Nông nghiệp còn nhiều mối lo toan

Thông tin đáng được quan tâm nhiều nhất trong những tháng đầu năm 2015 có lẽ phần nhiều liên quan đến ngành Nông nghiệp. Bởi chưa bao giờ ngành Nông nghiệp lại phải “chống chọi” với rất nhiều yếu tố tác động. Điều đáng bàn nhất là giá trị xuất khẩu của các mặt hàng nông-lâm-thủy sản lại sụt giảm rất sâu so với cùng kỳ.

Bởi theo như đánh giá của Sở Công thương, điểm đáng chú ý trong 6 tháng đầu năm 2015 là xuất khẩu nông, thủy sản liên tục khó khăn do nhu cầu nhập khẩu giảm trong khi nguồn cung các nước tăng, cạnh tranh diễn ra gay gắt dẫn đến giá giảm. Thực tế là xuất khẩu gạo giảm đến 30% về lượng và 35% về trị giá, chỉ mang về 33,4 triệu USD.

Riêng mặt hàng thủy sản cũng đang đối mặt với khó khăn về tỷ giá, đồng Euro mất giá, ảnh hưởng mạnh đến nhu cầu nhập khẩu của thị trường, dẫn đến giá xuất khẩu cá tra cũng giảm theo. Trong khi đó, được mệnh danh là “vương quốc trái cây” nhưng xuất khẩu rau, quả những tháng đầu năm gần như không đáng kể trong tổng kim ngạch xuất khẩu của tỉnh.

Điều này tất nhiên sẽ tác động ngược vào thị trường trong nước. Việc hành tím, dưa hấu, dừa, thanh long, mới đây nhất là chuối, ớt… liên tục giảm giá và tồn đọng với số lượng lớn đã phần nào phản ánh được những gì mà ngành Nông nghiệp đã và đang phải đối mặt. Có lẽ thông tin lạc quan nhất của ngành Nông nghiệp gần đây nhất là trái vải được xuất sang một số thị trường tiêu thụ khó tính.

Tất nhiên, đây cũng chỉ là những tín hiệu ban đầu và còn một thời gian dài để kiểm nghiệm. Bởi ngành Nông nghiệp đã từng có những thông tin lạc quan như thế, như nhãn tiêu Huế vào thị trường châu Âu; chôm chôm, thanh long vào thị trường Mỹ hay xoài vào thị trường Nga… Nhưng dường như kết quả đạt được cũng chưa như mong đợi do có quá nhiều yếu tố tác động.

Hiện có quá nhiều áp lực đang đặt lên vai ngành Nông nghiệp.

Ở khía cạnh khác, thời gian vừa qua hàng loạt các hiệp định kinh tế, mà gần đây nhất là Hiệp định với các nước châu Âu đã được ký kết ít nhiều cũng liên quan đến ngành Nông nghiệp của Việt Nam nói chung, của từng địa phương nói riêng.

Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, tính tới thời điểm hiện tại, Việt Nam đã tham gia đàm phán, ký kết và đang triển khai thực hiện 8 Hiệp định thương mại tự do (FTA), gồm: Hiệp định thương mại hàng hóa ASEAN (ATIGA), FTA ASEAN - Trung Quốc, FTA ASEAN - Hàn Quốc...

Bên cạnh đó, Việt Nam đang tiếp tục đàm phán 6 FTA mới, gồm: Hiệp định Đối tác thương mại xuyên Thái Bình Dương (TPP), FTA Việt Nam - EU, FTA Việt Nam với 4 nền kinh tế tự do châu Âu (EFTA), FTA Việt Nam-Liên minh Hải quan (VCU), FTA Việt Nam - Hàn Quốc, Hiệp định Đối tác Kinh tế toàn diện khu vực RCEP.

Trong đó, Hiệp định TPP với sự tham gia của các đối tác hàng đầu thế giới như Hoa Kỳ, Canada, Nhật Bản và Hiệp định thương mại tự do Việt Nam-EU được xem là hai Hiệp định quan trọng bậc nhất đối với Việt Nam, có ý nghĩa lớn cả về mặt kinh tế và chính trị.

