Con đường phát triển của xoài cát Hòa Lộc còn nhiều khó khăn

Xoài cát Hòa Lộc là một trong 7 loại trái cây chủ lực được tỉnh Tiền Giang đầu tư phát triển từ lâu. Mới đây, Đề án Tái cơ cấu nền nông nghiệp của tỉnh cũng chọn trái xoài làm bước đột phá cho các loại cây trái còn lại. Song, nhìn vào thực trạng chung thì xem ra con đường phát triển loại trái đặc sản này còn lắm “gian nan”.

Xoài cát Hòa Lộc chưa đáp ứng nhu cầu của thị trường.

Chưa phát huy hết tiềm năng

Tiền Giang hiện có khoảng 5.000 ha xoài các loại như: xoài cát Hòa Lộc, xoài cát chu, xoài ghép, xoài Đài Loan... Riêng huyện Cái Bè có 3,3 ngàn ha.

Theo Sở NN&PTNT, khu vực này từ trước đến nay nổi tiếng với giống xoài cát Hòa Lộc được thị trường trong và ngoài nước ưa chuộng. Bởi loại trái cây này cho chất lượng rất ngon, không có giống xoài nào sánh bằng.

Diện tích trồng xoài tập trung ở 13 xã thuộc vùng chỉ dẫn địa lý xoài cát Hòa Lộc gồm: An Hữu, An Thái Đông, An Thái Trung, Hậu Thành, Hòa Hưng, Hòa Khánh, Mỹ Đức Đông, Mỹ Đức Tây, Mỹ Lợi A, Mỹ Lương, Tân Hưng, Tân Thanh và Thiện Trí (huyện Cái Bè); trên 1,8 ngàn ha ở các xã: Phú An, Cẩm Sơn, Hiệp Đức, Hội Xuân (huyện Cai Lậy).

Xoài Tiền Giang chủ yếu tiêu thụ dưới dạng trái tươi ở thị trường nội địa và xuất khẩu. Hệ thống thu mua hiện tại vẫn phụ thuộc vào thương lái qua nhiều khâu trung gian.

Nhắc đến sản phẩm xoài của Tiền Giang, chúng ta không thể không nhắc đến xoài cát Hòa Lộc. Bởi từ lâu, nó đã xuất hiện ở xã Hòa Hưng, huyện Cái Bè và từng bước khẳng định được vị thế so với các giống khác. Song, HTX xoài cát Hòa Lộc mới có công đưa thương hiệu xoài cát Hòa Lộc lên tầm cao, sau khi Cục Sở hữu trí tuệ cấp giấy chứng nhận đăng ký bảo hộ nhãn hiệu hàng hóa xoài cát Hòa Lộc.

Sở NN&PTNT cho biết, xoài cát Hòa Lộc của HTX Hòa Lộc từ năm 2012 đã tổ chức sản xuất theo GAP, với 20,73ha được chứng nhận đạt tiêu chuẩn VietGAP. Cũng trong năm này, xoài cát Hòa Lộc được cấp chứng chỉ Quốc gia về chỉ dẫn địa lý.

Đến năm 2014, người nông dân sản xuất với quy trình cao hơn và được chứng nhận GlobalGAP. Sau khi được chứng nhận GAP, sản phẩm này được xuất khẩu sang các thị trường như: Nhật, Hàn Quốc, Canada, Newzealand, Nga… và tiêu thụ nội địa ở TP. Hồ Chí Minh, Hà Nội.

Trên thực tế, dù đã định hình thương hiệu, đăng ký nhãn hiệu nhưng việc đưa được sản phẩm xoài cát Hòa Lộc đến tay người tiêu dùng của HTX xoài cát Hòa Lộc còn lắm gian nan, trắc trở.

Ông Nguyễn Thành Nhơn, Giám đốc HTX xoài cát Hòa Lộc chia sẻ: “Rất nhiều tổ chức, cá nhân nghe tiếng và đã liên hệ ký hợp đồng mua xoài cát Hòa Lộc. Một số hợp đồng đã xuất sang Nhật. Tuy vậy, thương hiệu xoài cát Hòa Lộc đến nay vẫn chưa phát huy hết tác dụng. Bởi quá nhiều trở ngại về chất lượng sản phẩm; quảng bá, giới thiệu sản phẩm…”.

Nông dân Lê Văn Tư, ấp Lương Trí, xã Mỹ Lương, huyện Cái Bè còn nhiều tâm tư với trái xoài Tiền Giang.

Còn lắm “gian nan”

Diện tích trồng xoài lớn, sản lượng nhiều, chất lượng có… nhưng khi đề cập đến trái xoài của tỉnh ta thì PGS.TS Võ Thị Thanh Lộc, Viện nghiên cứu phát triển ĐBSCL bức xúc: “Nhắc tới trái xoài Tiền Giang đến đâu thì tôi buồn đến đó. Bởi ban đầu, xoài cát Hòa Lộc xuất sang Nhật Bản được 100 tấn/năm, rồi giảm còn 60 tấn/năm và từ từ giảm chẳng còn bao nhiêu.

