Phòng tránh ngộ độc rượu

Những ngày qua, vụ ngộ độc rượu sơ ri làm 1 người tử vong và nhiều người nhập viện điều trị tiếp tục gây sự quan tâm của cộng đồng.

HÀM LƯỢNG METHANOL TRONG RƯỢU VƯỢT NHIỀU LẦN MỨC CHO PHÉP

Liên quan đến vụ ngộ độc rượu của nhóm khách du lịch Tiền Giang bị ngộ độc rượu khiến 8 người trên địa bàn tỉnh phải nhập viện và trong số này có 1 người đã tử vong, Trung tâm Y tế huyện Tân Phú Đông phối hợp Chi cục An toàn vệ sinh thực phẩm tỉnh Tiền Giang đã thu thập mẫu và gửi kiểm nghiệm tại Viện Y tế công cộng TP. Hồ Chí Minh.

Ngày 8-4, Sở Y tế tỉnh Tiền Giang có Báo cáo số 1356/SYT-NVYD kết luận vụ ngộ độc này. Cụ thể, căn cứ Phiếu kết quả kiểm nghiệm số 006664/VYTCC và số 006665/VYTCC ngày 4-4 của Viện Y tế công cộng TP. Hồ Chí Minh cho thấy: Đối với mẫu Rượu sơ ri Kha Thy 290 có kết quả kiểm nghiệm hàm lượng Methanol 10730571 mg/l Etanol 1000, vượt gấp 1.073,05 lần mức quy định so với QCVN 6-3:2010/BYT (không lớn hơn 10.000 mg/l Etanol 1000 quy định tại Phụ lục II, mục III. 4. Rượu trái cây) theo hồ sơ tự công bố sản phẩm.

Đối với mẫu Rượu nếp Kha Thy (40%) có kết quả kiểm nghiệm hàm lượng Methanol 12184266 mg/l Etanol 1000. Do cơ sở không thực hiện tự công bố sản phẩm nên kết quả kiểm nghiệm không đánh giá theo hồ sơ tự công bố sản phẩm. Nhưng căn cứ TCVN 7043-2013, mẫu Rượu nếp Kha Thy (40%) có kết quả kiểm nghiệm hàm lượng Methanol 12184266 mg/l Etanol 1000, vượt gấp 6.092,13 lần mức quy định so với TCVN 7043-2013 về rượu trắng chưng cất (không lớn hơn 2.000 mg/l Etanol 1000 quy định tại mục 4.2.2.2).

Sở Y tế tỉnh Tiền Giang kết luận, 8 trường hợp khách du lịch tại Ninh Thuận bị ngộ độc thực phẩm do uống Rượu sơ ri Kha Thy 290 (ngày sản xuất 9-6-2024, hạn sử dụng 3 năm kể từ ngày sản xuất) có chứa hàm lượng Methanol 10730571 mg/l Etanol 1000, vượt gấp 1.073,05 lần mức quy định so với QCVN6-3:2010/BYT (không lớn hơn 10.000 mg/l Etanol 1000 quy định tại Phụ lục II, mục III. 4. Rượu trái cây) theo hồ sơ tự công bố sản phẩm được sản xuất tại Cơ sở 2 Công ty TNHH Kha Thy (ấp Bình Tạo, xã Trung An, TP. Mỹ Tho, tỉnh Tiền Giang), Văn phòng Công ty TNHH Kha Thy (số 3, lô 16, ấp Tân Phú, xã Tân Lý Đông, huyện Châu Thành, tỉnh Tiền Giang).

RƯỢU VÀ NGUY CƠ NGỘ ĐỘC

Rượu mà mọi người uống hằng ngày là gì? Methanol là gì? Tiến sĩ - Bác sĩ Đỗ Quang Thành, Phó Giám đốc Bệnh viện Đa khoa tỉnh Tiền Giang giải thích: “Rượu hoặc cồn (Alcohol) mang nhiều nghĩa khác nhau, với hầu hết những người không có chuyên môn và trong y pháp, từ này đồng nghĩa với Ethanol.

Với các nhà hóa học hữu cơ, rượu là bất kỳ một hợp chất nào có chứa nhóm Hydroxyl (OH-) được gắn với nguyên tử carbon dạng béo. Với các nhà độc chất học lại quan tâm đặc biệt với một số loại rượu và có thể phân loại chúng. Tuy nhiên, người dân thường hay uống và bị ngộ độc nhiều nhất bởi 2 loại rượu là Ethanol và Methanol”.

