Bài 3: Phát triển HTX gắn với xây dựng nông thôn mới

Nhiều khó khăn, vướng mắc của các hợp tác xã (HTX) được tỉnh xem xét và tháo gỡ một cách cụ thể. Đặc biệt, phát triển HTX ở tỉnh ngày càng đi vào thực chất, không chạy theo thành tích trong xây dựng nông thôn mới (NTM).

Tỉnh đang quyết tâm tháo gỡ khó khăn cho các HTX.

10% HTX THÀNH LẬP “CHẠY TIÊU CHÍ”

Thực tế cho thấy, Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM đang là điều kiện tốt để cả nước nói chung và Tiền Giang nói riêng thúc đẩy kinh tế tập thể phát triển. Trước yêu cầu này đòi hỏi các địa phương phải nỗ lực rất nhiều; bởi theo đánh giá, việc hoàn thành tiêu chí Tổ chức sản xuất không phải đơn giản.

Để triển khai thực hiện Đề án 15.000 HTX hoạt động có hiệu quả, Phó Thủ tướng Chính phủ Vương Đình Huệ yêu cầu, các ngành và địa phương nâng cao nhận thức về sự cần thiết thực hiện Đề án; quán triệt chủ trương phát triển HTX gắn với thực hiện tái cơ cấu kinh tế nông nghiệp, tổ chức lại sản xuất và thực hiện liên kết đầu vào, đầu ra với doanh nghiệp nhằm gia tăng giá trị của sản phẩm nông nghiệp.

Các ngành, các cấp hỗ trợ về cơ chế, chính sách và tạo điều kiện cho HTX phát triển, đặc biệt cần có sự quan tâm của các cấp chính quyền địa phương đối với việc phát triển HTX.

Phó Thủ tướng Chính phủ Vương Đình Huệ lưu ý cần khắc phục tình trạng buông lỏng quản lý, hành chính gò ép và thành lập HTX hoạt động không có hiệu quả. Các địa phương phải chú ý đến chất lượng các HTX, kiên quyết không chạy theo thành tích xây dựng NTM mà thành lập các HTX không chất lượng.

Vấn đề đặt ra là phát triển HTX như thế nào để không chạy theo thành tích trong xây dựng NTM. Bởi thực tế, tại một số địa phương, các HTX ra đời chưa mang tính tự nguyện, chưa có phương án sản xuất, kinh doanh cụ thể, mà chỉ đơn thuần “chạy tiêu chí”.

Nhìn vào thực tế ở tỉnh, trong năm 2017, một số HTX thành lập “nóng vội”, chưa mang tính tự nguyện, thực chất.

Nhiều điều lệ, phương án sản xuất, kinh doanh của HTX chưa cụ thể, thiết thực, bộ máy nhân sự của các HTX cũng chưa hoàn chỉnh.

Vì vậy, sau khi thành lập, nhiều HTX không có kế hoạch, phương hướng hoạt động cụ thể; hoạt động của HTX tham gia vào chuỗi giá trị gắn với sản phẩm chủ lực chưa được thực hiện.

Theo Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh Nguyễn Văn Hồng, qua khảo sát có khoảng 10% HTX ở tỉnh ra đời để phục vụ việc xây dựng NTM.

Còn theo đánh giá của Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (Sở NN&PTNT), tồn tại lớn nhất của ngành Nông nghiệp Tiền Giang là sản xuất nhỏ lẻ, muốn khắc phục tình trạng này không có cách nào khác hơn là phải liên kết lại.

Từ đó cho thấy rằng, việc thành lập các HTX hoạt động theo đúng Luật HTX năm 2012 là giải pháp quan trọng nhất trong quá trình cơ cấu lại ngành Nông nghiệp ở tỉnh. Và cũng cần thấy rằng, việc hình thành các HTX không phải chỉ để đạt tiêu chí số 13 trong xây dựng NTM.

Cũng theo Sở NN&PTNT, thời gian qua tỉnh đã tiến hành các thủ tục thành lập mới HTX đúng theo quy trình. Tuy nhiên, sau khi thành lập, vẫn còn tình trạng HTX chậm đi vào hoạt động hoặc hoạt động gặp khó khăn.

Trong 42 HTX nông nghiệp thành lập năm 2017, có 35 HTX nông nghiệp đi vào hoạt động ổn định, tạo được liên kết với doanh nghiệp. Song, cũng còn 7 HTX chậm triển khai hoạt động sản xuất, kinh doanh, chưa tìm được đối tác thích hợp trong liên kết, tiêu thụ nên hiệu quả hoạt động còn thấp.

Đối với các HTX mới thành lập trong năm 2018, phần lớn trong số này mới được cấp giấy chứng nhận và đang bắt đầu xây dựng kế hoạch hoạt động, tìm kiếm đối tác để liên kết tiêu thụ sản phẩm nên chưa đánh giá được hiệu quả hoạt động. Tuy nhiên, trong số này đã có 8/28 HTX có hợp đồng liên kết tiêu thụ sản phẩm với các doanh nghiệp và đi vào hoạt động ổn định.

