Xây dựng Cánh đồng mẫu lớn - còn nhiều việc phải làm

Xây dựng và phát triển mô hình Cánh đồng mẫu lớn (CĐML) nhằm hình thành vùng sản xuất lúa hàng hóa tập trung, nâng cao chuỗi giá trị lúa gạo, giúp tăng thu nhập cho nông dân (ND). Ngoài ra, các doanh nghiệp (DN) tham gia cũng chủ động nguồn nguyên liệu, xử lý được chất lượng và ưu tiên tham gia xuất khẩu gạo.

Tuy nhiên, việc phát triển CĐML hoàn thiện thì còn nhiều việc phải làm… Đó là những vấn đề được đặt ra tại Hội nghị bàn về phương hướng đầu tư và tiêu thụ lúa vụ đông xuân 2013-2014 và năm 2014 vừa  tổ chức tại Sở NN&PTNT.

Xây dựng cánh đồng mẫu lớn đang là yêu cầu tất yếu để giúp nông dân làm giàu. Ảnh: Vân Anh

HIỆU QUẢ NHƯNG…

Thời gian qua, Sở NN&PTNT đã chủ động phối hợp với các DN trong và ngoài tỉnh xây dựng vùng lúa chất lượng cao gắn với đầu tư và tiêu thụ theo mô hình CĐML ở hầu hết các địa phương trong tỉnh.

Theo Sở NN&PTNT, năm 2012, Công ty Lương thực Tiền Giang đã liên kết với ND sản xuất 626ha/959 hộ tham gia theo mô hình CĐML tại các huyện: Cái Bè, Cai Lậy, Tân Phước, Chợ Gạo, Gò Công Tây và Gò Công Đông. Năm 2013, mô hình CĐML mở rộng ra 974ha/1.160 hộ tham gia. Trong đó, Công ty Lương thực Tiền Giang và Công ty Bảo vệ thực vật (BVTV) An Giang đầu tư giống, phân, thuốc BVTV và bao tiêu sản phẩm với 524ha. Khi tham gia mô hình, ND tiết kiệm được từ 1,5 - 2 triệu đồng/ha và thu lãi cao hơn sản xuất thông thường từ 2-5 triệu đồng/ha.

Ông Cao Văn Hóa, Phó Giám đốc Sở NN&PTNT cho biết, các mô hình đều mang lại hiệu quả thiết thực cho người trồng lúa như ND dùng giống xác nhận, biết cách quản lý dịch hại hiệu quả, không sử dụng thuốc BVTV bừa bãi, bón phân đúng nhu cầu của cây lúa. Bước đầu hình thành các mô hình khép kín từ sản xuất đến thu mua hoặc có liên kết của nhiều đơn vị tổ chức sản xuất và tiêu thụ theo hình thức khép kín. Hình thành nhận thức sản xuất lúa theo nhu cầu thị trường.

Tuy nhiên, nhận thức của ND về CĐML chưa đồng bộ và toàn diện, nhiều địa phương chưa quan tâm và chưa tổ chức tốt việc xây dựng mô hình. Mối liên kết giữa DN và ND chưa chặt chẽ do nhiều DN chỉ tham gia tiêu thụ sản phẩm. ND bán “chạy” sản phẩm khi giá thị trường cao hơn hợp đồng thu mua từ trước đó…

Sở NN&PTNT cũng cho biết, trong vụ đông xuân 2013-2014, Tiền Giang sẽ xây dựng 3.000 ha theo mô hình CĐML ở các huyện sản xuất lúa trọng điểm của tỉnh. Khi thực hiện, khoảng 10 DN trong và ngoài tỉnh sẽ đầu tư vật tư trọn gói và bao tiêu sản phẩm hoặc không đầu tư vật tư nhưng bao tiêu sản phẩm.

Để mô hình CĐML trong vụ đông xuân 2013-2014 thành công, ông Cao Văn Hóa cho biết thêm: Tỉnh đang tập trung hoàn chỉnh hệ thống thủy lợi nội đồng, giao thông vào các cánh đồng; đẩy nhanh tiến độ triển khai đề án phát triển kho chứa 4 triệu tấn đã được Bộ NN&PTNT phê duyệt.