Các loại xoài ở Tiền Giang tiêu thụ nội địa là 48,1% và số còn loại cho xuất khẩu. Trong hơn 51,9% xuất khẩu đó chủ yếu là xoài cát chu, chỉ có 1,3% xuất khẩu từ HTX xoài cát Hòa Lộc. Còn hiện tại, trái xoài của Tiền Giang thua xoài tỉnh Đồng Tháp 2 - 3 bước trong chuỗi xuất khẩu”.

Những dẫn chứng của bà Lộc xuất phát từ việc trái xoài cát Hòa Lộc quá đắt khi bán trên thị trường nội địa, cũng như xuất khẩu. Trong khi, xoài Ấn Độ, Thái Lan, Trung Quốc… chỉ 20 - 30 ngàn đồng/kg; còn xoài cát Hòa Lộc lại có giá 50 - 70 ngàn đồng/kg.

“Trái xoài của các nước giá thấp, độ đồng đều cao, trái lớn vừa phải và rất dễ ăn. Xoài cát Hòa Lộc của chúng ta giá cao, thường dư nước, trái to… nên người dân một số nước không chuộng…” - bà Lộc nói. 

Bà Lộc dẫn chứng: Diện tích trồng xoài của cả nước khoảng 87.000ha, sản lượng trên 969.000 tấn/năm. Trong đó, Tiền Giang có gần 4.900 ha, sản lượng 61.290 tấn. Việt Nam đứng thứ 13 về sản xuất xoài trên thế giới nhưng xuất khẩu xoài thì số lượng quá ít và nằm ngoài tốp 10 nước xuất khẩu xoài. Tuy nhiên, chúng ta lại đứng thứ 7 về nước nhập khẩu xoài.

“Chúng ta thường khen xoài mình ngon, chất lượng mà phải nhập khẩu xoài các nước với số lượng lớn. Đây quả là điều bất hợp lý, bởi Việt Nam nói chung và Tiền Giang nói riêng có vùng nguyên liệu quá lớn. Tại sao không đặt câu hỏi: Chúng ta nhập khẩu xoài ào ạt mà nông dân cứ liên tục than bán không được, giá không ổn định. Đây là điều đặt ra cho ngành Nông nghiệp, cũng như các ngành có liên quan”.

Mới đây, doanh nghiệp xuất khẩu trái cây ở TP. Hồ Chí Minh đặt hàng 20 tấn xoài/ngày, 200 tấn xoài/tháng nhưng xoài đó phải đạt chuẩn và có bao trái. Trước yêu cầu trên, xoài cát Hòa Lộc chỉ đáp ứng được 1 (đạt chuẩn Global GAP) nhưng vấn đề bao trái thì chưa nên hợp đồng không được thực hiện. 

Sở NN&PTNT thừa nhận giá trị gia tăng của xoài cát Hòa Lộc vẫn còn thấp, chưa tạo ra được chuỗi giá trị làm cơ sở của một lợi thế cạnh tranh vững chắc trong xuất khẩu và đứng vững ở thị trường nội địa.

Nguyên nhân chủ yếu do sản xuất manh mún, nhỏ lẻ, chưa xây dựng được vùng nguyên liệu tập trung, chưa bảo đảm chất lượng cũng như số lượng cung ứng cho thị trường; công tác bảo quản sau thu hoạch còn yếu kém; việc thu mua, vận chuyển còn phụ thuộc hoàn toàn vào hệ thống thương lái, cơ sở phục vụ cho công nghiệp chế biến sản phẩm trái cây còn nhiều hạn chế.

Trong thời gian tới, ngành Nông nghiệp sẽ xây dựng và triển khai cánh đồng lớn về sản phẩm xoài, chuyển giao các tiến bộ kỹ thuật về phòng trừ sâu bệnh; tăng cường công tác khuyến nông để tạo ra sản phẩm xoài chất lượng cao, an toàn cho người tiêu dùng và đáp ứng được thị trường.

Xây dựng kế hoạch sản xuất xoài rải vụ, nghiên cứu để hình thành chuỗi giá trị từ sản xuất đến tiêu thụ…

Xoài là đặc sản trái cây nổi tiếng, đầy tiềm năng, có giá trị kinh tế cao của cả nước nói chung và Tiền Giang nói riêng. Bởi vậy, không chỉ có giống xoài cát Hòa Lộc, mà còn hàng loạt giống xoài khác như: xoài Cẩm Thành, xoài cát chu, xoài ghép… đang rất cần Nhà nước có những chính sách hỗ trợ cụ thể để phát triển, thoát khỏi vòng luẩn quẩn, manh mún như hiện nay.

Song, những động thái, chính sách hỗ trợ tích cực ấy xem ra vẫn còn xa vời. Cho nên, việc cạnh tranh với xoài Ấn Độ, Thái Lan, Malaysia, Philippines và Trung Quốc vẫn là một thách thức đối với trái xoài không chỉ của Tiền Giang.

SĨ NGUYÊN