Béo phì tấn công và gây hại cho trẻ em

Béo phì ở trẻ em là một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, ngày càng phổ biến trên toàn thế giới. Nó không chỉ ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất mà còn có thể gây ra nhiều vấn đề về sức khỏe lâu dài ở trẻ em như: Tiểu đường, cao huyết áp, bệnh tim mạch và các vấn đề về tâm lý.

Thạc sĩ - Bác sĩ (ThS-BS) Nguyễn Thành Nam, Phó Trưởng khoa Nhi, Bệnh viện Đa khoa tỉnh Tiền Giang chia sẻ với phóng viên Báo Ấp Bắc về thực trạng cũng như giải pháp phòng ngừa béo phì ở trẻ.

* Phóng Viên (PV): Xin bác sĩ cho biết, thực trạng béo phì ở trẻ em hiện nay và đâu là nguyên nhân dẫn đến bệnh béo phì ở trẻ?

* ThS-BS Nguyễn Thành Nam: Năm 2020, khoảng 86 triệu trẻ em từ 10 đến 19 tuổi trên toàn cầu mắc bệnh béo phì, chiếm 7% trẻ em trong độ tuổi và con số này được dự tính sẽ còn tăng lên vào năm 2030. Tại Tiền Giang, theo kết quả thống kê ban đầu vào năm 2023, tỷ lệ béo phì ở học sinh THCS ghi nhận khoảng 20%.

Béo phì ở trẻ em là một vấn đề đang ngày càng gia tăng và nguyên nhân có thể đến từ nhiều yếu tố, trong đó có một số nguyên nhân chính như: Thứ nhất, là từ chế độ ăn uống không lành mạnh. Nhiều trẻ ngày nay tiêu thụ lượng lớn thức ăn nhanh, thực phẩm nhiều đường, nước ngọt có ga và các món ăn chế biến sẵn chứa nhiều calo nhưng ít dinh dưỡng. Điều này khiến trẻ dễ tích tụ năng lượng dư thừa, dẫn đến tăng cân.

Thứ hai, là tình trạng thiếu vận động. Với lối sống hiện đại, trẻ em dành nhiều thời gian cho các thiết bị điện tử, ít tham gia các hoạt động thể chất. Thói quen ngồi nhiều mà ít vận động này góp phần quan trọng vào tình trạng thừa cân, béo phì. Thứ ba, là do yếu tố di truyền và gia đình. Yếu tố di truyền cũng có vai trò nhất định.

Nếu bố mẹ hoặc người thân trong gia đình bị béo phì, trẻ cũng có nguy cơ cao bị béo phì. Bên cạnh đó, thói quen ăn uống và sinh hoạt trong gia đình ảnh hưởng lớn đến trẻ. Thứ tư, là do ảnh hưởng tâm lý và môi trường sống. Một số trẻ có xu hướng ăn nhiều khi căng thẳng, buồn bã hoặc khi gặp vấn đề về tâm lý. Nếu trẻ không được hỗ trợ tâm lý đúng cách hoặc không có môi trường sống lành mạnh, việc tăng cân có thể dễ dàng xảy ra hơn.

* PV: Tình trạng béo phì sẽ đưa đến những hệ lụy sức khỏe như thế nào đối với trẻ em, thưa bác sĩ?

* ThS-BS Nguyễn Thành Nam: Béo phì ở trẻ em không chỉ ảnh hưởng đến ngoại hình mà còn để lại nhiều hậu quả nghiêm trọng về sức khỏe và tâm lý, cả trong ngắn hạn và dài hạn. Một số hệ lụy có thể kể đến như về sức khỏe thể chất, trẻ em bị béo phì có nguy cơ mắc nhiều bệnh mạn tính ngay từ nhỏ. Những bệnh mạn tính do béo phì gây ra gồm: Tiểu đường tuýp 2, là lượng đường trong máu cao có thể dẫn đến tiểu đường, một bệnh thường gặp ở người lớn nhưng hiện đang gia tăng ở trẻ em thừa cân. Bệnh tim mạch và cao huyết áp không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe tim mạch của trẻ trong hiện tại mà còn làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim khi trưởng thành.

Căn bệnh thường gặp nữa là rối loạn mỡ máu. Trẻ béo phì thường có mức cholesterol và triglyceride cao dễ dẫn đến các bệnh tim mạch. Bệnh gan nhiễm mỡ thường xảy ra ở trẻ béo phì,  tình trạng tích tụ mỡ trong gan do dư thừa calo có thể gây viêm và tổn thương gan. Trẻ bị béo phì phải chịu áp lực lớn lên hệ xương khớp, dễ dẫn đến các vấn đề như đau khớp, viêm khớp hoặc biến dạng xương.

Cùng với hậu quả về sức khỏe thể chất, tình trạng béo phì còn gây nên hậu quả tâm lý và xã hội. Trẻ béo phì dễ gặp phải tình trạng tự ti, mất tự tin, đặc biệt là khi bị trêu chọc hoặc kỳ thị bởi bạn bè. Điều này có thể dẫn đến những vấn đề như lo âu, trầm cảm và khó khăn trong giao tiếp. Các vấn đề tâm lý kéo dài có thể ảnh hưởng đến thành tích học tập và khả năng phát triển kỹ năng xã hội.

