Bộ Tài nguyên-Môi trường lý giải thêm về Thông tư 33

Ngày 29-9-2017, Bộ Tài nguyên và Môi trường (TN-MT) ban hành Thông tư 33/2017/TT-BTNMT (Thông tư 33) quy định chi tiết Nghị định 01/2017/NĐ-CP ngày 6-1-2017 của Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số nghị định quy định chi tiết thi hành Luật Đất đai và sửa đổi, bổ sung sung một số điều của các thông tư hướng dẫn thi hành Luật Đất đai và có hiệu lực từ ngày 5-12-2017.

Theo lý giải của Bộ TN-MT, việc cấp Giấy chứng nhận (GCN) quyền sử dụng đất luôn là một trong những vấn đề được người dân quan tâm. Trong thời gian qua, nhiều giao dịch về quyền của người sử dụng đất đã bộc lộ nhiều vướng mắc, rủi ro xảy ra trong quá trình thực hiện giao dịch dân sự do quyền sử dụng đất của từng thành viên trong hộ gia đình không được xác lập cụ thể đối với trường hợp ghi tên hộ gia đình trên GCN.

Vì vậy, việc hướng dẫn chi tiết cách ghi từng tên từng thành viên có chung quyền sử dụng đất trong GCN của Thông tư 33 là điều cần thiết, cấp bách. Tuy nhiên, sau khi Thông tư được ban hành, dư luận và người dân có  một số  ý kiến băn khoăn về  những khó khăn, vướng mắc khi thực hiện; trong đó, lo ngại làm phát sinh thêm thủ tục hành chính, gây phiền hà, nhũng nhiễu khi thực hiện… Để người dân có thêm thông tin đầy đủ về Thông tư 33 và việc áp dụng thông tư trong thực tế, Bộ TN-MT cung cấp một số thông tin như sau:

Trước hết, về tính hợp pháp của Thông tư 33, Bộ TN-MT một lần nữa khẳng định: Việc hướng dẫn ghi tên các thành viên có chung quyền sử dụng đất đối với trường hợp quyền sử dụng đất là tài sản chung của hộ gia đình tại Khoản 5 Điều 6 của Thông tư 33 là phù hợp với quy định tại Khoản 29 Điều 3, Khoản 1 điều 97 và Khoản 2 Điều 98 của Luật Đất đai; Điều 101 và Điều 212 của Bộ Luật Dân sự năm 2015. Điều này, cũng đã được Cục Kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật (Bộ Tư pháp) khẳng định tại Công văn 704/KTVB-KT ngày 29-11-2017 về việc báo cáo kết quả kiểm tra Thông tư 33.

Trong công văn, Cục Kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật (Bộ Tư pháp) khẳng định: Nội dung quy định này là có cơ sở pháp lý, phù hợp với quy định của Luật Đất đai năm 2013: “thống nhất cao việc Khoản 2 Điều 98 Luật Đất đai được điều chỉnh cho trường hợp người có chung quyền sử dụng đất nói chung và thành viên hộ gia đình sử dụng đất có chung quyền sử dụng đất nói riêng. Đồng thời khẳng định quy định nêu trên tại Thông tư 33/2017/TT-BTNMT là có cơ sở  pháp lý và phù hợp với Luật Đất đai năm 2013”.

Cục Kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật cũng cho rằng, quy định này là đúng đắn, tiến bộ, xác định rõ ràng chủ thể là thành viên có chung quyền sử dụng đất được tham gia vào các giao dịch về quyền sử dụng đất, giảm thiểu hạn chế vướng mắc, ngăn ngừa tranh chấp phát sinh trong các giao dịch về quyền sử dụng đất; nhằm minh bạch về tài sản, hỗ trợ tích cực cho việc xác định chính xác đối tượng được bồi thường, hỗ trợ  khi Nhà nước thu hồi đất, tránh thất thoát ngân sách Nhà nước, bảo đảm sự công bằng cho người sử dụng đất.

Bên cạnh đó, trên thực tế, do trước đây, pháp luật về đất đai hướng dẫn ghi đại diện của hộ gia đình sử dụng đất trên GCN. Trong quá trình thực hiện các giao dịch về quyền của người sử dụng đất, việc ghi tên hộ gia đình trên GCN như trên đã bộc lộ tồn tại, hạn chế như:

- Nhà nước còn gặp khó khăn khi thực hiện bảo hộ quyền sử dụng đất hợp pháp của các thành viên hộ gia đình sử dụng đất khi có những rủi ro xảy ra trong quá trình thực hiện giao dịch dân sự do quyền sử dụng đất của từng thành viên trong hộ gia đình không được xác lập cụ thể;

- Phát sinh mâu thuẫn, tranh chấp về quyền sử dụng đất của các thành viên trong hộ gia đình sử dụng đất khi thực hiện các giao dịch về quyền sử dụng đất, trong khi việc giải quyết các mâu thuẫn, tranh chấp lại rất khó khăn do thiếu cơ sở pháp lý và thường kéo dài.

