Xử phạt nghiêm các đối tượng khai thác IUU

Sau hơn 5 năm khắc phục cảnh báo “thẻ vàng” đối với hoạt động khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU) Ủy ban châu Âu (EC), Việt Nam đã có sự chuyển biến tích cực, có nhiều tiến bộ. Tuy nhiên, thực tế vẫn còn nhiều tồn tại, chậm được khắc phục, chưa đáp ứng được yêu cầu.

Để làm rõ hơn về những giải pháp cần được thực hiện quyết liệt để sẵn sàng đón Đoàn thanh tra của EC dự kiến vào tháng 4/2023 có kết quả tốt, cũng như sớm gỡ cảnh báo “thẻ vàng”, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Phùng Đức Tiến đã có những chia sẻ xoay quanh vấn đề này.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Phùng Đức Tiến. Ảnh: Danh Lam/TTXVN

Xin Thứ trưởng cho biết những vấn đề còn tồn tại, chậm được khắc phục trong triển khai khắc phục “thẻ vàng” IUU?

Vẫn còn tình trạng tàu cá, ngư dân vi phạm khai thác bất hợp pháp ở vùng  biển nước ngoài và có xu hướng tăng, diễn biến phức tạp. Phía EC khẳng định không gỡ cảnh báo “thẻ vàng” nếu không chấm dứt tình trạng này.

Cơ quan chức năng chưa xử lý dứt điểm hành vi môi giới, móc nối đưa tàu cá, ngư dân đi khai thác bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài. Chưa hoàn thành 100% việc đăng ký, đăng kiểm, cấp giấy phép khai thác thủy sản, lắp đặt thiết bị giám sát hành trình (VMS); chưa cập nhật đầy đủ dữ liệu tàu cá vào cơ sở dữ liệu nghề cá quốc gia.

Việc thực thi pháp luật và xử phạt vi phạm hành chính còn yếu kém, chưa đảm bảo tính răn đe của pháp luật, thiếu thống nhất, đồng bộ. Có địa phương thì xử phạt, có địa phương lại chỉ tuyên truyền nhắc nhở. Nhiều địa phương chưa bố trí đủ nguồn lực như: nhân lực, kinh phí, trang thiết bị để thực hiện nhiệm vụ chống khai thác IUU.

Những tồn tại, hạn chế trên không chỉ nguyên nhân từ nhận thức của người dân mà còn có sự thiếu tinh thần, trách nhiệm của một bộ phận tổ chức, cá nhân chưa hoàn thành chức trách, nhiệm vụ được giao. Các tồn tại, hạn chế kéo dài chậm khắc phục tại địa phương do thiếu sự quyết liệt trong lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành của người đứng đầu các ngành, các cấp, chưa quan tâm đúng mức, thiếu kiểm tra, thanh tra, giám sát.

Trước tình trạng tàu cá Việt Nam vẫn còn vi phạm khai thác hải sản ở vùng biển nước ngoài, theo Thứ trưởng cần có giải pháp căn cơ nào để sớm chấm dứt tình trạng này?

Trước hết người đứng đầu cấp ủy, chính quyền các cấp phải nâng cao trách nhiệm trong lãnh đạo, chỉ đạo chống khai thác IUU; yêu cầu cấp ủy, chính quyền xã/phường/thị trấn phải chịu trách nhiệm chính, sâu sát, trực tiếp, nắm vững địa bàn quản lý. Tổ chức kiểm điểm trách nhiệm các tổ chức, cá nhân không thực hiện đầy đủ chức trách nhiệm vụ trong công tác chống khai thác IUU.

Các địa phương nhanh chóng rà soát, thống kê số lượng tàu cá, hoàn thành việc cấp giấy phép khai thác thủy sản, đăng ký, đăng kiểm, đánh dấu tàu cá, lắp đặt thiết bị giám sát hành trình tàu cá, nhập dữ liệu tàu cá vào Cơ sở dữ liệu nghề cá quốc gia theo quy định để đáp ứng yêu cầu việc tra cứu thông tin, quản lý tàu cá.

Các cảng cá rà soát, thống kê toàn bộ các điểm tàu cá cập bến; theo dõi, giám sát toàn bộ sản lượng thủy sản khai thác đảm bảo truy xuất được nguồn gốc, không vi phạm IUU, xử lý nghiêm các tàu cá khai thác vùng khơi không cập cảng chỉ định theo quy định.

Các tỉnh, thành phố ven biển lập danh sách địa phương (xã/phường/thị trấn), tàu cá, chủ tàu cá đã từng vi phạm vùng biển nước ngoài ngoài, tàu cá chưa lắp đặt thiết bị VMS, không có, hết hạn giấy phép khai thác thủy sản, tàu cá đã xóa đăng ký, tàu đã chuyển nhượng, bán sang tỉnh khác và tàu cá có nguy cơ cao vi phạm khai thác IUU gửi danh sách về Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và Bộ Quốc phòng theo dõi, quản lý.

