Vá 'lỗ hổng' trong quản lý, điều hành xăng dầu

Thời gian qua, hàng loạt cây xăng treo biển hết hàng, đóng cửa dừng bán tại nhiều tỉnh, thành phố trên cả nước với lý do nguồn cung khan hiếm, trong bối cảnh giá xăng dầu giảm mạnh. Điều này khiến người tiêu dùng đặt câu hỏi về những thiếu sót trong quản lý, kinh doanh xăng dầu.

Chi phí chưa hợp lý

Ảnh minh họa: Trần Việt/TTXVN

Mới đây, UBND tỉnh Cà Mau đã có văn bản hỏa tốc gửi Bộ Công Thương can thiệp trước tình trạng giá dầu tăng cao, nguồn cung khan hiếm.Theo đó, tại địa phương này, các cửa hàng xăng dầu chỉ được thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu cung ứng số lượng hạn chế để hoạt động cầm chừng, xảy ra tình trạng hết xăng dầu cục bộ tại một số cửa hàng bán lẻ xăng dầu. Từ đó, chưa đảm bảo nhu cầu nhiên liệu phục vụ hoạt động sản xuất, kinh doanh của người dân, doanh nghiệp.

Cũng theo Tổng cục Quản lý thị trường, nhiều Sở Công Thương và Cục Quản lý thị trường các địa phương đã có báo cáo về tình hình bán xăng dầu nhỏ giọt, bán theo số lượng hạn định, ngừng bán.  

Hiện nay, theo khẳng định của Bộ Công Thương, nguồn cung xăng dầu trong nước được đảm bảo cung ứng đủ, 2 nhà máy lọc dầu Nghi Sơn và Bình Sơn đều đang được vận hành tối đa công suất. Cùng đó, các đầu mối nhập khẩu tuân thủ theo chỉ đạo của cơ quan quản lý nhà nước.

Vậy nguyên nhân nào khiến cho các đại lý, cây xăng dừng bán? Theo chia sẻ của ông Bùi Ngọc Bảo, Chủ tịch Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam, hiện chi phí tính trong cơ cấu giá xăng không đủ để doanh nghiệp trang trải kinh doanh, khiến doanh nghiệp bị thua lỗ kéo dài. Điều này dẫn tới việc cắt giảm chiết khấu từ các đầu mối thời gian qua. Bình thường lúc giá xăng dầu ổn định, mức chiết khấu là 1.200 – 1.300 đồng, nhưng nay chỉ còn về dưới 100 đồng, thậm chí là 0 đồng.

Cùng với đó, trong công thức giá cơ sở có phụ phí nhập khẩu xăng dầu, trước đây, mức phụ phí khoảng hơn 1 USD/thùng, nhưng nay đã lên 9 USD/thùng. Những yếu tố này khiến chi phí của doanh nghiệp tăng, chịu nhiều thiệt thòi và không đủ chi phí chiết khấu cho đơn vị ngoài.  

Doanh nghiệp lỗ thì phụ phí tăng, cộng thêm giá xăng dầu lên xuống bất thường. Do vậy, doanh nghiệp có thể chỉ nhập đủ hàng theo quy định, một phần theo dõi diễn biến giá thế giới, một phần giảm tình trạng “càng bán càng lỗ”, mà không bán thì bị phạt, ông Bảo cho hay.

Theo chuyên gia kinh tế Vũ Vinh Phú, thời gian qua, các chi phí, phụ phí nhập khẩu xăng dầu tăng lên 2-3 lần, chi phí vận chuyển... nhưng cách tính giá xăng dầu vẫn không thay đổi. Có thể điều này buộc doanh nghiệp phải giảm chiết khấu cho các đại lý, tổng đại lý, hoặc bán nhỏ giọt cho các cây xăng, tạo hiệu ứng dây chuyền thiếu nguồn cung cục bộ.
  
Vừa qua, Bộ Công Thương cũng đã cử các đoàn đi kiểm tra tại nhiều địa phương, song theo các chuyên gia, các bước xử lý mới chỉ là phần ngọn. Ông Bùi Ngọc Bảo cho rằng, các đoàn kiểm tra cần phải làm rõ tận nơi xem gốc rẽ ở đâu. Hiện nay các hợp đồng kinh tế trong kinh doanh xăng dầu chưa chặt chẽ. Hợp đồng này là thỏa thuận các bên về hoa hồng, hạn ngạch, cung ứng... Do vậy, cần phải quy định chặt chẽ việc mua bán theo hợp đồng và tăng chế tài với việc thực hiện hợp đồng.

Ngoài ra, cần sớm rà soát lại chi phí kinh doanh định mức; cùng đó, nên đưa ra mức giá trần, doanh nghiệp sẽ cân đối để điều chỉnh giá mà không tính toán theo biến động ngày, ông Bảo kiến nghị.

Trao đổi về vấn đề này, ông Vũ Vinh Phú cho rằng, Bộ Tài chính cần nghiên cứu lại chi phí sao cho hợp lý và quy định sao cho không cứng nhắc, theo thời gian cụ thể. Có thể như, mức quy định chi phí kinh doanh xăng dầu định mức này chỉ áp dụng từ 2-3 năm, trừ khi có biến động lớn sẽ thay đổi. Chính sách phải hướng về doanh nghiệp, hài hòa giữa lợi ích của doanh nghiệp và người tiêu dùng, giúp doanh nghiệp có lợi nhuận hợp lý. Khi đó, các khó khăn trong tình hình kinh doanh xăng dầu sẽ được giải quyết.

Bên cạnh đó, liên Bộ Công Thương – Tài chính cũng cần nghiên cứu, sắp xếp lại chuỗi cung ứng xăng dầu từ đầu nguồn đến người tiêu dùng sao cho phù hợp, giảm bớt trung gian để người tiêu dùng được hưởng lợi.