“Gỡ khó” cho các HTX

Để gỡ khó cho các HTX, UBND tỉnh đã tổ chức đối thoại với các HTX, Quỹ tín dụng nhân dân để lắng nghe những đề xuất, kiến nghị. Điều này cho thấy sự thay đổi, quyết tâm của tỉnh trong việc giải quyết khó khăn của các HTX, gỡ “nút thắt” trong phát triển kinh tế tập thể.

Tại Hội nghị đối thoại giữa UBND tỉnh với các HTX, Quỹ tín dụng nhân dân năm 2018 vào ngày 24-8, có tổng cộng 20 kiến nghị của 18 HTX và 2 Quỹ tín dụng nhân dân.

Để tạo điều kiện cho các HTX phát triển, Chủ tịch UBND tỉnh Lê Văn Hưởng cho rằng, trước tiên cần sự hỗ trợ từ chính quyền, kế đến bản thân HTX và sự chung tay của cộng đồng HTX càng quan trọng hơn.

Chủ tịch UBND tỉnh đề nghị các địa phương cố gắng tạo điều kiện để HTX xây dựng trụ sở làm việc. Các ngành cần phối hợp để giải quyết những kiến nghị của HTX nhanh chóng. Về kiến nghị liên quan đến tìm đầu ra cho sản phẩm, đầu tư cơ sở hạ tầng, nguồn vốn, chuyển giao khoa học - kỹ thuật…, các ngành cần tập trung hỗ trợ với tinh thần ưu tiên, nhanh chóng.

PHÁT TRIỂN HTX GẮN VỚI XÂY DỰNG NTM

Theo Liên minh HTX tỉnh, để các HTX hoạt động thực chất, không chạy theo thành tích, đối với các xã phấn đấu ra mắt NTM trong năm 2018, đơn vị sẽ tăng cường hỗ trợ nâng cao hiệu quả hoạt động đối với những HTX đã thành lập.

Riêng các HTX mới thành lập trong năm 2018, Hội đồng quản trị HTX cần phải năng động hơn, sớm tổ chức, điều hành hoạt động sản xuất, kinh doanh đạt hiệu quả mới kịp đánh giá đạt theo tiêu chí NTM trong năm.

Còn theo Sở NN&PTNT, thời gian tới ngành sẽ chủ động phối hợp với các sở, ngành có liên quan và địa phương tập trung vào một số công việc trọng tâm.

Trước hết, Sở NN&PTNT tiếp tục quán triệt việc thành lập HTX là khắc phục tồn tại lớn nhất của ngành Nông nghiệp tỉnh chứ không phải chỉ để hoàn thành tiêu chí số 13 trong xây dựng NTM.

Song song đó, Sở NN&PTNT tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền để mọi người có nhận thức đúng và đầy đủ về bản chất của HTX kiểu mới. HTX chỉ được thành lập từ nhu cầu thực tế của người dân; đồng thời, phải đảm bảo được các nguyên tắc: Tự nguyện, tự chủ, tự chịu trách nhiệm...

Nhà nước không làm thay cũng như không can thiệp vào hoạt động, mà chỉ hướng dẫn, hỗ trợ, tạo điều kiện thuận lợi để HTX phát triển. Đặc biệt là phải thực hiện đầy đủ, kịp thời tất cả các chính sách dành cho HTX, gắn với việc giải quyết kịp thời các khó khăn, vướng mắc của HTX trong quá trình hoạt động.

Ngoài ra, Sở NN&PTNT sẽ tập trung hỗ trợ đầy đủ, kịp thời cho các HTX nông nghiệp chính sách về đất đai, tín dụng, đặc biệt là chính sách về hỗ trợ nhân lực, công trình kết cấu hạ tầng theo Chương trình hỗ trợ phát triển HTX giai đoạn 2015 - 2020 của Chính phủ. Trên nền tảng đó, các HTX nông nghiệp có thể chủ động xây dựng, tổ chức thực hiện có hiệu quả kế hoạch liên kết sản xuất, kinh doanh của mình.

Với vai trò là cơ quan đại diện, hỗ trợ cho HTX, Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam Nguyễn Ngọc Bảo cho rằng, để tránh tình trạng thành lập HTX “chạy tiêu chí NTM”, trước hết các cấp ủy, chính quyền, địa phương phải tôn trọng nguyên tắc: “Thành lập HTX phải xuất phát từ nhu cầu của người dân”.

Do đó, Tiền Giang cũng như các tỉnh, thành khác phải yêu cầu HTX đảm bảo khâu thành lập, quản trị; thực hiện các phương án sản xuất, kinh doanh đúng luật pháp, phù hợp với mong muốn và mang lại lợi ích thiết thực cho các thành viên.

M. THÀNH - Q. TUẤN