Bệnh tay chân miệng và cách phòng, chống hiệu quả

Trong những năm gần đây, bệnh tay chân miệng (TCM) đang nổi lên như một vấn đề y tế gây lo lắng cho nhiều quốc gia trong khu vực, trong đó có Việt Nam. Hiện tại, tình hình bệnh TCM tại Việt Nam diễn tiến khó lường, vì bệnh xảy ra rải rác quanh năm, với 2 đợt cao điểm hằng năm là từ tháng 3 đến tháng 5 và từ tháng 9 đến tháng 12.

Trên thế giới, vi rút gây bệnh TCM được xác định vào năm 1969 tại Mỹ, sau đó xuất hiện hàng loạt các trận dịch TCM tại các nước Hungary, Nhật Bản, Trung Quốc, Malaysia… Tại Việt Nam, lần đầu tiên đã phân lập được Enterovirus từ 12 trường hợp viêm não trong trận dịch TCM ở miền Nam Việt Nam vào năm 2003. Đến năm 2011, bệnh TCM chính thức được đưa vào hệ thống báo cáo thường quy của Bộ Y tế, đây cũng là năm bùng phát dịch bệnh TCM, với 112.370 ca mắc và 169 ca tử vong. Riêng tại Tiền Giang, trong 8 tháng của năm 2019 đã ghi nhận 666 ca mắc TCM, tăng gần 18,1% so với cùng kỳ năm 2018. Huyện Cái Bè là địa phương có số ca mắc TCM nhiều nhất tỉnh với 142 ca; kế đến là huyện Cai Lậy có gần 100 ca.

Trẻ dưới 5 tuổi rất dễ mắc bệnh TCM nên cần được chăm sóc chu đáo và tránh xa tác nhân gây bệnh.

Thạc sĩ - Bác sĩ (Ths-BS) Đỗ Quang Thành, Bệnh viện Đa khoa trung tâm Tiền Giang chia sẻ thông tin liên quan đến vi rút gây bệnh TCM, từ đó hình thành cơ chế lây truyền bệnh để người dân ý thức tự bảo vệ sức khỏe bản thân, gia đình và cộng đồng. Cụ thể, vi rút gây bệnh TCM thuộc nhóm Enteroviruses, thuộc họ Picornavirus. Picornavirus là một họ vi rút lớn, gồm có 6 nhóm vi rút, trong đó các nhóm Entero-, Rhino-, Parech-, Cardio- và Hepato- là gây bệnh chủ yếu ở người; còn Aphthovirus gây bệnh lở mồm long móng ở động vật. Chính cái tên Enteroviruses cũng đã phản ánh tầm quan trọng của đường tiêu hóa như là vị trí nhiễm bệnh đầu tiên khi vi rút xâm nhập và nhân lên, đây cũng là nguồn gốc lan truyền bệnh. Trong nhóm Enteroviruses chia thành 4 phân nhóm vi rút nhỏ gồm Poliovirus (gây bệnh bại liệt), Echovirus, Coxsackievirus và Enterovirus. Hiện tại, Coxsackievirus và Enterovirus là 2 nhóm vi rút tác nhân gây bệnh TCM tại Việt Nam và các quốc gia khác.

Ths-BS Đỗ Quang Thành cho biết thêm: Do vi rút không có bao nên các vi rút gây bệnh TCM đều ổn định trong môi trường của ký chủ như khi tiếp xúc với dịch vị ở dạ dày; đồng thời, vi rút có thể tồn tại nhiều ngày trong nhiệt độ phòng hay nhiệt độ tủ lạnh. Loại vi rút này không hoặc ít bị bất hoạt bởi các chất như: Cồn, Chloroform, Phenol, Ether nhưng bị bất hoạt bởi 2% Sodium hyproclorite, Chlorine tự do (Chloramin B 2%). Nguồn gây bệnh TCM là người đang mắc bệnh và người mang vi rút nhưng không biểu hiện triệu chứng. Thời kỳ lây truyền của vi rút là vài ngày trước khi phát bệnh, mạnh nhất trong tuần đầu của bệnh và có thể kéo dài vài tuần sau đó, thậm chí sau khi bệnh nhân hết triệu chứng bệnh. Vi rút có khả năng đào thải qua phân người đến 12 tuần sau khi nhiễm bệnh. Vi rút cũng tồn tại, nhân lên ở đường hô hấp trên và đào thải qua dịch tiết từ hầu họng trong vòng 2 đến 4 tuần.

Sau khi xâm nhập vào vùng hầu - họng, sinh sản ở đường hô hấp trên và ruột non, vi rút TCM xâm nhập vào máu, gây nhiễm vi rút máu và lan tỏa đến nhiều cơ quan khác nhau. Biểu hiện gây bệnh TCM bao gồm hệ thần kinh trung ương, da và niêm mạc tim, gan, tụy, tuyến thượng thận… Tình trạng nhiễm vi rút máu liên tục tăng do sự nhân đôi và lan tỏa của vi rút từ các vị trí thứ phát này. Có thể có 2 hay nhiều hơn tuýp vi rút gây bệnh TCM xâm nhập đồng thời vào đường tiêu hóa nhưng thường chỉ có 1 tuýp phát triển mạnh (sự phát triển của tuýp vi rút này sẽ ức chế sự phát triển của tuýp kia).

Vi rút gây bệnh TCM hiện diện khắp nơi trên trái đất và chịu ảnh hưởng của mùa, khí hậu. Tại Mỹ và các nước vùng ôn đới, bệnh thường xảy ra theo mùa là mùa hè và mùa thu; đôi khi bệnh xảy ra lẻ tẻ trong năm. Tại các nước nhiệt đới bao gồm có Việt Nam và cận nhiệt đới, bệnh TCM xảy ra quanh năm và thường có 2 đỉnh dịch là từ tháng 3 đến tháng 5 và từ tháng 9 đến tháng 12.

Từ trẻ đến già đều có thể nhiễm vi rút gây bệnh TCM, nhưng không phải tất cả những người nhiễm vi rút đều có biểu hiện bệnh. Bệnh có thể gặp ở mọi lứa tuổi nhưng thường gặp ở trẻ dưới 5 tuổi, đặc biệt ở nhóm trẻ dưới 3 tuổi. Người lớn ít bị mắc bệnh TCM hoặc bị triệu chứng nhẹ do đã có kháng thể từ những lần bị nhiễm hoặc mắc bệnh trước đây.

Đến nay, cũng giống như hầu hết các bệnh lý nhiễm siêu vi, bệnh TCM vẫn chưa có thuốc điều trị đặc hiệu. Để phòng, chống lây nhiễm vi rút gây bệnh TCM, mọi người nên ăn uống đủ chất dinh dưỡng, tập thể dục đều đặn, uống đủ nước, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, vệ sinh cá nhân tốt, giữ gìn nhà cửa sạch sẽ, thông thoáng, vệ sinh sạch đồ chơi của trẻ, hạn chế đến những chỗ đông người tụ tập và tránh tiếp xúc với người có biểu hiện bệnh… Nếu phát hiện bệnh với các biểu hiện giống như cảm sốt, viêm họng hoặc phát ban, nổi bóng nước thì đến bác sĩ khám và điều trị ngay.

MAI HÀ