Thực hiện trực ban 24/24 giờ để khai thác, sử dụng có hiệu quả Hệ thống giám sát tàu cá để theo dõi, giám sát chặt chẽ hoạt động của tàu cá địa phương trên biển; thực hiện đúng quy định công tác quản lý thiết bị giám sát hành trình lắp đặt trên tàu cá, phối hợp với các cơ quan, lực lượng chức năng có liên quan xử lý nghiêm các tàu cá cố tình ngắt kết nối VMS, vượt ranh giới trên biển phát hiện qua VMS.

Đi đôi với đó là đẩy mạnh tuyên truyền, vận động người dân tuân thủ pháp luật, đảm bảo “Dân biết, dân hiểu, dân tin, dân theo và dân làm”. Chính quyền địa phương cùng Hội Nghề cá Việt Nam tích cực hướng dẫn, tập huấn, vận động hội viên gương mẫu thực hiện tốt các quy định về chống khai thác IUU.

Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản, các doanh nghiệp thủy sản phải kiên quyết từ chối thu mua, chế biến, xuất khẩu các sản phẩm thủy sản có nguồn gốc từ khai thác IUU. Đồng thời, phối hợp với các cơ quan chức năng để cung cấp thông tin, xử lý nghiêm các doanh nghiệp thủy sản làm ăn phi pháp, hợp thức hóa hồ sơ, tiếp tay, dung túng cho hành vi khai thác IUU.

Dự kiến tháng 4/2023, Đoàn thanh tra của EC sẽ trở lại đánh giá tình hình thực hiện chống khai thác IUU của Việt Nam, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cũng như các bộ, ngành, địa phương sẽ cần phải vào cuộc như thế nào để đợt thanh tra này có được kết quả tốt nhất?

Để đợt thanh tra lần thứ 4 của EC có kết quả tốt nhất, cùng với các giải pháp căn cơ trên thì từ nay cho đến tháng 4/2023, cần phải hoàn thành 100% việc đăng ký, đăng kiểm, đánh dấu tàu cá, giấy chứng nhận an toàn thực phẩm, cấp giấy phép khai thác thủy sản, lắp đặt thiết bị giám sát hành trình tàu cá; cập nhật 100% dữ liệu tàu cá vào Cơ sở dữ liệu nghề cá quốc gia (VNFishbase).

100% tàu cá có chiều dài lớn nhất từ 15 mét trở lên chỉ được phép cập cảng chỉ định, đảm bảo thiết bị VMS hoạt động liên tục 24/24 giờ khi tàu cá rời cảng đến khi cập cảng và thực hiện thông báo trước 1 giờ, ghi nộp Nhật ký khai thác theo quy định được kiểm tra, đối chiếu phù hợp với dữ liệu giám sát tàu cá.

Phần mềm hệ thống kiểm soát thủy sản khai thác nhập khẩu sẽ được kết nối với Cổng thông tin một cửa quốc gia; kiểm soát 100% sản phẩm thủy sản khai thác được nhập khẩu từ nước ngoài tuân thủ đầy đủ theo quy định của Hiệp định về các Biện pháp quốc gia có cảng (PSMA). Cùng với đó là có giải pháp kiểm soát chặt chẽ sản phẩm thủy sản khai thác nhập khẩu vào Việt Nam bằng tàu container.

Thực hiện nghiêm việc xử lý vi phạm, sẽ điều tra, xử lý tất cả vụ việc tàu cá Việt Nam bị nước ngoài bắt giữ, xử lý và xử phạt các trường hợp vi phạm khai thác hải sản bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài và thông tin trên các phương tiện thông tin đại chúng.

Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn sẽ phối hợp với các bộ, ngành mở các đợt cao điểm tuần tra, kiểm tra, kiểm soát và xử phạt tất cả hành vi khai thác IUU theo quy định. Đồng thời, điều tra, củng cố hồ sơ, truy tố xét xử các vụ việc môi giới, móc nối đưa tàu cá, ngư dân Việt Nam đi khai thác bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài.

100% kết quả xử phạt hành vi khai thác IUU sẽ được cập nhật vào hệ thống phần mềm theo dõi, quản lý hoạt động xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực thủy sản.

Thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính tại Hội nghị trực tuyến về chống khai thác IUU ngày 1/12 mới đây, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đang xây dựng dự thảo Kế hoạch hành động chống khai thác IUU để trình Thủ tướng Chính phủ ban hành. 

Với việc triển khai đồng bộ, hiệu lực, hiệu quả, các quy định pháp luật, Việt Nam nỗ lực gỡ được cảnh báo “thẻ vàng” trong năm 2023.