Vẻ đẹp thiên nhiên trong thơ Trần Công Tùng

Thiên nhiên là nguồn cảm hứng vô tận cho các thi nhân “tức cảnh sinh tình” và phóng bút đề thơ. Nhà thơ Trần Công Tùng có rất nhiều bài thơ ca ngợi khung cảnh thiên nhiên rất sống động và dạt dào cảm xúc, thể hiện sự lạc quan, yêu đời, yêu cuộc sống. Ông thường lấy cảnh đẹp thiên nhiên, đất nước làm cảm hứng chủ đạo để sáng tác. Điều này thể hiện ngay trong cách đặt tên các tập thơ của ông, từ Sợi tơ tằm, Mây nước vào thu cho đến Hương cúc dại…

Nhà thơ Trần Công Tùng (thứ 2 từ trái sang) cùng các nhà thơ Tiền Giang tại buổi tọa đàm tác phẩm của ông.

Qua những bài thơ của ông, thiên nhiên hiện lên rất đa dạng, sinh động, có sức sống riêng từ những danh lam thắng cảnh nổi tiếng của đất nước như: Hoàng cung Huế, biển Nha Trang, núi Ba Thê, đỉnh Lang Bian, hồ Xuân Hương, đèo Ngang… hay cồn Tân Long, cầu Quay, đường về huyện Chợ Gạo...; cho đến những cảnh hết sức bình dị như: Một ánh trăng, một bông hoa nở, một buổi chợ tết, một buổi chiều thu, một tiếng chim cu gáy, một làn hương cúc dại... Tất cả đều gợi lên trong tâm tưởng nhà thơ những tứ thơ mênh mông, lai láng, những khoảnh khắc say sưa, nồng nhiệt.

Thiên nhiên trong thơ Trần Công Tùng có lúc mang vẻ đẹp cổ điển như:
Sân xưa mưa nắng đỉnh phơi
Thành xưa rêu phủ
    chim trời bay ngang
Hồ xưa mấy cụm sen tàn
Lăng xưa tượng vẫn
    nghiêng hàng chầu vua.
(Thăm lại Hoàng Cung)
Cũng có lúc ông có những sự liên tưởng rất táo bạo và độc đáo, chẳng hạn:
Ông trời hẳn trúng mùa bông
Nên đem phơi khắp
        cánh đồng bao la.
(Phơi bông)

Thơ viết về thiên nhiên chiếm phần lớn trong các tập thơ của Trần Công Tùng và cũng là những bài thơ hay trong các tập thơ của ông. Với ông, cảnh đẹp thiên nhiên lúc nào cũng rất sống động và có hồn. Chẳng hạn, khi viết về những đóa hoa nhiều màu sắc trong Hội hoa Xuân, ông nhân hóa mỗi loài hoa với những nét rất người như:

Hoa thược dược tím hồng
        trầm tĩnh suy tư
Hoa thanh trúc thư sinh nho nhã
Cúc Đà Lạt nhiều màu xen sắc lá
Hoa hải đường đỏ thắm
              nét son môi.
(Vào hội hoa xuân)

Xưa nay thơ viết về thiên nhiên của các nhà thơ bao giờ cũng có cả cảnh lẫn tình, nhưng tình và cảnh trong thơ Trần Công Tùng không áp đặt vào cái công thức vịnh cảnh ngụ tình một cách máy móc, mà nâng bài thơ lên bằng chính cái tình của tác giả, đạt đến cái thật, thiết tha trong sáng đến nỗi một khi đi đọc thơ ông, ta như bắt gặp chính con người ông.

Ông khéo léo đưa cái tình của người viết vào những câu thơ tả cảnh từ những thăng hoa cảm xúc, những suy nghĩ của bản thân.
Tượng còn nắm lấy tay nhau
Sao mình chẳng chụm mái đầu                          che mưa?
“Trên đỉnh Lang Bian”

Viết về thiên nhiên, thơ của nhà thơ Trần Công Tùng với nhiều cung bậc cảm xúc khác nhau. Có khi đó là những lời tự sự, những quan sát của bản thân nhà thơ và ông đã vẽ lại trong cảm xúc của người đọc bằng những gam màu, những đường nét của một người họa sĩ. Trong bài “Đất hồi sinh”, nhà thơ đã khắc họa những đổi thay của vùng Đồng Tháp Mười bằng những câu thơ đậm đặc chất
hội họa:

Rừng tràm bát ngát mùa hoa
Đàn ong gây mật
        bay xa, lượn gần
Liếp dài, mắt khóm mở dần
Ngắm trời xanh ngắt,
        chiều ngân nắng vàng.

Cũng có khi ông viết về thiên nhiên bằng những lời thật hồn nhiên, bằng đôi mắt quan sát độc đáo của một đứa trẻ:

Tại sao mưa lại cứ rơi?
Mặt trời lại mọc
            chân trời đằng Đông?
Tại sao cây lúa trổ bông?
Sao con vịt nổi
              bềnh bồng trong ao?
(Nói với con)

Có lúc thiên nhiên hiện ra bằng một không gian nhuộm màu cổ tích trong bài “Lời đồng dao tặng cháu”:

Tháng tám có gió mùa thu
Mặt trăng có Cuội,
        trời mù có sương
Tiếng gà nhuộm đỏ vầng dương
Chuông chiều nhuộm
          sắc hoàng hôn tím dần
Hoa nhài, hoa bưởi trắng ngần
Phượng hè đỏ thắm,
                 cúc xuân rực vàng.

Dù ở cách thể hiện nào thì thiên nhiên vẫn luôn thấm đẫm cảm xúc, tâm hồn của nhà thơ. Điểm qua các bài thơ tả cảnh thiên nhiên của nhà thơ Trần Công Tùng, ta thấy rõ nét tài hoa của tác giả. Mỗi bài thơ với ông là một cảnh thiên nhiên khác nhau.

Chỉ bằng đôi ba nét phác họa, bằng những ngôn ngữ bình thường, tác giả đã để lại trong lòng người đọc những tứ thơ đầy ấn tượng, giúp ta được hiểu thêm tâm hồn, cốt cách và cách sống hòa mình vào thiên nhiên, tự tại, ung dung của tác giả.

Cảnh vật thiên nhiên không chỉ là đối tượng để khai thác, miêu tả, nâng xúc cảm thẩm mỹ bay cao và vươn xa trong việc sáng tạo thi ca, mà thông qua đó  còn tạo nên những giá trị thẩm mỹ tự nhiên cho tác phẩm nghệ thuật, tạo nên cốt cách của một thi sĩ, một nhà giáo hiền từ và mẫu mực, luôn được mọi người yêu mến, kính trọng.

Trần Công Tùng đã tự bộc bạch về thơ mình:
“Chỉ là ít sợi tơ tằm quê dâu
Chỉ là hương bưởi, hương cau
Chỉ là dây bí, dây bầu,mồng tơi
Hoa đồng, cỏ nội vậy thôi
Ngại ngần tặng bạn
    mấy lời thẩn thơ…

Chỉ giản dị thế thôi mà sao vẫn đầy chất thơ, chan chứa cái tình, thể hiện niềm lạc quan, yêu đời, yêu cuộc sống của nhà thơ; luôn cảm thấy gần gũi, đồng cảm và từ đó những tứ thơ của ông cứ ngân nga mãi trong lòng.

LÊ VĂN