Về Hà Tiên, nhớ người đi mở cõi

Nằm ở vị trí cực Tây nam của đất nước, Hà Tiên là thị xã biên giới yên bình có “thập cảnh” đẹp là nguồn cảm hứng để Mạc Thiên Tích làm nên “Hà Tiên Thập Vịnh” (*) lưu truyền hàng trăm năm qua cũng như cảm hứng của nhạc sĩ  Lê Dinh với bài hát nổi tiếng “Hà Tiên mến yêu”. Nói đến Hà Tiên, là nói đến dòng họ Mạc đã có công khai phá, xây dựng cả vùng đất biên thùy của Tổ quốc.

Bãi Nai ở Hà Tiên.

Nằm cách tỉnh lỵ Kiên Giang 93 km, Hà Tiên đã nổi tiếng từ lâu với nhiều thắng cảnh đẹp, thu hút nhiều lượt khách tham quan. Với những mái ngói cổ rêu phong, Hà Tiên mang dáng dấp phố cổ với sự lặng lẽ, trầm mặc lẫn uy nghiêm của của nhiều chứng tích lịch sử.

Trong cái nắng chiều lấp lánh mặt nước biển trong xanh, thị trấn Hà Tiên được ví như một thiếu nữ đang nằm soải người thư thả nhìn ngắm mây trời trong khung cảnh non nước hữu tình của núi, rừng và biển. Không ai biết chính xác địa danh Hà Tiên có từ khi nào mà chỉ theo lời tương truyền rằng nơi này vào thời xa xưa có tiên nữ giáng trần vì có nhiều cảnh đẹp.

Theo tài liệu tham khảo, Hà Tiên xưa kia thuộc vùng đất Mang Khảm (tục danh trấn Phiên thành, còn gọi là Đồng Trụ trấn). Năm 1679, Mạc Cửu (quê quán Lôi Châu, Quảng Đông, Trung Quốc) vì bất mãn với chế độ nhà Thanh, lưu lạc đến vùng đất Hà Tiên, chiêu tập lưu dân lập nên xứ Hà Tiên. Năm Hiển Tông đời thứ 7, nghe lời mưu sĩ Tô Quân cùng các thuộc hạ Trường Cầu, Lý Xá dâng biểu cầu thân với nhà Nguyễn. Khi ông qua đời, nhà Nguyễn đã phong tặng tước hiệu Khai trấn Thượng trụ quốc Đại tướng quân Vũ Nghị công.

Từ trung tâm thị xã Hà Tiên đi vào khoảng 800m là đến núi Lăng với địa danh Ao Sen dưới chân núi là công trình thủy lợi có từ thời Mạc Thiên Tích dùng làm nơi trữ nước sinh hoạt cho dân quanh vùng. Núi Lăng là nơi an táng Mạc Cửu, các con cháu và tướng lĩnh của ông, dân chúng tôn kính gọi lâu ngày thành tên.

Từ chân núi đi lên, chúng ta sẽ gặp cổng đền thờ họ Mạc, có hai câu đối do nhà Nguyễn ban tặng: “Nhất môn trung nghĩa gia thinh trọng, Thất diệp phiên hàn quốc lũng vinh” (Một nhà trung nghĩa danh thơm cả họ, Bảy lá giậu che, cả nước mến yêu).

Bên trong cổng là một khoảng sân rộng, tạo cho không gian lăng mộ lúc nào cũng yên tĩnh và trầm mặc. Ngôi mộ vị khai trấn công thần họ Mạc được xây dựng bằng những thớt đá xanh nặng hàng tấn do các nhà buôn Trung Hoa tặng cho Mạc Thiên Tích, chuyển từ Trung Quốc đến tận vùng đất xa xôi cách hàng mấy tháng đường biển.

Đền thờ dòng họ Mạc được gọi là Miếu Lệnh. Cả lăng và đền thờ do người con là Mạc Thiên Tích thiết kế và cho xây dựng vào năm 1735 - 1739. Ngôi mộ lớn nhất của Mạc Cửu có hình bán nguyệt khoét sâu vào núi, chỗ chôn hài cốt được đúc bằng đá vôi, cát, đường và nhựa ô dước như hình một con trâu nằm (thế tọa ngưu), tả có thanh long, hữu có bạch hổ. Phía trước 2 bên mộ có hai tượng tướng cầm gươm đứng hầu bằng đá xanh.

