Liên kết “3 nhà” để phát triển bền vững nghề nuôi cá tra

Những tháng đầu năm 2013, nghề nuôi cá tra thâm canh trên địa bàn tỉnh tiếp tục gặp khó do chi phí đầu vào tăng cao nhưng giá cá tra không ổn định và thấp hơn giá thành sản xuất trong thời gian dài... dẫn đến diện tích nuôi cá giảm. Để vực dậy và phát triển bền vững nghề nuôi cá tra, ngành chức năng cho rằng cần phải thực hiện nhiều giải pháp, nhất là phải có sự liên kết chặt chẽ của “3 nhà”: Người nuôi cá, doanh nghiệp sản xuất thức ăn và doanh nghiệp chế biến xuất khẩu.

VÙNG NUÔI “CO CỤM”

Theo kết quả khảo sát các hộ nuôi cá tra trên địa bàn tỉnh, hiện nay cá thương phẩm được các doanh nghiệp thu mua tại ao với giá từ 19.500 - 20.000 đồng/kg. Trong khi đó, giá thành nuôi cá từ 21.000 - 23.000 đồng/kg (tùy thuộc vào chất lượng giống, thức ăn và kỹ thuật nuôi). Trong đó, chi phí thức ăn từ 17.000 - 18.000 đồng; thuốc, hóa chất từ  1.000 - 2.000 đồng; cá giống từ 700 - 1.000 đồng; nhân công, lãi suất và khấu hao từ 1.000- 2.000 đồng. Do đó, với giá cá thương phẩm như hiện nay bình quân mỗi ha ao nuôi cá người nuôi lỗ từ 400 triệu đồng đến 1 tỷ đồng (năng suất nuôi cá tra từ 250-300 tấn/ha).

Nếu thu hoạch cá tra vào thời điểm này sẽ bị lỗ nặng do giá cá dưới giá thành sản xuất (Ảnh chụp ở xã Ngũ Hiệp, huyện Cai Lậy).

Hiện nay, giá cá tra nằm dưới giá thành sản xuất một thời gian dài không chỉ người nuôi cá tra nhỏ lẻ gặp khó phải bán đất, nuôi gia công hoặc cho các doanh nghiệp thuê đất mà ngay cả những doanh nghiệp nuôi cá có nhà máy chế biến xuất khẩu cũng tính chuyện “co cụm” sản xuất hay cho cá ăn cầm chừng.

Ông Phan Văn Ril, quản lý trại nuôi cá tra của Công ty Nam Phương (Cần Thơ) với 5 ao, diện tích 40.500 m² ở ấp Bình (Hòa Hưng, Cái Bè) cho biết, những ao cá này đã thả nuôi được 7 - 8 tháng nhưng trọng lượng mỗi con cá bình quân chỉ  từ 400 - 500 gram do chỉ cho cá ăn cầm chừng mỗi tuần 4 lần. “Do tình hình sản xuất cá tra gặp nhiều khó khăn, cộng với ao nuôi là đất thuê nên sau khi thu hoạch xong vụ cá này thì năm sau công ty sẽ trả đất không tiếp tục nuôi cá nửa”- ông Ril nói.

Trong khi đó, mô hình nông dân nuôi gia công cho doanh nghiệp cũng bộc lộ nhiều bất cập khi doanh nghiệp thường nằm “kèo trên”. Ông Trần Thanh Hồng Hải có ao nuôi cá tra diện tích 8.000m² ở ấp Tân An (Tân Phong, Cai Lậy) cho biết, năm ngoái ông nuôi gia công cho một công ty chế biến cá tra xuất khẩu, theo đó công ty sẽ cung cấp thức ăn theo hệ số 1,6 và sau thu hoạch công ty sẽ bắt toàn bộ cá với mức khoán các các chi phí con giống, thuốc men, nhân công, tiền thuê ao là 5.000 đồng/kg cá. Sau khi thu hoạch, tính ra còn lãi 2.500 đồng/kg cá nhưng đến nay công ty vẫn chưa trả tiền. Chính vì vậy, vụ cá này ông quyết định nuôi riêng lẻ chứ không nuôi gia công cho công ty nữa.

