Xây dựng nông thôn mới: Hướng tới nông thôn hiện đại

Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới  (NTM) đã mang lại sức sống mới cho các vùng nông thôn trên cả nước. Sau thành công của giai đoạn 2021 - 2025, Bộ Nông nghiệp và Môi trường và các địa phương đang tính toán để tạo bước chuyển giao ở bậc cao hơn từ NTM đến nông thôn hiện đại.

NÔNG THÔN ĐỔI MỚI TOÀN DIỆN

Tính đến nay, cả nước có 7.696 xã; trong đó, có 5.995 xã đạt chuẩn NTM, chiếm 77,9%, tăng 9,8% so với cuối năm 2021. Số xã đạt chuẩn NTM nâng cao là 2.352 xã, tương đương 39,2%, tăng thêm 1.249 xã so với cuối năm 2021. Đáng chú ý, có 597 xã đạt chuẩn NTM kiểu mẫu, chiếm 9,95%, tăng 554 xã so với cùng kỳ. Bình quân, mỗi xã trên cả nước đạt khoảng 17,5 tiêu chí.

Huyện Tân Phước được công nhận đạt chuẩn NTM năm 2024.

Ở cấp huyện, cả nước có 645 huyện, thị xã và thành phố trực thuộc tỉnh; trong đó, 305 đơn vị đã đạt chuẩn hoặc hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM, chiếm 47,2%, tăng thêm 92 huyện so với cuối năm 2021. 

Bên cạnh đó, có 20 huyện đã đạt chuẩn NTM nâng cao (tăng 20 huyện so với cuối năm 2021). Ở cấp tỉnh, có 23 tỉnh, thành phố đã đạt 100% số xã đạt chuẩn NTM, tăng thêm 10 tỉnh so với cuối năm 2021. Trong số này, có 15 tỉnh đã đạt 100% số xã và cấp huyện đều đạt chuẩn hoặc hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM.

Ngoài ra, có 5 tỉnh đã được Thủ tướng Chính phủ công nhận hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM gồm: Nam Định, Đồng Nai, Hà Nam, Hưng Yên và Hải Dương. Tỉnh Trà Vinh cũng đã hoàn thiện hồ sơ trình Thủ tướng xem xét công nhận hoàn thành nhiệm vụ NTM trong thời gian tới.

Giai đoạn 2026 - 2030, Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM tiếp tục được định hướng phát triển toàn diện, bền vững, hướng tới nâng cao chất lượng cuộc sống vật chất và tinh thần của người dân nông thôn. Mục tiêu tổng thể là đẩy mạnh xây dựng nông thôn hiện đại, xanh - sạch - đẹp, thích ứng linh hoạt với biến đổi khí hậu và xu thế đô thị hóa; đồng thời, thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các vùng miền, giữa nông thôn và thành thị. 

Trong giai đoạn này, chương trình tập trung hoàn thiện thể chế, chính sách hỗ trợ nông thôn, tạo điều kiện thuận lợi để thu hút nguồn lực xã hội đầu tư vào nông nghiệp, nông dân và nông thôn. Việc nâng cao chất lượng các tiêu chí NTM, đặc biệt là các tiêu chí khó và thiết yếu như thu nhập, môi trường, giáo dục, văn hóa và an ninh trật tự sẽ là ưu tiên hàng đầu. Bộ tiêu chí NTM cũng sẽ được cập nhật để phù hợp hơn với điều kiện thực tế và xu hướng phát triển mới.

Chương trình cũng chú trọng phát triển hạ tầng đồng bộ, kết nối giữa nông thôn và đô thị, góp phần xây dựng nông thôn văn minh, gắn kết chặt chẽ với quá trình đô thị hóa. Các vùng khó khăn, dân tộc thiểu số, miền núi và hải đảo sẽ được dành riêng cơ chế hỗ trợ phù hợp để đảm bảo không ai bị bỏ lại phía sau. Về các mục tiêu cụ thể đến năm 2030, chương trình đặt ra chỉ tiêu có ít nhất 80% số xã trên toàn quốc đạt chuẩn NTM, trong đó 35% số xã đạt chuẩn nâng cao và 15% số xã đạt chuẩn kiểu mẫu. 

Ở cấp huyện, có ít nhất 50% đơn vị cấp huyện đạt chuẩn hoặc hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM, trong đó 20% đạt chuẩn NTM nâng cao. Về cấp tỉnh, dự kiến có ít nhất 20 tỉnh/thành phố hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM, trong đó có 10 tỉnh đạt chuẩn toàn bộ ở cả cấp xã và cấp huyện.

