Xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu chuyên ngành lúa gạo toàn diện

(ABO) Ngày 7-3, tại TP. Cần Thơ, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà chủ trì cuộc họp về công tác điều hành sản xuất, tiêu thụ lúa gạo và tình hình hạn hán, xâm nhập mặn vùng Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL).

Quang cảnh cuộc họp.

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NN&MT), những tháng đầu năm 2025, thương mại lúa gạo toàn cầu diễn biến phức tạp. Nguồn cung thế giới tăng cao, nhu cầu nhập khẩu thấp khi. Các thị trường lớn đang thận trọng trong dự trữ và thu mua gạo đã tác động đến xuất khẩu gạo của Việt Nam trong 2 tháng đầu năm 2025.

Trong nước, hiện là thời điểm đang thu hoạch rộ lúa vụ đông xuân tại các tỉnh ĐBSCL nên có hiện tượng giá thu mua giảm so với cùng kỳ năm 2024.

Diện tích sản xuất lúa năm 2025 dự kiến đạt 7 triệu ha, giảm 132.000 ha so với năm 2024. Trong đó, sản lượng lúa khu vực ĐBSCL năm 2025 dự kiến đạt hơn 24 triệu tấn, với diện tích dự kiến 3,79 triệu ha. Trong đó, vụ đông xuân 2024 - 2025 dự kiến sản lượng đạt gần 10,8 triệu tấn trên diện tích 1,5 triệu ha. Tính đến hết tháng 2-2025, sản lượng lúa đã thu hoạch của vùng ĐBSCL đạt gần 4,2 triệu tấn; dự kiến sản lượng còn lại hơn 6,5 triệu tấn. Quy mô diện tích sản xuất lúa gạo có giảm, nhưng năng suất tăng nên sản lượng không có nhiều biến động.

Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà phát biểu kết luận cuộc họp.

Tại Việt Nam, mặt hàng gạo vẫn duy trì sản xuất và xuất khẩu tăng trưởng ổn định trong các năm qua. Riêng năm 2024, xuất khẩu đạt mức đột phá trên 9 triệu tấn và giá trị xuất khẩu đạt mức cao 5,75 tỷ USD, tăng 22,9% so với năm 2023 và tăng 84,2% so với năm 2020. Giá gạo xuất khẩu trung bình từ trên 300 đến trên 500 USD/tấn, riêng năm 2024 đạt 627 USD/tấn.

Xuất khẩu gạo 2 tháng đầu năm 2025 ước đạt 1,1 triệu tấn (tăng 5,9%), giá trị đạt 613 triệu USD (giảm 13,6%). Giá gạo xuất khẩu trung bình ước đạt 553,6 USD/tấn, giảm 18,3% so với cùng kỳ. Đầu tháng 3-2025, giá gạo xuất khẩu tiếp tục giảm mạnh ở mức: Gạo 100% tấm 310 USD/tấn; gạo 5% tấm 393 USD/tấn; gạo 25% tấm 367 USD/tấn. Philippines, Bờ Biển Ngà và Gana là 3 thị trường xuất khẩu lớn của Việt Nam.

Giá gạo giảm do nguồn cung gạo thế giới tăng tạo áp lực lên thị trường toàn cầu; nhu cầu nhập khẩu giảm và chưa có dấu hiệu phục hồi trong thời gian ngắn hạn; Ấn Độ kết thúc lệnh cấm xuất khẩu gạo và quay lại thị trường xuất khẩu với sản lượng dồi dào.

Bộ NN&MT đang tập trung chỉ đạo các địa phương vùng ĐBSCL xuất đảm bảo sản lượng và diện tích theo kế hoạch; theo dõi sát sao lịch thời vụ và tình hình hạn mặn nhằm hạn chế ảnh hưởng đến sản xuất lúa… Đồng thời, phối hợp với các bộ, ngành và địa phương theo dõi sát diễn biến thị trường để có giải pháp ứng phó phù hợp, nhất là sự điều chỉnh chính sách của các nước xuất khẩu gạo lớn như: Ấn Độ, Thái Lan… Bên cạnh đó, nắm bắt nhu cầu nhập khẩu gạo tại các thị trường còn nhiều dư địa như: Hoa Kỳ, EU, Nhật Bản, Châu Phi… để cung cấp, cập nhật thông tin kịp thời tới các địa phương, doanh nghiệp để có những điều chỉnh kế hoạch sản xuất, xuất khẩu phù hợp với diễn biến thị trường.

