Tăng huyết áp: “Kẻ giết người im lặng”

Tăng huyết áp (THA) là căn bệnh có diễn tiến âm thầm, không có triệu chứng hoặc triệu chứng không rõ rệt khiến người bệnh không thể nhận biết hoặc chủ quan. Rất nhiều người không phát hiện bị mắc bệnh THA cho đến khi bệnh gây ra tổn thương nặng.

TRIỆU CHỨNG CỦA BỆNH THA

THA thường không gây triệu chứng gì. Ngay cả khi nó gây ra một triệu chứng nào đó thì các triệu chứng này cũng thường là nhẹ và không đặc hiệu (mơ hồ và có thể có trong nhiều loại bệnh khác nhau), do đó THA thường được gọi là “kẻ giết người im lặng”.

Bệnh nhân thường không biết mình bị THA, thường phát hiện một cách tình cờ khi họ được đo huyết áp. Các triệu chứng của THA thường gặp: Nhức đầu, chóng mặt, nhìn mờ, buồn nôn. Thường thì bệnh nhân sẽ chủ quan, không đến bác sĩ với những triệu chứng như vậy. Khi có những triệu chứng do các nội tạng bị tổn thương gây ra, xuất hiện do THA kéo dài thì người bệnh mới tìm tới bác sĩ nên nhiều trường hợp bệnh đã gây ra tai biến nặng nề, khó hoặc không thể phục hồi, thậm chí gây tử vong.

Những loại tổn thương nội tạng thường gặp do THA kéo dài gây ra là: Nhồi máu cơ tim, suy tim, đột quỵ hay thiếu máu thoáng qua, suy thận, tổn thương mắt kèm với mất thị lực. Các bệnh lý mạch máu ngoại biên: hẹp động mạch chi hay tắc động mạch chi, phình động mạch chủ.

Kiểm tra huyết áp thường xuyên là thói quen tốt phòng tăng huyết áp.

NGUYÊN NHÂN THA

Có khoảng 10% trường hợp thì bệnh THA được gây ra bởi một bệnh khác gọi là THA thứ phát. Ở những trường hợp này, khi bệnh chính được chữa khỏi thì huyết áp thường trở về bình thường.

Nguyên nhân gây ra THA thứ phát bao gồm: Bệnh thận: suy thận mạn tính, suy thận cấp, viêm vi cầu thận cấp và mạn sỏi thận, thận đa nang…; u hoặc những bệnh khác về tuyến thượng thận; bệnh của tuyến giáp, tuyến cận giáp, tuyến yên; hẹp động mạch thận, hẹp eo động mạch chủ bẩm sinh (có thể gây ra THA ở cánh tay); hẹp động mạch nhiều nơi; nhiểm độc thai ngén; sử dụng thuốc ngừa thai; ngừng thở khi ngủ; yếu tố tâm thần…

Tuy nhiên, 90% trường hợp THA còn lại không tìm ra được nguyên nhân (được gọi là THA tiên phát). Mặc dù nguyên nhân chính chưa được biết đến nhưng người ta cũng nhận ra được một số yếu tố có thể góp phần gây ra THA:

Tuổi tác: tuổi càng cao thì càng dễ bị THA đặc biệt là huyết áp tâm thu, do động mạch trở nên cứng hơn, nguyên nhân là do bệnh xơ cứng động mạch.

Tình trạng kinh tế xã hội: THA cũng gặp nhiều hơn ở những nhóm người có trình độ giáo dục và kinh tế xã hội thấp.

Tiền sử gia đình (tính di truyền): bệnh THA có khuynh hướng di truyền theo gia đình.

Giới: Thường thì nam giới dễ bị THA hơn nữ. Điều này thay đổi theo tuổi tác và chủng tộc.

Thừa cân (béo phì): Những người béo phì có nguy cơ bị THA cao gấp từ 2 - 6 lần những người có trọng lượng trong giới hạn bình thường.

Nhạy cảm với Natri (muối ăn): Một số người có thói quen ăn mặn thường xuyên thì huyết áp của họ sẽ tăng cao. Giảm lượng muối ăn vào có thể làm hạ huyết áp.

Uống rượu: Uống nhiều hơn 1 hay 2 ly rượu 1 mỗi ngày có thể làm THA đối với những người nhạy cảm với rượu.

Thuốc: Một số thuốc dùng bằng đường uống có thể gây THA như thuốc tránh thai, thuốc kháng viêm giảm đau, thuốc có corticoid

Không tập thể dục: Ngồi nhiều một chỗ có thể gây béo phì và THA.

BIẾN CHỨNG CỦA THA

Biến chứng THA xảy ra chủ yếu ở tim, não, thận, mắt, mạch máu. Tại tim, THA gây tim lớn (lâu ngày gây suy tim); bệnh mạch vành gồm thiếu máu cơ tim im lặng, cơn đau thắt ngực, nhồi máu cơ tim và đột tử do tim.

Tại não, tăng huyết áp gây cơn thiếu máu não thoáng qua; suy giảm nhận thức và sa sút trí tuệ; đột quỵ (tai biến mạch máu não) gồm nhồi máu não (nhũn não) và xuất huyết não (chảy máu trong não), bệnh não do tăng huyết áp (nôn mửa, chóng mặt, co giật, hôn mê…).

Tại thận: Tổn thương mạch máu thận, cuối cùng gây bệnh thận giai đoạn cuối do tăng huyết áp gây ra suy thận.Tại mắt, gây mờ mắt,  mù gọi là bệnh lý võng mạc do tăng huyết áp. Mạch máu: tăng huyết áp gây phình, bóc tách thành động mạch chủ, vữa xơ động mạch, viêm tắc động mạch chân...

Tất cả biến chứng này, về mặt sức khỏe làm bệnh nặng dần, tàn tật nhiều (62% đột quỵ và 49% đau thắt ngực do tăng huyết áp) và gây chết hoặc đột ngột hoặc từ từ hoặc chết sớm (tăng huyết áp gây giảm thọ từ 10 đến 20 năm); còn về mặt tài chính thì làm tăng chi phí.

BS. CKII LÊ THÚY PHƯỢNG