Đề xuất cấm thuốc lá thế hệ mới, xây dựng lộ trình tăng thuế thuốc lá truyền thống

Theo đánh giá của Bộ Y tế, thuốc lá mới, bao gồm thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng là sản phẩm gây ra nhiều tác hại nghiêm trọng đối với sức khỏe, kinh tế, xã hội và môi trường sống. Đặc biệt, loại thuốc lá này ảnh hưởng trực tiếp đến thanh thiếu niên.

Thuốc lá thế hệ mới đang có xu hướng gia tăng sử dụng ở thanh, thiếu niên trên thế giới. (Ảnh: TTXVN)

Trong báo cáo gửi các đại biểu Quốc hội về một số nội dung liên quan đến nhóm vấn đề chất vấn tại kỳ họp thứ 8, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan đã nhấn mạnh về tác hại của thuốc lá thế hệ mới, bao gồm thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng.

Vẫn thiếu chế tài quản lý thuốc lá thế hệ mới

Đối với thuốc lá mới (thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng), Bộ Y tế đã có các văn bản báo cáo Chính phủ và các cơ quan liên quan của Quốc hội về công tác quản lý nhà nước trong phòng, chống tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Bộ Y tế phối hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Thông tin và Truyền thông và các cơ quan, địa phương chỉ đạo tổ chức triển khai nhiều giải pháp truyên truyền phòng, chống tác hại của thuốc lá mới.

Điển hình như, xây dựng tài liệu hướng dẫn giáo dục lồng ghép phòng, chống tác hại của thuốc lá trong bài giảng môn học, hoạt động giáo dục cấp Trung học cơ sở; tổ chức các buổi truyền thông trực tiếp cho học sinh các trường học về tác hại của thuốc lá điện tử và tập huấn cho giáo viên các nội dung về tác hại thuốc lá và thuốc lá điện tử.

Đưa thông tin về tác hại của thuốc lá điện tử trong các chương trình tư vấn cai nghiện; đăng tải trên trang mạng “Bệnh viện Bạch Mai-Tư vấn bỏ thuốc lá 18006606”, và Youtube “caithuocla 18006606”. Tổ chức chiến dịch truyền thông về tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng trên truyền hình…

Ảnh minh họa.

Mặc dù vậy, theo Bộ Y tế, hiện vẫn chưa có cơ chế pháp lý quản lý thuốc lá thế hệ mới này. Cụ thể, Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá chưa có khái niệm Thuốc lá điện tử, Thuốc lá nung nóng. Mặt khác, cũng chưa có quy định cụ thể thể phụ kiện, thiết bị đi kèm; chưa giao cho cơ quan nào quy định về quy chuẩn hay tiêu chuẩn quản lý chất lượng…

Trong khi đó, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và nhiều chuyên gia y tế cảnh báo là độc hại, gây nghiện, ảnh hưởng đến sức khoẻ, tính mạng của con người, đặc biệt là giới trẻ.

Tại Việt Nam, theo báo cáo tổng hợp gần 700 cơ sở khám bệnh, chữa bệnh riêng năm 2023 có 1.224 ca nhập viện do sử dụng thuốc lá thế hệ mới.

“WHO đã có 2 văn bản chính thức gửi Chính phủ, Bộ Y tế đề nghị cấm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng tại Việt Nam. Theo đánh giá của Hội Kinh tế y tế, thiệt hại về kinh tế do hút thuốc lá tính sơ bộ lớn gấp 5 lần so với nguồn thu từ thuế mang lại. Đặc biệt tính chất gây nghiện, pha trộn ma túy ngày càng phổ biến và tinh vi đã được Bộ Công an cảnh báo”, văn bản của Bộ Y tế nêu.

Với việc đa dạng về mẫu mã, hương vị và giá thành, giới trẻ có thể dễ dàng mua, sử dụng thuốc lá mới, ngay cả ở các khu vực gần trường học. Đáng lo ngại hơn, các thông tin quảng cáo, tiếp thị của các công ty thuốc lá gây hiểu nhầm cho người sử dụng như có công dụng cai nghiện, giảm phơi nhiễm, giảm hại…, thậm chí sử dụng các thần tượng của giới trẻ để quảng bá các sản phẩm này.

Theo Bộ Y tế, thuốc lá mới có tác hại lớn tới cơ thể con người.

Đáng lưu ý hơn, Bộ Y tế nêu vấn đề: Do không nằm trong danh mục ngành nghề cấm đầu tư, kinh doanh hoặc hành vi nghiêm cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, quảng cáo, đồng thời không có trong Luật Phòng, chống tác hại Thuốc lá nên khi phát hiện hành vi vi phạm thì cơ quan chức năng của ngành Công thương mới xử lý chủ yếu là hành vi buôn bán hàng nhập lậu, không có nguồn gốc xuất xứ, không có hóa đơn chứng từ. Cơ quan chức năng ngành Công an xử lý nếu phát hiện có pha trộn, tẩm ướp, bơm tinh chất ma túy và chất cấm.

“Như vậy, chưa bảo đảm kịp thời ngăn chặn, chế tài chưa đủ mạnh và chưa đủ sức răn đe”, Bộ Y tế nhấn mạnh.