Thứ trưởng Bộ NN&MT phát biểu tại cuộc họp.

Bộ NN&MT sẽ tiếp tục tập trung chỉ đạo, phối hợp với các địa phương trong triển khai hiệu quả Đề án “Phát triển bền vững một triệu ha lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL đến năm 2030”. Đặc biệt là đẩy mạnh nhân rộng quy trình sản xuất lúa giảm phát thải để góp phần giảm giá thành sản xuất, tăng giá bán cho nông dân và tăng cường mở rộng liên kết sản xuất.

Phát biểu kết luận cuộc họp, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà cho rằng, thời gian qua phản ứng chính sách đối với diễn biến thị trường lúa gạo là khá kịp thời. Tuy nhiên, việc cung cấp thông tin cho người dân, doanh nghiệp về diễn biến thời tiết, hoạt động sản xuất, xuất khẩu trên thị trường thế giới còn là điểm yếu.

Dự báo của Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc và Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ, nhu cầu lương thực của thế giới vẫn đang tăng và thị trường để sản xuất lúa gạo các nước đều nắm được. Hiện nay, một số quốc gia đã thấy được vấn đề lương thực là vấn đề hệ trọng.

Lúa gạo Việt Nam đã có thương hiệu, giá trị, phân khúc và thị trường riêng. Qua đợt ảnh hưởng giá cả vừa rồi cho thấy thực tế với phân khúc lúa gạo chất lượng cao chiếm hơn 80% của Việt Nam. Giá cả vẫn không giảm đi mà thị trường vẫn ngày càng sử dụng nhiều hơn.

Để nâng cao năng lực quản lý và điều tiết thị trường lúa gạo, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà cho rằng, Bộ NN&MT cùng các hiệp hội nên xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu chuyên ngành toàn diện. Hệ thống này sẽ tích hợp thông tin từ nhiều khâu: Sản xuất, khoa học công nghệ, chế biến, bảo quản, thị trường, giá cả và dự báo, cảnh báo. Mục tiêu là cung cấp thông tin kịp thời và chính xác cho các bên liên quan, từ nông dân đến doanh nghiệp và cơ quan quản lý.

Về mặt quản lý xuất khẩu, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đề nghị sửa đổi Nghị định 107/2018/NĐ-CP với những điều chỉnh quan trọng. Các doanh nghiệp muốn được cấp phép xuất khẩu phải đáp ứng các tiêu chí nghiêm ngặt, bao gồm năng lực liên kết sản xuất, hệ thống kho bãi và năng lực tài chính. Đây được coi là giải pháp nhằm nâng cao chất lượng và tính chuyên nghiệp của hoạt động xuất khẩu lúa gạo.

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà yêu cầu Bộ NN&MT phối hợp với các bộ, ngành, địa phương, hiệp hội, doanh nghiệp ngành hàng lúa gạo khẩn trương hoàn thiện Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp bao gồm: Các dự án hỗ trợ kỹ thuật, tiêu chí lựa chọn doanh nghiệp tham gia; phương pháp tính toán tín chỉ carbon…

Bộ NN&MT phối hợp Bộ Khoa học Công nghệ xây dựng chiến lược ngăn chặn việc các nước khác sử dụng trái phép nhãn hiệu gạo Việt Nam. Mục tiêu là xác lập vị thế và bảo vệ uy tín của gạo Việt trên thị trường quốc tế.  

Ngân hàng Nhà nước ghi nhận các ý kiến của doanh nghiệp để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc liên quan đến thời hạn, hạn mức vay, điều kiện vay vốn và giải ngân. Đồng thời, nghiên cứu gói tín dụng ưu đãi để doanh nghiệp đầu tư ứng dụng khoa học - công nghệ vào hoạt động lưu trữ, chế biến, vận chuyển, xuất khẩu lúa gạo…

N.L - A.THƯ