình thực hiện chủ trương này, bên cạnh sự quan tâm của chính quyền địa phương, sự đồng tình, quan tâm ủng hộ, đóng góp tích cực kinh phí, nhân lực, vật lực tại chỗ để xây dựng của người dân  đã góp phần rất lớn đẩy nhanh tiến độ bán kiên cố các đập tạm vùng lũ.

Ưu điểm của chương trình này là người dân tự thiết kế, thực hiện, Nhà nước chỉ hỗ trợ vốn để người dân thực hiện mà không cần thiết kế và thủ tục cũng không phức tạp nên giảm chi phí phát sinh.  

Theo ông Nguyễn Thiện Pháp, chỉ cần vài chục triệu đồng chúng ta có thể bán kiên cố được 1 đập tạm (thời điểm năm 2003). Với số tiền này, không có nhà thầu nào nhận thực hiện. Tuy công trình không thực hiện bài bản như thực hiện bằng nguồn vốn Nhà nước nhưng vẫn đảm bảo sử dụng tốt.

“Công trình hoàn thành, lúc đầu chúng tôi hy vọng đảm bảo “đứng vững” được 5 năm là tốt. Vậy mà gần 10 năm, các công trình này vẫn đảm bảo ngăn lũ tốt. Nếu chúng ta cứ cứng nhắc thực hiện từ nguồn vốn Nhà nước sẽ rất chậm, trong khi đó mỗi năm tỉnh phải bỏ hàng tỷ đồng để đắp đập tạm rất tốn kém. Còn thực hiện theo phương thức này vừa đẩy nhanh tiến độ, tiết kiệm vốn ngân sách, huy động được sức dân, tạo tính cộng đồng, trách nhiệm chung trong bảo vệ sản xuất”- ông Pháp nói.

Toàn tỉnh hiện còn hàng trăm cống đập cần bán kiên cố. Trong khi đó, phương thức thực hiện này đang bị “chựng” lại (hiện nay bán kiên cố cống đập bằng nguồn thủy lợi phí). Nếu thực hiện bằng nguồn vốn Nhà nước mỗi năm chỉ được vài cái cống đập thì không biết bao lâu mới xong.

Ông Pháp bày tỏ: “Nếu bán kiên cố theo phương thức Nhà nước và nhân dân cùng làm được khởi động trở lại và được người dân hưởng ứng thì chương trình này sẽ hoàn tất trong thời gian không xa”.

Chủ trương bán kiên cố cống đập đi vào đời sống đã phát huy hiệu quả theo phương thức Nhà nước và nhân dân cùng làm, đó là động lực thúc bách chúng ta mạnh dạn quyết đoán và phát huy tính hiệu quả, không chỉ đổ lỗi do cơ chế vốn khó quyết toán mà làm chựng lại.

N.VĂN