Huawei giữa "thế trận cờ vây" Mỹ - Trung

Vụ việc Canada bắt giữ Phó Chủ tịch kiêm Giám đốc Tài chính tập đoàn viễn thông khổng lồ Huawei của Trung Quốc Mạnh Vãn Chu theo yêu cầu của Mỹ đang được ví như một “thùng dầu” đổ thẳng vào “ngọn lửa” căng thẳng quan hệ Mỹ-Trung lúc nào cũng âm ỉ trực chờ bùng cháy.

Phó Chủ tịch kiêm Giám đốc Tài chính tập đoàn Huawei của Trung Quốc Mạnh Vãn Chu. Ảnh: Reuters/TTXVN

Không chỉ khoét sâu bất đồng giữa hai cường quốc hàng đầu thế giới trong các vấn đề như thương mại, công nghệ và an ninh mạng, vụ việc còn đẩy “cuộc đối đầu” Trung Quốc-Mỹ ngày càng đi xa.

Theo Bộ Tư pháp Canada, bà Mạnh Vãn Chu đã bị cảnh sát Canada bắt giữ tại thành phố Vancouver hôm 1/12 khi đang quá cảnh tại sân bay, cùng ngày diễn ra cuộc đối thoại giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình bên lề hội nghị thượng đỉnh  Nhóm các nền kinh tế phát triển và mới nổi hàng đầu thế giới (G20) tại Buenos Aires, Argentina với việc đạt thỏa thuận “đình chiến thương mại.”

Bà Mạnh Vãn Chu đang đối mặt với nguy cơ bị dẫn độ sang Mỹ với cáo buộc vi phạm các biện pháp trừng phạt của Mỹ đối với Iran. Canada khẳng định việc bắt giữ bà Mạnh Vãn Chu không có bất kỳ sự can thiệp hay động cơ chính trị nào và đây là hoạt động độc lập của hệ thống tư pháp. Chính phủ Mỹ chưa đưa ra tuyên bố chính thức về vụ việc, song một số quan chức Mỹ đã bác bỏ khả năng ông chủ Nhà Trắng được thông báo trước về kế hoạch bắt giữ bà Mạnh Vãn Chu.

Trong phản ứng đầu tiên, Trung Quốc phản đối mạnh mẽ vụ bắt giữ, yêu cầu trả tự do cho quan chức Huawei, đồng thời Mỹ và Canada phải giải thích rõ vụ việc.

Huawei bị cấm tham gia mạng 5G ở Mỹ trong tương lai. Nguồn: Nikkei

Là tập đoàn cung cấp thiết bị mạng viễn thông lớn nhất và nhà sản xuất điện thoại thông minh (smartphone) lớn thứ hai thế giới, Huawei, được thành lập  năm 1987, từ lâu đã nằm trong “tầm ngắm” của giới chức Mỹ.

Huawei được biết đến là đối thủ đã soán ngôi vị trí “á quân” của tập đoàn công nghệ hàng đầu Mỹ Apple trên thị trường smartphone.
 

Theo thống kê doanh thu trong quý 2/2018, Huawei đã lần đầu tiên vượt qua đối thủ Apple về thị phần smartphone khi xuất xưởng tới 54,2 triệu chiếc, tăng 41% so với cùng kỳ năm ngoái, trong khi Apple chỉ tung ra 41,3 triệu chiếc.

Không chỉ vậy, Huawei còn mở rộng sang những lĩnh vực mới như phát triển điện tử, trí tuệ nhân tạo và điện toán đám mây, đặc biệt là phát triển mạng di động thế hệ thứ 5 (5G), một lĩnh vực mà công ty này có thế mạnh và kế hoạch đầu tư tại nhiều nước.

Từ cạnh tranh gay gắt giữa hai nhà sản xuất, khi cuộc chạy đua giữa Mỹ và Trung Quốc trong lĩnh vực công nghệ và không gian mạng càng quyết liệt, thì những tập đoàn như Huawei chắc chắn sẽ bị đẩy lên tuyến đầu.

Chủ đề “Huawei” tại Mỹ cũng mang những yếu tố chính trị. Trong nhiều năm qua, các chuyên gia an ninh quốc gia và công nghiệp Mỹ nhiều lần đề cập tới những rủi ro an ninh xuất phát từ các sản phẩm công nghệ thông tin và truyền thông được sản xuất tại Trung Quốc.

Thực tế Huawei đã nằm dưới sự theo dõi của giới chức Mỹ từ hơn 10 năm trước. Hồi năm 2007 và 2010, Chính phủ Mỹ cản bước chân Huawei tiến sâu  vào thị trường nước này khi lần lượt  từ chối  cho phép Huawei tham gia đấu thấu dự án đầu tư mạng lưới viễn thông 3G và nâng cấp mạng lưới mạng không dây cho hãng viễn thông Sprint.