Ethanol là thành phần của các thức uống có cồn, là dung môi của các dược phẩm, là chất pha loãng trong nhiều sản phẩm gia đình như: Nước súc miệng, nước hoa và những chất chiết suất... 80% - 90% rượu Ethanol uống vào hấp thu tại ruột non, một phần nhỏ hấp thu ở miệng, thực quản và dạ dày. 

Ở người lớn khỏe mạnh, đỉnh hấp thu xảy ra khoảng 30 - 90 phút sau khi uống. Nồng độ đạt đỉnh Ethanol tùy thuộc vào nhiều yếu tố như: Tuổi, giới tính, cân nặng, tiền căn uống Ethanol, tính chất của Ethanol (Ethanol vang hấp thu nhanh hơn Ethanol chưng cất), dạ dày đầy thức ăn, tắc ruột hoặc giảm nhu động ruột sẽ làm chậm sự hấp thu. 

Ethanol là một chất ức chế thần kinh trung ương, nồng độ tác dụng khác nhau giữa người thường xuyên uống rượu và người không thường xuyên uống rượu, nhưng nói chung nồng độ tương quan với biểu hiện ngộ độc (công thức ước tính nồng độ Ethanol huyết thanh (mg/dL) = số lượng rượu uống (ml) x nồng độ rượu uống (%) x 0,8)/(0,6 x cân nặng bệnh nhân).

Khi uống rượu Ethanol, mọi người sẽ thấy có các triệu chứng trên 2 cơ quan chính là tiêu hóa và thần kinh trung ương. Triệu chứng tiêu hóa của ngộ độc rượu cấp như: Buồn nôn, nôn ói, đau bụng (trong các trường hợp nghiện rượu, đau bụng có thể do viêm loét dạ dày, loét thực quản, viêm tụy cấp, viêm gan). Triệu chứng thần kinh sẽ trải qua 3 giai đoạn: Kích thích, ức chế, hôn mê. 

Biểu hiện thần kinh từ rối loạn ức chế - kích thích nghịch thường, cảm xúc không ổn định, thích giao du với người khác, hưng cảm đến chậm đáp ứng, loạn vận ngôn (nói nhiều, sôi nổi, thích cá cược, tâm sự, khóc lóc…), mất định hướng, lẫn lộn, vô cảm… 

Sau cùng là ức chế hô hấp, mất các phản xạ bảo vệ đường thở, giảm thân nhiệt, tiêu tiểu không tự chủ, hạ huyết áp, hôn mê, trụy tim mạch, tử vong. Ngộ độc Ethanol khi nồng độ Ethanol ≥ 80 - 100 mg/dL và khi nồng độ Ethanol máu hơn 400 mg/dL thường gây tử vong.

Methanol là thành phần của xăng, dầu, chất chống đông, dầu thơm, gỗ, dung môi sơn, chất tẩy rửa trong gia đình và nhiều sản phẩm công nghiệp khác. Khi uống vào, Methanol được hấp thu nhanh, nồng độ đạt đỉnh trong máu sau 30 - 60 phút, tùy thuộc có sự hiện diện của thức ăn hay không. 

Ngộ độc Methanol thường có một giai đoạn tiềm ẩn (30 phút đến 72 giờ), trong giai đoạn này không có triệu chứng gì. Sau giai đoạn này là sự phát triển của toan máu và đặc biệt có các triệu chứng về thị giác. Chất chuyển hóa sẽ gây mù (thiếu máu nuôi, tổn thương thần kinh thị giác) co giật, hôn mê và toan chuyển hóa. Methanol cũng đã được chứng minh là gây ung thư trên động vật.

Khi uống rượu Methanol, thông tin từ người uống rượu có thể nhận thấy: Ngộ độc Methanol thường xảy ra do uống rượu mà những người nấu rượu đã cho Methanol vào để giảm giá thành; ngộ độc Methanol còn có thể xảy ra qua đường da hoặc qua đường hô hấp. 

Một dấu hiệu giúp nhận biết ngộ độc Methanol là người uống nhìn thấy trắng mờ, như là đang trong cơn bão tuyết; một số triệu chứng sớm khác là nhức đầu, chóng mặt, buồn nôn, nôn, đau thượng vị, đau bụng dữ dội và mệt mỏi. 