HƯỚNG ĐẾN BẬC CAO HƠN

Nhằm tiếp tục thực hiện hiệu quả chương trình, ngày 4-4 vừa qua, Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức Hội thảo tham vấn, lấy ý kiến định hướng thực hiện chương trình giai đoạn 2026 - 2030. Hội nghị có sự tham dự của đồng chí Trần Thanh Nam, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NN&MT), Ủy viên Ban Chỉ đạo Trung ương, Tổ phó Tổ Công tác thực hiện chương trình giai đoạn 2021 - 2025 cùng với đại diện các tỉnh, thành phố vùng Đông Nam bộ và Đồng bằng sông Cửu Long.

Một tuyến đường xanh - sạch - đẹp ở huyện NTM Gò Công Tây.

Tại hội thảo, đại diện các tỉnh, thành trong khu vực đã có nhiều ý kiến đóng góp về xây dựng định hướng thực hiện chương trình trong giai đoạn mới. Trong đó, đồng chí Phạm Văn Trọng, Tỉnh ủy viên, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Tiền Giang cho rằng, trong giai đoạn mới, chương trình phải tổ chức các tiêu chí mới để cho phù hợp. Bộ tiêu chí mới cần thực tế và có định hướng rõ ràng, cần có sự sáng tạo, linh hoạt. 

Tỉnh rất mong thông qua hội thảo, Trung ương sẽ ghi nhận kinh nghiệm rằng chương trình phải phù hợp theo từng giai đoạn, địa phương và khu vực, tránh máy móc. Cần xác định rõ mục tiêu, nhiệm vụ và điều kiện thực hiện chương trình.

Đại diện các tỉnh, thành trong khu vực cho rằng, việc thực hiện chương trình trong giai đoạn mới cần có tính kế thừa. Theo Giám đốc Sở NN&MT tỉnh Kiên Giang Lê Hữu Toàn, quan điểm thực hiện chương trình của giai đoạn mới cần tiếp tục kế thừa và duy trì để tiếp tục phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Việc thực hiện chương trình cần đẩy mạnh đưa khoa học công nghệ đi vào cuộc sống.

Công tác an ninh - quốc phòng và tổ chức hệ thống chính trị cơ sở phải giữ vững. Các cơ quan chức năng làm sao cho chủ thể trực tiếp thụ hưởng tham gia mạnh hơn nữa để nâng cao chất lượng NTM. Đồng thời, giảm bớt bê tông hóa nông thôn để giữ được cảnh quan môi trường đẹp; phải giữ làng quê theo hướng hiện đại nhưng vẫn đảm bảo xanh hóa, sạch đẹp. 

Cần bố trí hệ thống nhân sự xây dựng NTM được chính quy hóa để đảm bảo nguồn lực hỗ trợ xây dựng NTM. Đặc biệt, giai đoạn mới, chương trình cần đầu tư điểm nhấn để xây dựng NTM  thành công hơn nữa.

Một số tỉnh còn cho rằng nên hợp nhất các chương trình mục tiêu quốc gia hiện tại như ý kiến của Phó Giám đốc Sở NN&MT tỉnh Trà Vinh Huỳnh Kim Nhân: Trà Vinh kiến nghị Trung ương kết hợp 3 chương trình mục tiêu quốc gia vì khi thực hiện có chồng chéo không đồng bộ, nhưng cùng 1 mục tiêu phát triển nông thôn toàn diện.

Chương trình cần chú trọng chuyển đổi xanh, chuyển đổi số để hiện đại hóa nông thôn, làm rõ hơn sự phát triển nông thôn trong giai đoạn mới. 5 chuyên đề xây dựng NTM hiện tại cần đưa vào 11 nội dung thành phần để dễ triển khai và dễ đánh giá hơn.

Phát biểu tại hội thảo, đồng chí Trần Thanh Nam yêu cầu Văn phòng Điều phối Chương trình Trung ương ghi nhận tất cả ý kiến của các tỉnh, thành để làm cơ sở xây dựng định hướng tới đây. Cùng với đó, đồng chí cho rằng, tên của chương trình trong giai đoạn mới nên có thay đổi sao cho phù hợp với sự phát triển của đất nước. Chương trình phải có chuyển giao giai đoạn ở bậc cao hơn, hiện đại hơn, hướng tới xây dựng nông thôn hiện đại, nhưng vẫn bảo tồn các giá trị truyền thống. 

Các vấn đề cần chú trọng như đảm bảo an ninh, chú trọng phát triển văn hóa, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, chuyển đổi số... Ngành chuyên môn nghiên cứu xây dựng bộ khung mới về các tiêu chí theo hướng đảm bảo 3: Vùng núi, vùng tiếp cận đô thị và cùng nông thôn phù hợp sản xuất nông nghiệp, từ đó xây dựng quy hoạch phù hợp với đặc trưng từng vùng để phát triển.

C. THẮNG