Trong quá trình triển khai thực hiện các quy định của pháp luật đất đai, một số bộ, ngành liên quan đã báo cáo Thủ tướng Chính phủ và phản ánh về Bộ TN-MT về bất cập của việc không ghi đầy đủ tên thành viên sử dụng đất chung của hộ gia đình trên GCN, đề nghị ghi đầy đủ tên các thành viên trong hộ gia đình có quyền sử dụng đất chung trên GCN quyền sử dụng đất. Trên cơ sở đó, ngày 9-12-2016, tại Thông báo 395/TB-VPCP của Văn phòng Chính phủ đã giao Bộ TN-MT chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan rà soát các quy định pháp luật liên quan đến GCN quyền sử dụng đất để chủ động sửa đổi, bổ sung Thông tư 23/2014/TT-BTNMT quy định về GCN, tạo điều kiện thuận lợi khi thực hiện các giao dịch bảo đảm.

Quá trình xây dựng Thông tư, Bộ TN-MT cũng đã thực hiện theo đúng quy định của Luật Ban hành văn bản pháp luật về xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Bộ đã tổ chức các hội thảo, đăng tải nội dung dự thảo Thông tư trên trang Web, xin ý kiến của các Bộ: Tư pháp, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Xây dựng và Ngân hàng Nhà nước Việt Nam và đã xin ý kiến của 63 tỉnh, thành trực thuộc Trung ương.

Về một số ý kiến băn khoăn của dư luận và vướng mắc có thể phát sinh khi áp dụng Thông tư:

+ Nhiều người dân và dư luận hiểu nhầm quy định về tên các thành viên trong Sổ hộ khẩu và các thành viên có chung quyền sử dụng đất của hộ gia đình được ghi trên GCN. Đối tượng áp dụng của quy định này chỉ điều chỉnh cho chủ thể sử dụng đất là “hộ gia đình” mà trong đó có các thành viên có chung quyền sử dụng đất; các trường hợp khác như quyền sử dụng đất của cá nhân, của vợ và chồng, dòng họ… thì vẫn áp dụng theo quy định hiện hành (Thông tư 23/2014/TT-BTNMT).

Việc ghi tên người sử dụng đất trên GCN đối với quy định này chỉ  áp dụng đối với thành viên có chung quyền sử dụng đất trong hộ gia đình theo quy định tại Khoản 29 Điều 3 của Luật Đất đai (theo đó, hộ gia đình sử dụng đất là những người có quan hệ hôn nhân, huyết thống, nuôi dưỡng theo quy định pháp luật về hôn nhân và gia đình, đang sống chung và có quyền sử dụng đất chung tại thời điểm được Nhà nước giao đất, cho thuê đất, công nhận quyền sử dụng đất; nhận chuyển quyền sử dụng đất) mà không phải là nhân khẩu trong Sổ hộ khẩu như dư luận lo ngại.

+ Lo ngại phát sinh thủ tục hành chính

Quy định này chỉ hướng dẫn kỹ thuật cách ghi tên của người sử dụng đất trên GCN nằm trong thủ tục đăng ký lần đầu hoặc đăng ký biến động đã và đang áp dụng theo Bộ thủ tục hành chính đã được quy định và công bố công khai. Bộ TN-MT khẳng định, việc áp dụng Thông tư này không làm phát sinh thêm bất cứ thủ tục nào.

Việc xác định thành viên của hộ gia đình có quyền sử dụng đất trước hết sẽ do hộ gia đình có nhu cầu thông qua việc kê khai vào Đơn đăng ký, cấp GCN và các loại giấy tờ về quyền sử dụng đất (nếu có). Trên cơ sở đó, cơ quan Nhà nước thực hiện việc ghi thông tin các thành viên có chung quyền sử dụng đất của hộ gia đình theo quy định tại Khoản 5 Điều 6 của Thông tư 33.

+ Lo ngại phải thực hiện cấp đổi đối với GCN đã cấp trước đây ghi tên hộ gia đình:

Theo quy định của pháp đất đai GCN đã cấp tại thời điểm trước đây theo quy định của pháp luật về đất đai vẫn có giá trị pháp lý người sử dụng đất không cần phải thực thủ tục cấp đổi. Thông tư 33 không quy định việc phải cấp đổi này như lo ngại của dư luận.

Tuy nhiên, với mong muốn tạo sự đồng thuận cao trong xã hội và mỗi người dân đều hiểu rõ quyền, lợi ích của việc ghi tên từng thành viên có chung quyền sử dụng đất trong hộ gia đình trên GCN; đồng thời để các địa phương có thêm thời gian chuẩn bị điều kiện triển khai thực hiện tốt hơn, hiểu chính xác và đầy đủ quy định trong Thông tư 33, Bộ TN-MT với tinh thần cầu thị, lắng nghe, nghiên cứu và đánh giá kỹ về thực tế triển khai, đã báo cáo Thủ tướng Chính phủ cho phép lùi thời gian có hiệu lực của quy định tại Khoản 5 Điều 6 của Thông tư 33 đến thời điểm có hiệu lực thi hành của văn bản quy phạm pháp luật mới quy định về vấn đề này.

ANH PHƯƠNG