Thuế thuốc lá còn rất thấp

Liên quan đến thuốc lá, Bộ Y tế thông tin, báo cáo tổng kết 10 năm thi hành Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá ở nước ta cho thấy, nhờ có nhiều nỗ lực trong công tác phòng, chống tác hại thuốc lá, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điếu thông thường trong nam giới trưởng thành ở nước ta giảm trung bình 0,5% mỗi năm (từ 47,4% năm 2010 xuống còn 38,9% năm 2023). Tỷ lệ hút thuốc lá điếu thông thường ở thanh thiếu niên cũng giảm, trong đó, ở nhóm 13-17 tuổi đã giảm từ 5,36% năm 2013 xuống còn 2,78% năm 2019; nhóm 13-15 tuổi giảm từ 2,5% năm 2014) xuống còn 1,9% năm 2022. Đồng thời, tỷ lệ phơi nhiễm với khói thuốc thụ động cũng giảm đáng kể ở các hộ gia đình, nơi cộng cộng và nơi làm việc.

Mặc dù vậy, hiện nay, thuế thuốc lá của Việt Nam còn rất thấp. Theo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế suất thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá theo tỷ lệ là 75% và giá tính thuế là giá xuất xưởng. Tỷ lệ thuế thuốc lá trong giá bán lẻ tại nước ta chỉ chiếm 38,8%. Tỷ lệ này thấp hơn so với trung bình của các quốc gia có thu nhập trung bình là 59% giá bán lẻ, bằng một nửa của hầu hết các nước ASEAN như: Thái Lan 78,6%, Singapore 67,1%, Indonesia 62,3% giá bán lẻ và thấp hơn rất nhiều so với khuyến cáo của WHO là 70%-75% giá bán lẻ.

Tỷ lệ người trưởng thành ở Việt Nam hút thuốc lá trong nhóm cao nhất thế giới. (Ảnh: Thế Đại)

Bên cạnh đó, công tác phối hợp liên ngành trong phòng, chống tác hại của thuốc lá tại nhiều địa phương còn lơ là, chủ quan, chưa được quan tâm đúng mức; việc triển khai các hoạt động phòng, chống tác hại của thuốc lá chủ yếu do ngành y tế đề xuất và tổ chức thực hiện.

Công tác kiểm tra, xử phạt chưa được thực hiện thường xuyên, các bộ, ngành và chính quyền địa phương các cấp chưa quan tâm chỉ đạo công tác kiểm tra, giám sát, xử phạt. Việc vi phạm quy định cấm quảng cáo thuốc lá tại các điểm bán thuốc lá phổ biến gây những khó khăn cho công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá.

Ý thức tuân thủ pháp luật của người dân về phòng, chống tác hại của thuốc lá còn chưa cao.

Đề xuất cấm kinh doanh, quảng cáo thuốc lá thế hệ mới, tăng thuế với thuốc lá truyền thống

Theo Bộ Y tế, thời gian tới đây, cần xem xét sửa đổi, bổ sung Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá và trình ban hành Nghị quyết của Quốc hội về cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, quảng cáo thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và thuốc lá mới khác; trong đó quy định cụ thể về quản lý và phòng, chống tác hại của thuốc lá mới; trách nhiệm của các bộ ngành liên ngành và cộng đồng trong tăng cường hiệu lực thực thi quy định cấm để kịp thời ngăn chặn tác hại của thuốc lá mới gây ra.

Cơ quan quản lý thị trường xử lý vi phạm mua bán trái phép các loại thuốc lá thế hệ mới.

Liên quan tới thuốc lá truyền thống, Bộ Y tế đề xuất cần xây dựng lộ trình tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với các sản phẩm thuốc lá bảo đảm đến năm 2030 mức thuế đạt tỷ trọng trên giá bán lẻ theo khuyến nghị của Tổ chức Y tế thế giới để đạt mục tiêu giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá theo mục tiêu chiến lược quốc gia phòng, chống tác hại của thuốc lá.

Tiếp tục triển khai các biện pháp chuyên môn trong phòng, chống tác hại của thuốc lá như thực hiện môi trường không khói thuốc; lồng ghép hoạt động tư vấn cai nghiện thuốc lá vào các chương trình y tế quốc gia về phòng, chống các bệnh không lây nhiễm, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, các chương trình y tế, nâng cao sức khỏe cộng đồng và hoạt động chuyên môn của các cơ sở y tế trong toàn quốc; phát triển dịch vụ tư vấn cai nghiện thuốc lá...

Tăng cường thông tin, tuyên truyền về tác hại của các sản phẩm thuốc lá bao gồm các sản phẩm thuốc lá mới đến cộng đồng, đặc biệt là đối với thanh thiếu niên. Xây dựng tài liệu truyền thông và tổ chức truyền thông thông nhằm nâng cao nhận thức của chính quyền các cấp, các nhóm đối tượng thực thi pháp luật và người dân.

Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát việc thực hiện Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá trong các cơ sở giáo dục, các trường học, các trung tâm giáo dục.

(Theo nhandan.vn)