Công bằng mà nói, đây là những tín hiệu đáng mừng, vì trên bình diện chung ngành Nông nghiệp của Việt Nam sẽ có nhiều lối mở hơn, nhất là về thị trường tiêu thụ. Nhưng ở bất kỳ thỏa thuận kinh tế nào, Việt Nam ít nhiều cũng phải chịu những tác động ngược. Mà chính ngành Nông nghiệp được dự báo là chịu ảnh hưởng không nhỏ. Chẳng hạn như Hiệp định Đối tác thương mại xuyên Thái Bình Dương (TPP).

Theo các chuyên gia kinh tế nhận định, một trong những lĩnh vực chịu tác động lớn nhất từ làn sóng TPP đó chính là ngành Nông nghiệp bởi vì bên cạnh mặt thuận lợi, việc cắt giảm, xóa bỏ hàng rào thuế quan chắc chắn sẽ dẫn đến sự gia tăng nhanh chóng lượng hàng nhập khẩu từ các nước TPP vào Việt Nam với giá cả cạnh tranh. Nguy cơ này đặc biệt nguy hiểm đối với những ngành hàng mà năng lực cạnh tranh của Việt Nam còn yếu, điển hình là nhóm hàng nông sản, vốn gắn liền với đối tượng dễ bị tổn thương trong quá trình hội nhập là nông dân.

Thực tế lại còn cho thấy ở góc nhìn khác. Không cần đến những tác động của các hiệp định thương mại theo đường chính thống, ngành Nông nghiệp còn chịu tác động từ những yếu tố khác. Ngay cả từng địa phương cũng có thể dễ dàng nhận ra.

Chẳng hạn, những tháng gần đây các phương tiện thông tin đại chúng liên tục đề cập đến việc người dân ở huyện Tân Phú Đông bán lá mãng cầu xiêm với mức giá khá cao. Điều này được các chuyên gia cảnh báo là “lợi bất cập hại”, nhưng thực tế vẫn cứ diễn ra. Thế nhưng, nếu soi rọi lại thực tế thời gian qua cho thấy rằng, việc thương lái thu mua lá mãng cầu không còn là câu chuyện mới của ngành Nông nghiệp.

Bởi ngành Nông nghiệp Việt Nam liên tục chứng kiến những chuyện “lạ” như thế. Đó là hiện tượng thanh long mua hạt, hoa; xoài mua hạt; trâu mua móng; tiêu mua rễ; dừa non, rễ sim, hoa ngâu, hạt chè, gần đây là cam non, ớt non… cứ liên tục diễn ra. Tiếc rằng, danh sách những thứ "lạ đời" mà thương lái tìm mua tại Việt Nam càng được nối dài.

Nghị quyết số 26-NQ/TW ngày 5-8-2008 Hội nghị lần thứ 7 khóa X về “Nông nghiệp, nông dân, nông thôn” đã nêu mục tiêu “Xây dựng nền nông nghiệp phát triển toàn diện theo hướng hiện đại, bền vững, sản xuất hàng hóa lớn, có năng suất, chất lượng, hiệu quả và khả năng cạnh tranh cao, đảm bảo vững chắc an ninh lương thực quốc gia cả trước mắt và lâu dài”.

Tiếp theo đó, ngày 10-6-2013, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định 899/QĐ-TTg phê duyệt Đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững. Đây có lẽ là bước đi căn cơ và kịp thời đối với ngành Nông nghiệp.

Bởi trước bối cảnh kinh tế luôn biến động bao gồm cả cơ hội, thách thức đan xen cả trong nước và hội nhập quốc tế. Vấn đề quan trọng đặt ra hiện nay là phải tiếp tục đổi mới căn bản và đồng bộ về chiến lược, thể chế và tổ chức trong tái cơ cấu ngành Nông nghiệp theo hướng nâng cao giá trị gia tăng, phát triển bền vững gắn với xây dựng nông thôn mới. Nhưng tiếc rằng, Đề án tái cơ cấu ngành Nông nghiệp dường như còn diễn ra chậm chạp, chưa đạt được hiệu quả như mong đợi.

KHÁNH LINH