Nơi diễn ra Hội nghị Xứ ủy Nam kỳ mở rộng năm 1940

Theo quyển “Lịch sử Đảng bộ tỉnh Tiền Giang”, tại nhà ông bà Năm Dẹm đã diễn ra Hội nghị Xứ ủy Nam kỳ mở rộng từ ngày 21 đến 27-7-1940. Đến dự hội nghị có 24 đại biểu của 19 tỉnh trong số 21 tỉnh Nam kỳ, trong đó có đồng chí Phan Đăng Lưu, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng và đồng chí Phan Văn Khỏe, Bí thư Tỉnh ủy Mỹ Tho (nay là tỉnh Tiền Giang).

Sau khi phân tích tình hình thế giới, trong nước, đánh giá tình hình lực lượng ta và địch, Hội nghị đã bàn việc khẩn trương chuẩn bị cho cuộc khởi nghĩa tiến tới lập Chính phủ lâm thời nhân dân, từ toàn quốc đến làng, chọn lá cờ đỏ sao vàng năm cánh do Tỉnh ủy Mỹ Tho thông qua làm Cờ mặt trận và Cờ Chính phủ. Hội nghị bầu đồng chí Tạ Uyên làm Bí thư Xứ ủy, 2 đồng chí Phan Văn Khỏe và Lê Văn Khương làm Thường vụ Xứ ủy. Hội nghị cử đồng chí Phan Văn Lưu xin ý kiến Trung ương về cuộc khởi nghĩa.

Nhà truyền thống ông bà Năm Dẹm được xây dựng trên nền nhà cũ.

Hội nghị Xứ ủy Nam kỳ mở rộng tại ấp Tân Thuận, xã Tân Hương là sự kiện có ý nghĩa rất lớn, đã bàn và quyết định những vấn đề quan trọng của cuộc khởi nghĩa, bảo đảm tuyệt đối bí mật cho hội nghị diễn ra trong hơn 1 tuần của nhân dân ấp Tân Thuận, mà nòng cốt là những đảng viên của chi bộ tại nơi chỉ cách lộ Đông Dương (Quốc lộ 1A hiện nay) và đường xe lửa Sài Gòn - Mỹ Tho chưa đầy 2 km.

Chúng tôi về xã Tân Hương để tìm hiểu kỹ hơn về di tích lịch sử này, đã được lãnh đạo UBND xã Tân Hương cho biết: Di tích lịch sử Nhà ông bà Năm Dẹm là một trong những di tích tiêu biểu và là niềm tự hào của người dân trong xã, bởi những mất mát, hy sinh của gia đình ông bà Năm Dẹm dành cho quê hương không thể kể hết bằng lời.

Theo quyển “Lịch sử Đảng bộ xã Tân Hương”, Bà mẹ Việt Nam Anh hùng Lê Thị Lợi thường gọi là bà Năm Dẹm hay mẹ Năm, sinh năm 1894 trong một gia đình trung nông ở làng Tân Hội Đông, thuộc tổng Hưng Nhơn, quận Bến Tranh, tỉnh Định Tường (nay thuộc xã Tân Hội Đông, huyện Châu Thành, tỉnh Tiền Giang). Lớn lên mẹ lấy chồng là ông Nguyễn Văn Dẹm (Năm Dẹm) ở làng Tân Hương Tây, thuộc tổng Hưng Nhơn (nay là xã Tân Hương, huyện Châu Thành, tỉnh Tiền Giang). Mẹ sinh được người con trai tên NguyễnVăn Ỏn. Trong những năm tháng kháng chiến chống Pháp, chồng mẹ đã thoát ly tham gia phong trào Việt Minh và trở thành thủ lĩnh của Thanh niên Tiền Phong, tham gia khởi nghĩa giành chính quyền trong Cách mạng Tháng Tám năm 1945. Mẹ có chồng và con trai duy nhất đều là liệt sĩ.

Chồng mẹ - Liệt sĩ Nguyễn Văn Dẹm, sinh năm 1894, tham gia cách mạng năm 1930, là Bí thư Chi bộ xã Tân Hương đầu tiên, dám nhận lãnh trách nhiệm bảo đảm an toàn cho Hội nghị Xứ ủy Nam kỳ mở rộng tại nhà riêng của mình (là Di tích lịch sử nhà bà Năm Dẹm hiện nay) để chuẩn bị cho khởi nghĩa. Ngày 4-4-1948, trên đường đi công tác đồng chí bị địch bắt, chúng tra tấn và đem về Tân Hiệp xử tử hình, hài cốt không tìm được, đã được công nhận liệt sĩ năm 1977. Với những đóng góp to lớn cho sự nghiệp giải phóng dân tộc, Liệt sĩ Nguyễn Văn Dẹm được tặng thưởng Huân chương Kháng chiến hạng Ba, Huân chương Độc lập hạng Ba, Bằng Tổ quốc ghi công…

Con Bà mẹ Việt Nam Anh hùng Lê Thị Lợi là Liệt sĩ Nguyễn Văn Ỏn, sinh năm 1922, tham gia cách mạng 1945, công tác ở xã Tân Hương, chức vụ Ủy viên Thư ký Ủy ban Kháng chiến. Tháng 7-1947, trên đường đi công tác đồng chí bị địch bắt, hy sinh không tìm được hài cốt, được công nhận liệt sĩ năm 1978.

Với những đóng góp trong công cuộc giải phóng dân tộc và bảo vệ Tổ quốc, ngày 31-1-1997, mẹ Lê Thị Lợi được Chủ tịch nước truy tặng danh hiệu Bà mẹ Việt Nam Anh hùng.

Trao đổi với chúng tôi, bà Dương Thị Kỷ, ngụ ấp Tân Thuận, xã Tân Hương, là cháu nội họ của ông Nguyễn Văn Dẹm, người trực tiếp nhang khói hằng ngày cho Bà mẹ Việt Nam Anh hùng Lê Thị Lợi và Liệt sĩ Nguyễn Văn Dẹm cho biết: “Ngôi nhà có kích thước 13 m x 8 m, tọa lạc trên vuông đất khoảng 400 m2. Trước đây ngôi nhà chữ đinh, ba căn, lợp lá dừa nước, cột làm bằng gỗ, nền đất.

Theo thời gian, nhà bị xuống cấp nặng. Năm 2009, trên nền nhà cũ, được Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Tiền Giang đầu tư xây dựng “Nhà truyền thống Năm Dẹm”, ngôi nhà đã được xây tường, mái lợp ngói, nền lót lại gạch mới khang trang, tạo điều kiện thuận lợi cho việc thờ phụng gia đình mẹ Năm và tiếp đón các cháu học sinh, sinh viên đến tìm hiểu về di tích lịch sử”.

GIA TUỆ