Cho đến đầu năm 2018, thương vụ hợp tác phân phối điện thoại thông minh giữa Huawei và AT&T tại Mỹ “đổ bể” phút chót. Tập đoàn này cũng bị cấm tham gia mạng 5G ở Mỹ trong tương lai.

Một cửa hàng của Huawei ở Thượng Hải. Ảnh: AFP/TTXVN

Lấy lý do an ninh quốc gia để “đóng cửa” thị trường với Huawei, Mỹ còn khuyến cáo các nước phương Tây tẩy chay các sản phẩm gắn mác Huawei, động thái được nhận định là lôi kéo các đồng minh và đối tác tạo một “thế trận cờ vây” xung quanh Huawei, mà mục tiêu là hướng tới “cô lập” Trung Quốc, ít nhất là về kinh tế.

Lần lượt các đồng minh của Mỹ như Australia, New Zealand, Anh và mới nhất là Nhật Bản có động thái tương tự Washington.

Cố vấn An ninh quốc gia Mỹ John Bolton từng nói rằng cần phải có chiến lược ngăn cản tham vọng của Huawei trong lĩnh vực 5G nói riêng và sức mạnh kinh tế của Trung Quốc nói chung.

Huawei là một tập đoàn quốc doanh Trung Quốc và được xem là một mắt xích chủ chốt trong kế hoạch “Made in China 2025” với mục tiêu biến Trung Quốc thành một siêu cường công nghệ thông qua việc nhà nước trợ cấp cho các công ty phát triển công nghệ của Trung Quốc.

Thông qua kế hoạch này, Huawei hưởng lợi từ các hợp đồng lớn của nhà nước Trung Quốc, được Chính phủ Trung Quốc ủng hộ và tài trợ trực tiếp để giúp Bắc Kinh hoàn thành cơ sở hạ tầng kỹ thuật số kết nối châu Á, châu Phi và châu Âu nhằm phục vụ sáng kiến “Vành đai và con đường.”

Vụ bắt giữ Phó Chủ tịch kiêm Giám đốc Tài chính của Huawei cũng được cho “có nhiều điểm tương đồng” với vụ tập đoàn công nghệ ZTE của Trung Quốc hồi đầu năm nay “gặp rắc rối” với các nhà chức trách Mỹ.

Vào thời điểm đó, Chính phủ Mỹ đã mạnh tay cấm các công ty nước này bán phần mềm và linh kiện cho ZTE trong vòng 7 năm  với lý do vi phạm nhiều lần lệnh trừng phạt Iran và Triều Tiên. Vụ việc với ZTE diễn ra ngay trước vòng đàm phán thương mại Mỹ-Trung hồi tháng 5, dẫn tới một loạt “dàn xếp” giữa hai bên. Từ đó, vụ việc mới với Huawei cũng có khả năng là “kịch bản cũ” nhằm gây sức ép, buộc Trung Quốc có nhượng bộ trong các cuộc thương lượng thương mại sắp tới.

Ông Derek Scissors, chuyên gia về Trung Quốc thuộc Viện doanh nghiệp Mỹ, nhận định không có gì xảy ra trong ngắn hạn, vụ bắt giữ quan chức Huawei cho thấy xung đột công nghệ giữa hai nước là dai dẳng và phức tạp.

Trong khi đó, chuyên gia Amanda DeBusk tại hãng luật Dechert LLP nhận định vụ bà Mạnh Vãn Chu là một vấn đề rộng lớn hơn nhiều một cuộc tranh chấp thương mại. Từ lâu, trong nỗ lực duy trì vị thế cường quốc hàng đầu thế giới của mình, Mỹ luôn coi sự trỗi dậy mạnh mẽ của Trung Quốc là “mối đe dọa” cần phải được kiềm chế.

Không chỉ về kinh tế mà cả chính trị, quân sự, an ninh, Mỹ đang xem Trung Quốc như đối thủ cạnh tranh ảnh hưởng và mức độ xung đột lợi ích giữa hai bên mang cấp độ toàn cầu. Trong trường hợp đó thì động thái của Mỹ trong vụ Huawei có thể xem là động thái mang tính “nắn gân,” thể hiện “sức mạnh và uy lực” của Washington trước đối thủ đang đe dọa vị thế cường quốc hàng đầu thế giới.

Ông David Fidler, giáo sư về luật và an ninh mạng của Đại học Indiana, khẳng định chắc chắn đây là sự gây hấn của Mỹ nhằm vào Trung Quốc và vụ bắt giữ thực chất chỉ là bước leo thang của cuộc chiến gây áp lực chính trị để kiềm chế Bắc Kinh.

Dù diễn biến vụ Huawei có theo chiều hướng nào thì nó cũng báo hiệu Mỹ và Trung Quốc đang bước vào một thế trận tranh giành ảnh hưởng ngày càng quyết liệt, mà vòng đàm phán kéo dài 90 ngày, thời gian để hai bên tháo gỡ bế tắc theo thỏa thuận đình chiến thương mại, khó có thể hóa giải được.

(Theo special.vietnamplus.vn/huawei)