Ông Lê Thanh Dung, Chủ nhiệm HTX cá tra Hòa Hưng, huyện Cái Bè cũng cho biết, trong hợp đồng nuôi gia công thường doanh nghiệp cam kết cung cấp đầy đủ thức ăn theo từng độ đạm nhất định. Tuy nhiên, trên thực tế doanh nghiệp thường cung cấp thức ăn không đủ số lượng cần thiết theo từng giai đoạn phát triển của cá hay cung cấp thức ăn không đảm bảo chất lượng khiến cá không phát triển tốt, người nuôi cá chịu thiệt.

Theo số liệu thống kê của Chi cục Thủy sản Tiền Giang, tổng diện tích mặt nước ao nuôi cá tra trên toàn tỉnh hiện nay là 123,3 ha, giảm 3,7 ha so với năm 2012; trong đó diện tích nuôi cá thể là 38,8 ha, diện tích nuôi của công ty là 65,9 ha, diện tích nuôi gia công là 3 ha, diện tích nuôi của hợp tác xã là 15,6 ha.

CẦN LIÊN KẾT CHẶT CHẼ “3 NHÀ”

Theo ngành Nông nghiệp, nguyên nhân dẫn đến tình trạng giá cá tra tuột giảm, người nuôi thua lỗ phải cho ăn cầm chừng là do hoạt động nuôi cá tra trên địa bàn tỉnh còn thiếu sự liên kết chặt chẽ giữa người nuôi với doanh nghiệp chế biến, chưa có biện pháp chế tài khi một trong hai bên không thực hiện đúng hợp đồng ký kết.

Tiêu chuẩn chất lượng thịt cá tra màu vàng, trắng quy định chưa rõ ràng nên các công ty chế biến thu mua cá tra lợi dụng vào đó ép giá, gây khó khăn cho người nuôi.

Mặt khác, đàn cá tra bố mẹ đang có dấu hiệu suy thoái, ảnh hưởng đến chất lượng đàn cá giống, tỷ lệ ương cá tra giống đạt thấp (8-10%), bệnh trên cá ngày càng trở nên khó trị, cá tra nuôi thương phẩm chậm lớn dẫn đến hệ số thức ăn cao. Người nuôi cá tra thua lỗ không có vốn đầu tư tái sản xuất, hầu hết các hộ nuôi cá tra của tỉnh không tiếp cận được nguồn vốn hỗ trợ của nhà nước.

Để vực dậy và phát triển bền vững nghề nuôi cá tra trong thời gian tới, theo ông Phan Hữu Hội, Phó Chi cục trưởng Chi cục Thủy sản tỉnh cần hình thành chuỗi liên kết chặt chẽ giữa “3 nhà”(Người nuôi cá, nhà máy sản xuất thức ăn, nhà máy chế biến và xuất khẩu) để cùng chia sẻ rủi ro và lợi nhuận trong chuỗi sản xuất con cá tra; đồng thời phải kiểm soát chặt chẽ chất lượng con giống, đẩy nhanh tiến độ thay thế đàn cá tra bố mẹ để tạo con giống chất lượng tốt, sạch bệnh, tăng sức đề kháng; sớm ban hành tiêu chuẩn quốc gia về quy trình kỹ thuật nuôi thâm canh cá tra; ban hành quy định giá sàn thu mua cá tra nguyên liệu; tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra về quản lý chất lượng giống, chất lượng thức ăn, thuốc thú y dùng trong nuôi trồng thủy sản; đẩy mạnh chính sách hỗ trợ vốn với lãi suất ưu đãi, thời gian vay trung hạn hoặc dài hạn để người nuôi cá có nguồn vốn tiếp tục tái sản xuất.

THÀNH CÔNG