Lăng mộ Mạc Cửu được đặt đúng theo thuật phong thủy: tiền án là núi Tô Châu, hậu chẩm là núi Bình Sơn, trước lăng có dòng lưu thủy đó là Đông Hồ, phía tả là núi Bát Giác, phía hữu là núi Pháo Đài có tên chữ là Đại Kim Dự. Mặt lăng mộ quay về hướng Đông, lưng tựa núi hai bên có thế tì. Khu mộ rất kiên cố nên dù đã trải qua 300 năm nhưng vẫn giữ được nét kiến trúc ban đầu, các bia mộ bằng đá vẫn còn nguyên vẹn.

Lăng Mạc Cửu.

Qua sân đá “Bái Đình” hình bán nguyệt viếng mộ Mạc Cửu xong, ta đi thăm các lăng mộ khác ở rải rác khắp các triều núi Bình Sơn như lăng mộ Mạc Thiên Tích, Nguyễn Thị Hiếu Túc (vợ Mạc Thiên Tích)... được khoét sâu vào triền núi. Trên đỉnh núi Lăng có nền Xã Tắc, nền Xuyên Sơn.

Tục truyền, thời Thiên Tích, hàng năm vào ngày 9 tháng giêng âm lịch thường diễn ra lễ tế trời, thần núi, thần sông tại nền Xuyên Sơn và tế chiến sĩ vong trận tại nền Xã Tắc. Đi vòng theo chân núi Bình Sơn về hướng Bắc khoảng 3km sẽ đến chùa Phù Dung do Mạc Thiên Tích xây cho nàng thứ thiếp của Mạc Cửu là Phù Cừ tu hành.

Hà Tiên còn có Thạch Động (còn gọi là Vân Sơn), nằm cách thị trấn Hà Tiên khoảng 4km về phía Bắc, đây là một núi đá vôi nguyên khối nằm trên một đế đá cao 98m. Ở đây, người dân Hà Tiên thường truyền miệng về tích thạch động chính là nơi khởi nguồn của câu chuyện cổ tích Thạch Sanh chém chằn. Bên trong Thạch Động, thạch nhũ lâu ngày đã tạo những hình thù: con chằn, Phật Bà Quan Âm...

Trong lòng động có nhiều hang ăn thông lên trời hoặc xuống đất. Có một hang ăn sâu xuống lòng đất được truyền tụng là đường xuống âm phủ (nay đã được lấp để tránh tai nạn cho du khách). Các tảng đá nứt chồng lên nhau, tưởng một ngọn gió có thể làm đổ được nhưng ngàn năm nay Thạch Động vẫn trơ gan cùng gió bão. Tại thắng cảnh này còn có bia căm thù ghi lại sự kiện quân Pôn Pốt đã sát hại hàng trăm dân thường vào năm 1977.

Ngoài ra, Hà Tiên còn nhiều di tích, thắng cảnh đẹp khác như: Hòn Chông với điểm nhấn là Hòn Phụ tử (hòn Phụ nay đã gãy), đình Nguyễn Trung Trực, mộ Bà lớn tướng Lê Kim Định, đền Phó Cơ Điều, Sắc tứ Tam bảo tự,... mà người dân tự hào là Hà Tiên thập cảnh.

Ngoài “thập cảnh”, Hà Tiên còn “hút hồn” du khách bởi những bãi tắm thơ mộng như bãi tắm Mũi Nai, Mũi Nò, Bãi Bàng…với nước biển trong xanh, cát nâu mịn, rất sạch và sóng êm. Dọc theo bờ là những hàng cây bàng cổ thụ, hàng dừa che mát là nơi để du khách nghỉ ngơi, ăn hải sản sau khi trầm mình trong dòng nước trong lành.

Từ Mũi Nai ra xa bờ chừng vài trăm mét có rất nhiều đảo nhỏ, đảo lớn của quần đảo Bình Trị và Hải Tặc. Hai quần đảo này cũng là nơi du lịch rất lý tưởng trong tuyến du lịch biển - đảo. Hiện nay, Công ty Cổ phần Xây dựng và Kinh doanh vật tư (Bộ Xây dựng) làm chủ đầu tư đang xây dựng khu đô thị lấn biển hoành tráng ở bãi Cầu Cầu trên tổng diện tích 96,5 ha vốn đầu tư lên đến 350 tỉ đồng  với những khu nhà phố, biệt thự, siêu thị, resort, đường phố, cây xanh...

Còn bên dưới chân cầu Tô Châu đang hình thành khu Trung tâm Thương mại Hà Tiên với tổng diện tích 7,573ha và số vốn đầu tư là 27,94 tỉ đồng. Chợ Hà Tiên cũng đang được mở rộng, nối dài, sẽ là nơi mua bán sầm uất cho khách du lịch tha hồ đến tham quan mua sắm.

NGUYỄN AN