Những thách thức trong công tác dân số hiện nay

Việt Nam hiện đã đạt được những kết quả quan trọng trong công tác Dân số - Kế hoạch hóa gia đình (DS-KHHGĐ). Nổi bật là khống chế thành công tốc độ gia tăng dân số. Mức sinh thay thế sớm đạt chỉ tiêu từ 10 năm trước và vẫn duy trì, ổn định cho đến nay.

Cơ cấu dân số chuyển dịch tích cực, bước vào thời kỳ “dân số vàng” từ năm 2007. Chất lượng dân số được cải thiện, với tuổi thọ trung bình tăng từ 65,3 tuổi lên 75,6 tuổi. Việt Nam được thế giới đánh giá là điểm sáng về công tác dân số; đồng thời, nhận được giải thưởng về dân số của Liên Hợp quốc.

Mặc dù đạt được những kết quả quan trọng nhưng công tác DS-KHHGĐ của Việt Nam nói chung và Tiền Giang nói riêng đang đứng trước những thách thức mới. Ảnh: CAO LẬP ĐỨC

Tuy nhiên, công tác DS-KHHGĐ của Việt Nam vẫn còn nhiều hạn chế và thách thức. Trong đó, mức sinh giữa các vùng còn chênh lệch đáng kể. Mất cân bằng giới tính khi sinh tăng nhanh.

Việt Nam cũng chưa có giải pháp đồng bộ phát huy lợi thế của thời kỳ “dân số vàng” và thích ứng với già hóa dân số. Tỷ lệ sinh đẻ vẫn còn nhiều, ảnh hưởng đến chất lượng dân số. Chỉ số phát triển con người (HDI) thấp.

Tầm vóc, thể lực của người Việt Nam chậm được cải thiện. Tình trạng tảo hôn, kết hôn cận huyết thống vẫn còn phổ biến ở một số dân tộc ít người. Một số cơ chế, chính sách về dân số chậm đổi mới.

Chế độ đãi ngộ đối với cán bộ làm công tác DS-KHHGĐ ở cấp cơ sở còn thấp. Các nội dung về dân số trong phát triển kinh tế - xã hội chưa được chú trọng đúng mức. Nguồn lực đầu tư cho DS-KHHGĐ còn thấp, chưa tương xứng với yêu cầu…

Những hạn chế trên của công tác DS-KHHGĐ là có nhiều nguyên nhân. Trong đó, một số cấp ủy, chính quyền chưa nhận thức đúng và đầy đủ về ý nghĩa, tầm quan trọng của công tác DS-KHHGĐ.

Nhận thức và hành động của đội ngũ cán bộ làm công tác dân số vẫn còn nặng về kế hoạch hóa gia đình mà chưa chú trọng đến cơ cấu, phân bố, chất lượng dân số.

Bên cạnh mức sinh thấp, dân số nước ta cũng đã xuất hiện những đặc điểm, xu hướng mới tác động rất lớn đến sự phát triển bền vững của đất nước theo cả hướng tích cực lẫn tiêu cực.

Để giải quyết các hạn chế, thách thức trong công tác DS-KHHGĐ, 2 ngành Dân số và Y tế đang phối hợp với các ngành thực hiện Nghị quyết 21-NQ/TW về công tác dân số trong tình hình mới, trong đó có mục tiêu đến năm 2030.

Theo đó, giải quyết toàn diện, đồng bộ các vấn đề về quy mô, cơ cấu, phân bố, chất lượng dân số trong mối quan hệ tác động qua lại với phát triển kinh tế - xã hội. Duy trì vững chắc mức sinh thay thế; đưa tỷ số giới tính khi sinh về mức cân bằng tự nhiên.

Tận dụng hiệu quả cơ cấu “dân số vàng”, thích ứng với già hóa dân số, nâng cao chất lượng dân số... góp phần phát triển đất nước nhanh và bền vững.

Phấn đấu đến năm 2030, bình quân mỗi phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ có 2,1 con. Mọi phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ đều được tiếp cận với các biện pháp tránh thai hiện đại; giảm 2/3 số vị thành niên và thanh niên có thai ngoài ý muốn. Tỷ số giới tính khi sinh dưới 109 bé trai/100 bé gái sinh ra sống.

Tỷ lệ trẻ em dưới 15 tuổi đạt khoảng 22%. Tỷ lệ người từ 65 tuổi trở lên đạt khoảng 11%. Tỷ lệ nam, nữ thanh niên được tư vấn, khám sức khỏe trước khi kết hôn đạt 90%; giảm 50% số cặp tảo hôn. 70% phụ nữ mang thai được tầm soát ít nhất 4 loại bệnh tật bẩm sinh phổ biến nhất. 90% trẻ sơ sinh được tầm soát ít nhất 5 bệnh bẩm sinh phổ biến nhất.

Tuổi thọ bình quân đạt 75 tuổi, trong đó thời gian sống khỏe mạnh đạt tối thiểu 68 năm. 100% người cao tuổi có thẻ bảo hiểm y tế và được quản lý sức khỏe, khám, chữa bệnh, chăm sóc tại gia đình, cộng đồng, cơ sở chăm sóc tập trung. Chiều cao người 18 tuổi đối với nam đạt 168,5 cm và nữ đạt 157,5 cm. 100% dân số được đăng ký, quản lý trong hệ thống cơ sở dữ liệu dân cư.

Các nhiệm vụ và giải pháp chủ yếu được đưa ra để thực hiện đạt các mục tiêu về công tác dân số gồm: Tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền các cấp; đổi mới nội dung tuyên truyền, vận động về công tác dân số; hoàn thiện cơ chế, chính sách, pháp luật, mạng lưới, nguồn lực, chất lượng dịch vụ về dân số; nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ dân số; tăng cường hợp tác quốc tế…

BS CKII NGUYỄN THÀNH SANG