Đình Vĩnh Bình với Lễ hội Kỳ Yên

Hơn 200 năm tuổi, đình Vĩnh Bình (thị trấn Vĩnh Bình, huyện Gò Công Tây, tỉnh Tiền Giang) được xem là một trong những ngôi đình có lịch sử lâu đời tại Nam bộ. Trải qua thăng trầm của lịch sử, đình Vĩnh Bình vẫn giữ nguyên dáng dấp của ngôi đình làng Nam bộ xưa và là nơi sinh hoạt văn hóa cộng đồng, giáo dục truyền thống yêu nước, duy trì các phong tục, tập quán tốt đẹp của quê hương, dân tộc. Trong đó, Lễ hội Kỳ yên là một trong những hoạt động văn hóa, tín ngưỡng tiêu biểu của cộng đồng dân cư nơi đây.

NGÔI ĐÌNH TRÊN 200 NĂM TUỔI

Qua nhiều thăng trầm, biến cố của lịch sử nhưng đình Vĩnh Bình vẫn tồn tại và để lại nhiều dấu ấn về kiến trúc xây dựng đình Nam bộ. Theo nhiều tài liệu sử sách ghi lại thì cư dân người Việt đã đến khai hoang vùng đất Gò Công trước đây từ rất sớm. Trong đó, vào khoảng nửa sau thế kỷ XVIII có ông Trần Văn Huê cùng hơn 40 người đến đây khai hoang, lập nghiệp.

Lễ hội Kỳ Yên đình Vĩnh Bình năm 2024.

Năm Mậu Thìn 1808, thành lập làng Vĩnh Lợi (lúc đó thuộc Tổng Hòa Bình, huyện Kiến Hòa, trấn Ðịnh Tường); sau khi đã quần tụ, làm ăn ổn định, nhân dân xin lập đình. Trong giai đoạn này, ông Huê đứng chân trong chính quyền làng, sửa sang ngôi miễu có từ trước thành đình làng Vĩnh Lợi với mục đích thờ thành hoàng, cầu mưa thuận, gió hòa, người dân có cuộc sống an vui, sung túc.

Tiếng lành đồn xa, dần dà sau đó người Việt khắp nơi lần lượt di cư đến ngày một nhiều. Trong quá trình cộng cư sinh sống với nhau đã diễn ra quá trình giao lưu, tiếp biến văn hóa. Trong đó, có một số người tiếp nhận văn hóa Chàm, thờ chúa Ngọc hay gọi là thờ Thánh Mẫu. Cho đến năm 1885, nhân dân xây dựng một ngôi miễu thờ Thánh Mẫu Thiên Y A Na.

Trong giai đoạn kháng chiến chống Pháp và Mỹ, đình còn là nơi che giấu, hội họp, phát tán truyền đơn của lực lượng cách mạng. Sau ngày miền Nam giải phóng, thống nhất đất nước năm 1975, qua nhiều thăng trầm, biến cố cho đến năm 1995, cùng với sự quyên góp của nhân dân, chính quyền địa phương cho xây dựng một ngôi đình mới, tọa lạc tại thị trấn Vĩnh Bình, huyện Gò Công Tây.

Qua nhiều lần trùng tu, hiện đình Vĩnh Bình có lối kiến trúc theo lối nhà dọc, cửa đình quay về hướng Bắc. Chánh điện được xây bằng chất liệu bê tông cốt thép, mái lợp ngói Tây, nền lót gạch tráng men. Hệ thống kèo, cột, xiên, trính theo kiểu nhà thả đòn dông dọc. Năm 2016, đình Vĩnh Bình vinh dự đón nhận Bằng Di tích lịch sử - văn hóa cấp tỉnh.

