Vừa hết sốt xuất huyết, bỗng bị hội chứng "ăn" tế bào máu

Vừa qua, cháu Phạm Văn D. (8 tháng tuổi), nhà ở xã Tân Đông, huyện Gò Công Đông bị sốt cao liên tục 4 ngày, được gia đình đưa vào Bệnh viện khu vực Gò Công.

Bệnh viện chẩn đoán cháu bị sốt xuất huyết (SXH) Dengue ở trẻ nhũ nhi nên chuyển đến Bệnh viện Đa khoa trung tâm tỉnh, được điều trị truyền dịch, với chẩn đoán là SXH Dengue có dấu hiệu cảnh báo. Tuy nhiên, trong quá trình điều trị, cháu vẫn bị sốt liên tục, đau bụng, nôn ói.

Sau 11 ngày điều trị, cháu vẫn sốt cao, gan sưng chắc, lách to, thử máu thấy các tế bào máu bị giảm thấp, men gan và dự trữ sắt trong máu tăng bất thường. Đây là các dấu hiệu của Hội chứng thực bào máu sau khi nhiễm siêu vi trùng SXH Dengue, nên cháu được chuyển lên tuyến trên điều trị.

Về chuyên môn, Hội chứng thực bào máu, hay còn gọi là Hội chứng “ăn” tế bào máu (Hemophagocytic lymphohistiocytosis) là tình trạng các tế bào máu như hồng cầu, bạch cầu, tiểu cầu bị các đại thực bào ở tủy xương thực bào. Quá trình “thực bào” này có thể tấn công vào da, xương, phổi, gan, lách, nướu răng, mắt, tai và hệ thần kinh trung ương...

Bệnh gặp ở mọi lứa tuổi, tỷ lệ tử vong khoảng 50%. Khi cơ thể nhiễm virus EBV, CMV, Adenovirus, HBV...; hoặc nhiễm vi khuẩn Sal.typhi, E.coli, Sta. aureus...; nhiễm ký sinh trùng như Leishsmania spp, Plasmonium...; nhiễm nấm Candida, Aspergillus...; mắc các bệnh ác tính như ung thư máu, ung thư hạch...; bệnh Lupus... thì cơ thể người bệnh sẽ bị kích hoạt các tế bào thực bào, có nguồn gốc từ tế bào gốc vạn năng, có ở trong tủy xương.

Hệ thống miễn dịch bị tác động mạnh, nhiều chuỗi phản ứng miễn dịch xảy ra mạnh đến mức cơ thể không thể kiểm soát được. Chính phản ứng quá mức của các tế bào miễn dịch và sự phóng thích quá nhiều các chất phản ứng trung gian từ các bạch cầu những tế bào gốc bị nhiễm và biệt hóa trở thành một nhóm tế bào chuyên biệt có khả năng thực bào gây ra các biểu hiện của Hội chứng “ăn” tế bào máu.

Bệnh gặp nhiều ở trẻ nhũ nhi hoặc trẻ nhỏ, đôi khi cũng gặp ở trẻ lớn hơn. Tiêu chuẩn chẩn đoán hội chứng này bao gồm ít nhất 5 trong số 8 dấu hiệu như sau: Sốt, lách to, bị giảm ít nhất 2 trên 3 dòng tế bào trong máu ngoại vi; tăng triglycerid máu hoặc giảm fibrinogen máu; có hiện tượng thực bào tế bào máu tại tủy xương, lách hoặc hạch lympho; tế bào diệt tự nhiên (NK) giảm hoặc mất chức năng; tăng ferritin máu; tăng yếu tố IL-2r (một yếu tố phát triển đối với lymphô T).

Phòng ngừa Hội chứng thực bào máu chủ yếu tránh để trẻ bị nhiễm vi trùng, siêu vi trùng, ký sinh trùng, vi nấm… vì nó có thể kích hoạt hệ thống miễn dịch của cơ thể khiến các đại thực bào “nổi loạn”, không kiểm soát được. Sau một nhiễm khuẩn bất kỳ, dù rất hiếm gặp, nếu trẻ bị thiếu máu nặng kèm sốt cao, gan lách sưng… thì phải cảnh giác trẻ có thể mắc chứng “ăn” tế báo máu để chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời.

BS. NGUYỄN THÀNH ÚC