Nếu không hỏi được bệnh sử uống Methanol, chẩn đoán chính xác giai đoạn đầu sẽ rất khó khăn. Độc tính của Methanol chủ yếu với thần kinh trung ương và mắt. Khi ngộ độc nặng có thể có xuất huyết hoặc nhồi máu não, tụt não. Liều tử vong được xem là khoảng 1 - 2 ml/kg hoặc 80 mg/dL. Bệnh nhân tử vong cũng từng được ghi nhận khi uống chỉ 15 ml Methanol 40% (tức là 6g Methanol nguyên chất).

XỬ TRÍ NGỘ ĐỘC RƯỢU

Theo Tiến sĩ - Bác sĩ Đỗ Quang Thành, tình trạng bị ngộ độc rượu chứa Ethanol và Methanol thường xuất hiện từ 12 - 24 giờ sau khi uống. Nạn nhân cảm thấy chóng mặt, lú lẫn, yếu cơ, nhức đầu, buồn nôn, nôn và đau bụng. 

Ngộ độc rượu Methanol khi nạn nhân bị say dễ gây tử vong nhanh chóng. Khi thấy bệnh nhân có biểu hiện say rượu, người nhà cần kê gối nằm thấp, đầu hơi nghiêng một bên để khi có nôn tránh hít ngược vào phổi, cởi khuy áo cổ, tháo thắt lưng và đặt nằm nơi thoáng mát (nhưng tránh gió lùa). 

Bệnh nhân nên uống nhiều nước tránh mất nước (uống nước ấm tốt hơn là nước lạnh, có thể cho uống nước gừng tươi, nước chè xanh, sữa nóng). Sau 2 - 3 giờ ngủ, người thân có thể lay gọi người say rượu dậy ăn cháo hoặc uống sữa để tránh tình trạng hạ đường huyết, đồng thời kiểm tra được tình trạng say rượu.

Cần đưa ngay đến cơ sở y tế để cấp cứu nếu người say rượu có các dấu hiệu sau: Nôn liên tục, đặc biệt khi dịch nôn có máu, lay gọi không tỉnh sau 2 - 3 giờ, vã mồ hôi, tay chân lạnh, da xanh tái, mạch bắt yếu, co giật, thở chậm, thở không đều, tím tái. 

Tại bệnh viện, tùy vào tình trạng bệnh, bác sĩ tiến hành hồi sức cấp cứu cơ bản bao gồm đảm bảo đường thở, thông khí cơ học nếu có suy hô hấp cấp và đặt đường truyền tĩnh mạch để dùng thuốc, truyền dịch, chống co giật, loại bỏ chất độc, rửa dạ dày bằng than hoạt tính hoặc muối kiềm, điều trị biến chứng: Bù dịch, chống hạ đường huyết, chống rối loạn điện giải, xuất huyết tiêu hóa…

CÁCH PHÒNG NGỪA NGỘ  ĐỘC RƯỢU

Thạc sĩ - Bác sĩ Trịnh Phong Danh, Chi cục trưởng Chi cục An toàn vệ sinh thực phẩm tỉnh Tiền Giang khuyến cáo: “Không uống cồn công nghiệp và rượu có hàm lượng Methanol > 0,05% vì có thể gây mù mắt và tử vong cao. Không uống quá nhiều rượu, bia. 

Tuyệt đối không uống rượu dù là uống ít khi rượu không rõ nguồn gốc, khi mệt mỏi hoặc căng thẳng hoặc khi đang đói, rượu không có giấy chứng nhận lưu hành của cơ quan chức năng có thẩm quyền. Bên cạnh đó, không uống rượu pha chế, rượu ngâm với lá, rễ cây độc, phủ tạng động vật không rõ ràng độc tính, mật cá hay các loại rượu ngâm theo kinh nghiệm cá nhân”.

Các bác sĩ cũng lưu ý, quan niệm uống rượu cho ấm người chỉ đúng khi người uống một lượng rượu vừa đủ cho nhu cầu và đang ở nơi ấm, kín gió và mặc đủ ấm (vì thân nhiệt tăng do rượu nhanh nhưng rất chóng tàn). 

Khi bệnh nhân uống rượu thường xuyên, dù uống ít hay nhiều, dù xảy ra ngộ độc rượu hay không, hậu quả do rượu rất nặng nề và nguy hiểm như gây viêm loét đường tiêu hóa, viêm tụy cấp, viêm gan cấp do rượu, ung thư gan, suy giảm trí tuệ, rối loạn tâm thần, tai nạn giao thông và tai nạn sinh hoạt xảy ra sau khi uống rượu...

THỦY HÀ - Ý PHƯƠNG