ĐẶC SẮC LỄ HỘI KỲ YÊN

Hằng năm, vào khoảng giữa tháng Chạp (âm lịch), đình Vĩnh Bình, thị trấn Vĩnh Bình tổ chức Lễ hội Kỳ Yên, thu hút hàng ngàn lượt người đến cúng viếng, cầu mong mưa thuận, gió hòa, người dân có cuộc sống yên vui, hạnh phúc. Lễ hội Kỳ Yên đình Vĩnh Bình là Lễ hội Kỳ Yên lớn nhất tỉnh Tiền Giang.

Đình Vĩnh Bình.

Hằng năm, lễ hội diễn ra từ ngày 14 đến ngày 16 tháng Chạp, nhân dân trong vùng rất hân hoan với lễ hội này. Mới đây, Lễ hội Kỳ Yên năm 2024 đã diễn ra từ ngày 14 đến ngày 16 tháng Chạp (từ ngày 24 đến ngày 26-1-2024).

Trong 3 ngày diễn ra lễ hội với các nghi thức như: Lễ Cung nghinh sắc Thần đến Thiên Y Thánh Miếu, Lễ tế Bà, di sắc Thần về đình an vị, bà con nhân dân đến cúng Tế Thần, Lễ cúng Tiền Hiền, Hậu Hiền, Lễ cúng vong linh liệt sĩ; Đội Lân rồng múa biểu diễn quanh khu phố chợ Vĩnh Bình và các tuyến đường nội ô thị trấn Vĩnh Bình để chúc mừng sự phát triển thịnh vượng của quê hương.

Trong những ngày diễn ra Lễ hội Kỳ Yên, đường phố thị trấn Vĩnh Bình nhộn nhịp hẳn lên, nhà cửa được trang hoàng tươm tất, nhiều nhà chưng mâm ngũ quả trước cửa để đón rước “sắc thần”, cầu một năm “quốc thái dân an”, mưa thuận, gió hòa.

Từ trưa ngày 14 tháng Chạp, Đội Lân rồng của đình cung thỉnh linh từ “Bàn các ấp” của các khu phố trên địa bàn thị trấn Vĩnh Bình về đình, để cung thỉnh những vị đang được thờ tại các miếu và thỉnh vong linh các bậc tiền bối có công với địa phương. Đến 17 giờ chiều cùng ngày, đoàn rước “linh vị thần” đi một vòng chợ Vĩnh Bình, rồi đưa đến miếu Bà, cúng tế rất long trọng; sau đó đưa “linh vị thần” trở về đình Vĩnh Bình an vị.

Dân làng dâng lễ vật, như: Xôi, thịt, trà, rượu, bánh trái, thậm chí cả heo quay… đến cúng đình. Vào nửa đêm, lễ “Tống gió” được tiến hành. Những con tàu bằng giấy kiếng được trang trí cầu kỳ, thắp những cây đèn cầy thả trôi sông cùng các nghi lễ “Tống gió” độc, những điều xui xẻo ra biển, kết thúc 3 ngày đêm sống trong những cảm xúc, tâm linh của nhiều nghi lễ, náo nhiệt của Lễ hội Kỳ Yên.

Cô Phan Kim Hoa, người dân thị trấn Vĩnh Bình chia sẻ: “Như thông lệ, cứ hằng năm dù có bận công việc, thì tôi vẫn sắp xếp tham dự Lễ hội Kỳ Yên với hy vọng cầu cho một năm mới an lành, làm ăn thuận lợi”.

Với những giá trị lịch sử, văn hóa, năm 2017, Lễ hội Kỳ Yên đình Vĩnh Bình được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp tỉnh. Lễ hội Kỳ Yên đình Vĩnh Bình là một trong những nét đẹp văn hóa dân gian của huyện Gò Công Tây. Lễ hội được tổ chức trang nghiêm, tiết kiệm, không mê tín dị đoan, mang đậm những giá trị đặc sắc của văn hóa truyền thống, thắt chặt tình nghĩa xóm giềng. Đây cũng là dịp để con cháu tưởng nhớ đến tổ tiên, ông cha đã có công khai khẩn mảnh đất này.

V. PHƯƠNG