Đặc biệt, các mô hình khi xây dựng phải dùng giống lúa chất lượng cao, chương trình “3 giảm, 3 tăng”, “1 phải, 5 giảm”; củng cố các hợp tác xã (HTX), tổ hợp tác (THT); tăng cường liên kết “4 nhà” trong mô hình. Đặc biệt xử lý trường hợp cạnh tranh thiếu lành mạnh trong đầu tư sản xuất, cũng như bao tiêu.

NHỮNG TÂM TƯ CỦA DN

Tiền Giang có nhiều lợi thế để phát triển trồng lúa theo mô hình  CĐML như có vùng nguyên liệu tốt, nhiều DN xuất khẩu gạo… Nhưng, việc tham gia vào mô hình CĐML thì các DN vẫn còn tâm tư.

Ông Nguyễn Văn Đôn, Giám đốc Công ty TNHH Việt Hưng (xã An Cư, huyện Cái Bè) cho biết: Thời gian qua, chúng tôi rất quan tâm đến việc xây dựng vùng nguyên liệu cho riêng DN. Hàng năm, DN xuất khẩu trên 500 ngàn tấn gạo nhưng chưa có hàng hóa cung ứng cố định. Vì vậy, trong vụ đông xuân 2013-2014, DN sẽ triển khai liên kết với nông dân ở xã Mỹ Trung, huyện Cái Bè sản xuất 200ha lúa theo mô hình CĐML.

Theo ông Đôn, DN thu mua lúa của ND cao hơn 100-200 đồng/kg thì không vấn đề gì nhưng yêu cầu ND phải giữ đúng cam kết với công ty.   

Tham gia CĐML, ND xã Thạnh Lộc (huyện Cai Lậy) phấn khởi vì công ty xuống mua lúa tại ruộng và trả tiền ngay.

Theo ông Lê Minh Phương, Phó Giám đốc Công ty cổ phần BVTV An Giang, công ty sẽ đầu tư trọn gói và bao tiêu sản phẩm của ND theo hợp đồng thỏa thuận trước. Sau đó, ND có yêu cầu công ty tái sản xuất thì DN cũng chấp nhận. “Chúng tôi có lực lượng và cơ sở vật chất rất hùng hậu nên việc liên kết với ND sản xuất trên 1.000ha lúa theo mô hình CĐML thì không vấn đề gì”- ông Phương nói.

Ông Lâm Anh Tuấn, Giám đốc Công ty TNHH Thịnh Phát (xã Bình Đức, huyện Châu Thành) nói: “Khi tham gia mô hình CĐML thì DN và ND cùng có lợi. Trong đó, ND tiết kiệm được chi phí, được đầu tư với giá rẻ và bán cao hơn giá thị trường. Còn DN thì chủ động được nguồn nguyên liệu và chủ động được chất lượng, độ đồng đều. Việc liên kết thì do phía DN, HTX hoặc THT và ND tự thỏa thuận trong việc có đầu tư phân, thuốc hay không.

Nhưng sau đó, bắt buộc DN phải thu mua toàn bộ sản phẩm của ND theo giá thị trường hoặc cao hơn. Ngoài ra, ông Tuấn cũng đề nghị phía chính quyền hỗ trợ giải quyết nếu có tranh chấp xảy ra giữa DN và ND trong vấn đề liên kết sản xuất CĐML. Mỗi vụ, ngành Nông nghiệp cần tổng kết để biết DN nào làm được và DN nào không. Từ đó, chọn những DN đầu tư và thu mua tốt sẽ liên kết với ND ở những vụ tiếp theo”.

Ngoài ra, nhiều DN cũng băn khoăn trong việc liên kết giữa DN và ND thời gian qua là: Khi thị trường tiêu thụ “ ế ẩm” thì ND bán cho DN theo hợp đồng. Còn khi giá cao thì ND “lén” bán bớt một ít hoặc bán hết cho thương lái. Còn có trường hợp DN đầu tư giống, phân, thuốc BVTV, kỹ thuật nhưng đến khi thu hoạch thì ND bán hết cho thương lái và cũng không muốn trả tiền mà DN đã đầu tư trước…

SĨ NGUYÊN