Tạo cơ hội cho trẻ tham gia các hoạt động ngoài trời, giúp tăng cường thể lực phòng, chống bệnh béo phì. Ảnh: LẬP ĐỨC

Tình trạng béo phì không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ trong giai đoạn trẻ em mà còn tác động lâu dài đến cuộc sống trưởng thành của trẻ. Nhiều nghiên cứu cho thấy trẻ béo phì có khả năng cao tiếp tục bị béo phì khi trưởng thành. Điều này dẫn đến nguy cơ mắc các bệnh mạn tính như tim mạch, tiểu đường và các bệnh về chuyển hóa, làm giảm tuổi thọ và chất lượng cuộc sống. Bên cạnh đó, béo phì ở trẻ em không chỉ là vấn đề của cá nhân mà còn là gánh nặng cho gia đình và xã hội do chi phí điều trị và quản lý các bệnh liên quan.

* PV: Vậy làm thế nào để giúp trẻ béo phì trở về cân nặng chuẩn ở trẻ, thưa bác sĩ?

* ThS-BS Nguyễn Thành Nam: Để giúp trẻ béo phì trở về cân nặng chuẩn, cần có một kế hoạch can thiệp toàn diện, bao gồm thay đổi chế độ ăn uống, tăng cường vận động và hỗ trợ tâm lý. Một số phương pháp hiệu quả là:

Thứ nhất, xây dựng chế độ ăn uống lành mạnh, cụ thể là giảm lượng calo từ đường và chất béo không lành mạnh như: Hạn chế các loại đồ ăn nhanh, thức uống có đường, bánh kẹo và các món ăn chế biến sẵn, tập trung vào thực phẩm giàu dinh dưỡng và ít calo. Tăng cường rau xanh và trái cây trong khẩu phần ăn. Rau củ và trái cây giúp cung cấp vitamin, khoáng chất và chất xơ; đồng thời giúp trẻ no lâu mà không nạp quá nhiều calo, cho trẻ ăn đủ bữa và đúng giờ. Phụ huynh nên khuyến khích trẻ ăn đủ bữa, đặc biệt là không bỏ bữa sáng. Việc ăn đủ và đúng giờ giúp trẻ kiểm soát cảm giác thèm ăn và tránh ăn quá nhiều vào buổi tối.

Thứ hai, là tăng cường vận động thể chất, khuyến khích trẻ hoạt động hằng ngày. Để đạt hiệu quả giảm cân, trẻ cần vận động ít nhất 60 phút mỗi ngày. Các hoạt động phù hợp bao gồm: Chạy bộ, đạp xe, bơi lội, nhảy dây hoặc các môn thể thao ngoài trời. Giảm thời gian sử dụng thiết bị điện tử của trẻ bằng cách hạn chế trẻ ngồi lâu trước màn hình máy tính, điện thoại hoặc tivi. Tạo cơ hội cho trẻ tham gia các hoạt động ngoài trời, giúp tăng cường thể lực và giảm cân.

Thứ ba, là thay đổi thói quen trong gia đình. Khi cả gia đình cùng áp dụng lối sống lành mạnh, trẻ sẽ dễ thích nghi hơn. Phụ huynh nên làm gương bằng cách ăn uống lành mạnh và vận động thường xuyên. Kiểm soát thức ăn trong nhà để hạn chế cám dỗ, nên chọn mua các loại thực phẩm lành mạnh, tránh tích trữ các loại thức ăn nhanh hoặc đồ ăn nhiều calo.

Thứ tư, là hỗ trợ tâm lý và động viên trẻ. Trẻ có thể cảm thấy tự ti về cân nặng của mình, vì vậy phụ huynh và người thân nên động viên trẻ một cách tích cực. Không nên trách mắng hay gây áp lực, mà hãy hỗ trợ trẻ từng bước một. Đồng thời, phụ huynh cần hướng dẫn trẻ cách quản lý căng thẳng. Một số trẻ ăn nhiều khi buồn chán hoặc căng thẳng. Vì vậy, việc hướng dẫn trẻ cách thư giãn và xử lý căng thẳng là cần thiết, giúp trẻ tránh ăn uống vô tội vạ.

Thứ năm, là nhờ tư vấn và hỗ trợ từ chuyên gia. Trong trường hợp trẻ thừa cân nghiêm trọng, phụ huynh nên đưa trẻ đi khám bác sĩ hoặc gặp chuyên gia dinh dưỡng để có kế hoạch giảm cân an toàn và phù hợp. Việc theo dõi bởi các chuyên gia giúp đảm bảo trẻ phát triển bình thường mà không ảnh hưởng đến sức khỏe.

Có thể thấy rằng, béo phì ở trẻ em là một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng và ngày càng phổ biến, gây ra nhiều hậu quả không chỉ về thể chất mà còn ảnh hưởng đến tâm lý và chất lượng cuộc sống của trẻ. Nguyên nhân gây béo phì ở trẻ rất phức tạp, từ chế độ ăn uống, thiếu vận động đến yếu tố di truyền và môi trường sống. Tuy nhiên, điều tích cực là béo phì ở trẻ em hoàn toàn có thể phòng ngừa và kiểm soát được nếu có sự phối hợp đồng bộ từ gia đình, nhà trường và cộng đồng.

Cha mẹ đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng thói quen ăn uống lành mạnh và khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động thể chất. Ngoài ra, việc tìm đến các chuyên gia dinh dưỡng và bác sĩ khi cần thiết cũng giúp tạo ra những phương pháp can thiệp khoa học và an toàn, đảm bảo trẻ phát triển toàn diện cả về thể chất lẫn tinh thần.

* PV: Xin cảm ơn bác sĩ!

THỦY HÀ (thực hiện)