Sân khấu không chỉ cần nhiều vở diễn

 

 

Trên sân khấu lễ trao giải thưởng sân khấu 2024 được Hội Nghệ sĩ sân khấu Việt Nam tổ chức những ngày cuối tháng 2-2025 tại Hà Nội, không ít tràng vỗ tay tán thưởng khi các nghệ sĩ, thành phần sáng tạo sân khấu xã hội hóa như: Nghệ sĩ Nhân dân (NSND) Lệ Ngọc-Sân khấu Lệ Ngọc (Hà Nội); Nghệ sĩ Ưu tú (NSƯT) Thành Lộc-Sân khấu Thiên Đăng; nghệ sĩ Bình Tinh - Đoàn Cải lương tuồng cổ Huỳnh Long (TP Hồ Chí Minh) lên nhận những giải thưởng cao.

 

Theo đánh giá của nhà viết kịch, TS Nguyễn Đăng Chương, Chủ tịch Hội đồng nghệ thuật Hội Nghệ sĩ sân khấu Việt Nam, năm 2024 là năm thứ ba ghi nhận sự xóa bỏ khoảng cách về chất lượng nghệ thuật giữa các đơn vị nghệ thuật công lập và ngoài công lập. Chất lượng tác phẩm của các đơn vị sân khấu xã hội hóa đã có sự bứt tốc mạnh mẽ, thay đổi toàn diện về lượng và chất. Ví dụ, Sân khấu Lệ Ngọc có những vở như “Lá đơn thứ 72” dựng về hình tượng Chủ tịch Hồ Chí Minh đã diễn hàng trăm suất phục vụ khán giả và luôn “cháy vé”. Mùa giải thưởng 2024, Sân khấu Lệ Ngọc có vở “Mệnh lệnh từ trái tim”-vở diễn về Chiến dịch Điện Biên Phủ giành giải B hạng mục vở diễn; NSƯT Thành Lộc giành giải Đạo diễn xuất sắc nhất cho vở chính kịch “Giáng Hương”...

 

Ban tổ chức trao giải thưởng tặng đội ngũ sáng tạo sân khấu xuất sắc năm 2024.

“Những thay đổi của sân khấu xã hội hóa đang tạo áp lực lớn đối với nhiều đơn vị nghệ thuật công lập được đầu tư nguồn lực từ ngân sách nhà nước. Bởi họ tinh nhanh hơn trong phân tích đánh giá thị hiếu khán giả, nhu cầu thị trường nhằm tìm ra hướng đi mới trong lựa chọn kịch bản, hài hòa giữa nhu cầu nhận thức và nhu cầu giải trí của khán giả. Vấn đề này đã được minh chứng qua kết quả của các cuộc liên hoan. Sự chuyển mình của các đơn vị xã hội hóa tạo ra sản phẩm đạt chất lượng về tư tưởng, nội dung, nghệ thuật và đạt giá trị kinh tế để có nguồn lực dành cho tái đầu tư sáng tạo”, ông Nguyễn Đăng Chương nhận xét.

Đáng kể, trong dịp Tết Nguyên đán vừa qua, TP Hồ Chí Minh có tới 30 vở diễn thuộc các sân khấu xã hội hóa thường trực phục vụ khán giả. 

 

 

Có thể nói, qua các liên hoan, cuộc thi sân khấu năm 2024, phần lớn lãnh đạo các đơn vị nghệ thuật đã thay đổi nhận thức, chú trọng đầu tư về mọi mặt trong quy trình lựa chọn, dàn dựng tác phẩm, đặt chất lượng nghệ thuật lên trên tất cả, xác định rõ đối tượng hưởng thụ là khán giả-yếu tố quyết định sự thành bại, sống còn, sự tồn tại và phát triển của đơn vị nghệ thuật và các nghệ sĩ. Chính sự thay đổi về nhận thức của lãnh đạo và hội đồng nghệ thuật có giá trị loại bỏ dần những vở diễn xoay quanh các chuyện tình tay ba, chuyện ma mị kinh dị, chuyện cười nhạt... mà thay vào đó là những vở kịch chính luận, tâm lý xã hội, kịch luận đề, các câu chuyện về lịch sử, danh nhân, chiến tranh cách mạng, người lính... chuyển tải tới người xem những thông điệp hướng tới các giá trị chân-thiện-mỹ.

 

Từ cốt truyện, hình tượng nhân vật, phương pháp tổ chức mâu thuẫn xung đột, các thủ pháp nghệ thuật và sức sáng tạo của nghệ sĩ... khiến người xem phải chiêm nghiệm, suy ngẫm, ưu tư, trăn trở, tự soi mình để sống tốt hơn, có ích hơn cho gia đình, xã hội bằng động lực và trách nhiệm công dân, góp phần loại bỏ những thói hư tật xấu, những vấn đề đang làm nhức nhối trong nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội. Tiếc rằng, số lượng những tác phẩm này chưa nhiều, nếu không muốn dùng từ còn quá ít so với hàng trăm vở diễn đã được các đơn vị nghệ thuật sân khấu chuyên nghiệp dàn dựng và biểu diễn trong năm qua.

 

TS Nguyễn Đăng Chương thẳng thắn cho biết, những tồn tại, yếu kém của sân khấu năm 2024 vẫn là những tồn tại tích tụ từ các năm trước chưa khắc phục được, cụ thể nhất là thiếu vắng tác phẩm đề cập về đề tài đương đại, về những vấn đề nóng bỏng đang tác động nhiều mặt, làm thay đổi đời sống xã hội và con người trong thời kỳ hội nhập. Trong 109 vở diễn tham dự 5 cuộc liên hoan nghệ thuật chỉ có hơn 10% số vở diễn đề cập về đời sống xã hội và con người đương đại.

 

Thực tế cho thấy, không có kịch bản hay thì không thể có vở diễn hay. Nếu không có kịch bản thì đạo diễn và các thành phần sáng tạo không thể “bịa” ra được một tác phẩm sân khấu. Cũng giống như những năm trước, năm 2024 rất ít vở diễn có tiếng vang lớn vì sân khấu đang vô cùng khan hiếm kịch bản hay. Chính vì vậy, các đơn vị nghệ thuật phải chấp nhận dàn dựng lại kịch bản cũ, thậm chí còn sử dụng những kịch bản đã trình làng cách đây nhiều thập kỷ để mang đi tham dự liên hoan và phục vụ nhân dân.

 

Thực trạng này bộc lộ rõ nền sân khấu đang bị khủng hoảng đội ngũ tác giả, một thành phần sáng tác quan trọng của nghệ thuật sân khấu. Nếu không khẩn trương giải quyết bài toán nan giải này, ít năm nữa muốn thực hiện cũng sẽ rất khó, bởi những người thầy về lý luận kịch, những nhà biên kịch có khả năng truyền đạt kinh nghiệm, kỹ năng trong nghệ thuật biên kịch dần đi về "miền mây trắng". Rất đáng báo động, hào quang của nền sân khấu cách mạng Việt Nam chỉ còn là hoài niệm trong chính những người làm nghề và trong lòng khán giả.

 

(Theo www.qdnd.vn)