Đang vào đợt cao điểm bệnh tay - chân - miệng

Trong những năm gần đây, bệnh tay - chân - miệng (TCM) gây lo lắng ở nhiều quốc gia trong khu vực, trong đó có Việt Nam. Hiện tại, tình hình bệnh TCM tại Việt Nam diễn biến khó lường, vì bệnh xảy ra rải rác quanh năm và nhận thấy có 2 đợt cao điểm vào tháng 3 đến tháng 5 và tháng 9 đến tháng 12.

Vệ sinh đồ chơi trẻ em thường xuyên là một trong những việc làm cần thiết để bảo vệ trẻ khỏi bị lây nhiễm bệnh TCM.

Trên thế giới, vi rút gây bệnh TCM đã được xác định vào năm 1969 tại Mỹ và sau đó xuất hiện hàng loạt các trận dịch tại các nước: Hungary, Nhật, Trung Quốc, Malaysia... Tại Việt Nam, lần đầu tiên đã phân lập được Enterovirus từ 12 trường hợp viêm não trong trận dịch TCM ở miền Nam Việt Nam vào năm 2003 và năm 2011 bệnh TCM chính thức được đưa vào hệ thống báo cáo thường quy của Bộ Y tế Việt Nam; cũng là năm bùng phát bệnh TCM với 112.370 ca mắc và 169 ca tử vong.

Thống kê của Cục Y tế dự phòng, trong 9 tháng của năm 2017, cả nước ghi nhận hơn 54.000 ca mắc TCM, trong đó  23.000 ca nhập viện. Riêng Tiền Giang, đã ghi nhận gần 1.900 ca mắc TCM, tăng 145% so với cùng kỳ năm 2016.

Ths-BS Đỗ Quang Thành, Bệnh viện Đa khoa trung tâm Tiền Giang chia sẻ thông tin liên quan đến vi rút gây bệnh TCM thuộc nhóm Enteroviruses, họ Picornavirus. Picornavirus là một họ virus lớn, gồm có 6 nhóm, trong đó nhóm Entero- , Rhino- , Parech- , Cardio- và Hepato- gây bệnh chủ yếu ở người. Aphthovirus gây bệnh lở mồm long móng ở động vật. Chính cái tên Enteroviruses cũng đã phản ánh tầm quan trọng của đường tiêu hóa như là vị trí bị nhiễm đầu tiên khi vi rút xâm nhập và nhân lên; cũng là nguồn gốc lan truyền bệnh. Trong nhóm Enteroviruses chia thành 4 phân nhóm vi rút nhỏ hơn gồm: Poliovirus (gây bệnh bại liệt), Echovirus, Coxsackievirus và Enterovirus. Hiện tại, Coxsackievirus và Enterovirus là 2 nhóm tác nhân gây bệnh TCM tại Việt Nam và các quốc gia khác.

Do vi rút không có bao nên các vi rút gây bệnh TCM đều ổn định trong môi trường của ký chủ như khi tiếp xúc với dịch vị ở dạ dày và vi rút có thể tồn tại nhiều ngày trong nhiệt độ phòng hay nhiệt độ tủ lạnh. Loại vi rút này không hoặc ít bị bất hoạt bởi các chất như: Cồn, Chloroform, Phenol, Ether nhưng bị bất hoạt bởi 2% Sodium hyproclorite, Chlorine tự do (Chloramin B 2%). Nguồn gây bệnh TCM là người đang mắc bệnh và người mang vi rút nhưng không biểu hiện triệu chứng. Thời kỳ lây truyền của vi rút là vài ngày trước khi phát bệnh, mạnh nhất trong tuần đầu của bệnh và có thể kéo dài vài tuần sau đó, thậm chí sau khi bệnh nhân hết triệu chứng. Vi rút có khả năng đào thải qua phân người đến 12 tuần sau khi nhiễm. Vi rút cũng tồn tại, nhân lên ở đường hô hấp trên và đào thải qua dịch tiết từ hầu họng trong vòng 2 đến 4 tuần.

Sau khi xâm nhập vào vùng hầu - họng, sinh sản lên ở đường hô hấp trên và ruột non, vi rút TCM xâm nhập vào máu, gây nhiễm vi rút máu, lan tỏa đến nhiều cơ quan khác và biểu hiện gây bệnh, bao gồm hệ thần kinh trung ương, da và niêm mạc tim, gan, tụy, tuyến thượng thận… Tình trạng nhiễm vi rút máu liên tục cũng tăng do sự nhân đôi và lan tỏa của vi rút từ các vị trí thứ phát này. Có thể có 2 hay nhiều hơn týp vi rút gây bệnh TCM xâm nhập đồng thời vào đường tiêu hóa, nhưng thường chỉ có 1 týp phát triển mạnh (sự phát triển của týp này ức chế sự phát triển của týp kia).

Vi rút gây bệnh TCM hiện diện khắp nơi trên trái đất và chịu ảnh hưởng của mùa và khí hậu. Tại Mỹ và các nước vùng ôn đới, bệnh thường xảy ra theo mùa là mùa hè và mùa thu; đôi khi bệnh xảy ra lẻ tẻ trong năm. Tại các nước nhiệt đới (trong đó có Việt Nam) và cận nhiệt đới, bệnh xảy ra quanh năm và thường có 2 đỉnh dịch là vào tháng 3 đến tháng 5 và từ tháng 9 đến tháng 12.

Từ trẻ đến già đều có thể cảm nhiễm với vi rút gây bệnh TCM, nhưng không phải tất cả những người nhiễm vi rút đều có biểu hiện bệnh. Bệnh có thể gặp ở mọi lứa tuổi nhưng thường gặp ở trẻ dưới 5 tuổi, đặc biệt ở nhóm trẻ dưới 3 tuổi. Người lớn ít bị mắc bệnh hoặc bị triệu chứng nhẹ do đã có kháng thể từ những lần bị nhiễm hoặc mắc bệnh trước đây.

Cho đến nay, cũng như đối với hầu hết các bệnh lý nhiễm siêu vi, chúng ta vẫn chưa có thuốc đặc hiệu để điều trị bệnh do vi rút gây bệnh TCM gây ra. Để phòng, chống lây nhiễm vi rút gây bệnh TCM, chúng ta nên ăn uống đủ chất dinh dưỡng, tập thể dục đều đặn và uống đủ nước, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, vệ sinh cá nhân tốt, giữ gìn nhà cửa sạch sẽ và thông thoáng, vệ sinh sạch các đồ chơi của trẻ, hạn chế đến những chỗ đông người tụ tập và tránh tiếp xúc với người có biểu hiện bệnh, nếu phát hiện thấy bệnh với biểu hiện giống như cảm sốt, viêm họng hoặc phát ban, nổi bóng nước thì đến bác sĩ khám ngay.

MAI HÀ