Nhiều thiệt thòi cho người lao động nếu nhận BHXH 1 lần

Hiện nay, việc giải quyết chế độ bảo hiểm xã hội (BHXH) 1 lần cho người lao động (NLĐ) được thực hiện theo Điều 60 của Luật BHXH năm 2014 và Nghị quyết 93/2015 của Quốc hội về việc thực hiện chính sách hưởng BHXH 1 lần đối với NLĐ. Thời gian qua, do ảnh hưởng của dịch bệnh Covid-19 kéo dài, nhiều lao động nghỉ việc, mất việc nên đã lựa chọn nhận BHXH 1 lần. Tại Tiền Giang, trong quý I-2021 đã giải quyết 6.038 hồ sơ, tăng 20,9% so với cùng kỳ năm 2020; đồng nghĩa với việc trong tương lai những NLĐ này khi đến tuổi nghỉ hưu sẽ không có thu nhập hằng tháng từ lương hưu để đảm bảo cuộc sống hằng ngày và không được cấp thẻ BHYT miễn phí để chăm sóc sức khỏe khi về già - độ tuổi thường gặp nhiều bất trắc về sức khỏe.

Theo thống kê của BHXH Việt Nam, số NLĐ nghỉ hưởng BHXH 1 lần đang có xu hướng gia tăng qua các năm (giai đoạn 2016 - 2020 tốc độ tăng trung bình mỗi năm khoảng 9%). Đáng lo ngại, trong 3 tháng đầu năm 2021, số lượng NLĐ nhận BHXH 1 lần tiếp tục tăng nhanh, cụ thể: Cả nước có 226.503 người hưởng BHXH 1 lần, tăng hơn 20,5% so với cùng kỳ năm 2020.

Tại Tiền Giang, năm 2020 đã giải quyết hơn 19.600 hồ sơ nhận trợ cấp BHXH 1 lần, riêng trong quý I-2021 đã giải quyết 6.038 hồ sơ, tăng 20,9% so cùng kỳ năm 2020. Nguyên nhân của tình trạng trên chủ yếu là do tác động của dịch bệnh Covid-19, khiến doanh nghiệp gặp khó khăn, dẫn đến nhiều lao động phải nghỉ việc.

Đến nay, NLĐ đã nghỉ việc đủ 12 tháng nên làm thủ tục đề nghị hưởng BHXH 1 lần, với mong muốn có một khoản tiền để trang trải cuộc sống hiện tại. Song song đó, còn do một bộ phận nhỏ NLĐ vẫn còn quan niệm “trẻ cậy cha, già cậy con”, chưa hình thành thói quen lúc trẻ đóng BHXH để khi về già có lương hưu, không phải phụ thuộc vào con cháu.

Người lao động đăng ký nhận trợ cấp BHXH 1 lần tại bộ phận TNHS và trả kết quả tại BHXH tỉnh Tiền Giang.

Số liệu thống kê của BHXH Việt Nam cũng cho thấy, giai đoạn 2016 - 2019, người hưởng BHXH 1 lần chủ yếu thuộc nhóm lao động trẻ tuổi và tập trung ở khu vực ngoài Nhà nước; độ tuổi có số người nghỉ hưởng BHXH 1 lần nhiều nhất là từ 26 đến 29 tuổi và bình quân tuổi nghỉ hưởng BHXH 1 lần (bao gồm cả trường hợp đến tuổi nghỉ hưu nhưng chưa đủ điều kiện hưởng lương hưu) tăng dần, từ 32,5 tuổi (năm 2016) lên 33,3 tuổi (năm 2019).

Tỷ lệ hưởng BHXH 1 lần của nữ giới cao hơn nam giới, tương ứng giai đoạn này là 55,63% đối với nữ giới và 44,37% đối với nam giới. Phân tích theo thời gian nghỉ chờ hưởng lương hưu cho thấy, trong giai đoạn 2016 - 2019, người nghỉ hưởng BHXH 1 lần chủ yếu là những NLĐ sau 1 năm nghỉ việc không đóng BHXH (trung bình chiếm khoảng 97%).

Việc nhận BHXH 1 lần chỉ mang lại cho NLĐ lợi ích trước mắt, nhưng NLĐ đã không lường hết được những nguy cơ sẽ đánh mất nhiều quyền lợi lâu dài của bản thân. Đơn cử như sau:

Thứ nhất, theo quy định của pháp luật hiện hành, tổng mức đóng BHXH vào quỹ hưu trí, tử tuất là 22% mức tiền lương tháng làm căn cứ đóng BHXH của NLĐ. Trong đó, NLĐ đóng 8% và người sử dụng lao động đóng 14%, tổng mức đóng vào quỹ BHXH hằng năm bằng 2,64 tháng lương. Nếu NLĐ hưởng BHXH 1 lần thì mức hưởng mỗi năm đóng BHXH chỉ bằng 1,5 đến 2 tháng mức bình quân tiền lương. Như vậy, nếu lãnh BHXH 1 lần, NLĐ sẽ mất đi khoảng 1,14 và khoảng 0,64 tháng lương

Thứ hai, khi nhận BHXH 1 lần, NLĐ sẽ không còn cơ hội được hưởng lương hưu, không có nguồn thu nhập ổn định hằng tháng để đảm bảo cho cuộc sống khi về già, dẫn đến các hệ lụy thiệt thòi khác như:

- Không được cấp thẻ BHYT miễn phí để hưởng các quyền lợi về khám, chữa bệnh BHYT, chăm sóc sức khỏe khi tuổi già; vì người được hưởng lương hưu sẽ được cấp thẻ BHYT miễn phí trong suốt thời gian được hưởng lương hưu.

- Thân nhân của NLĐ không được hưởng chế độ tử tuất khi không may NLĐ qua đời. Bởi nếu được hưởng lương hưu, khi không may qua đời, người lo mai táng được nhận 1 lần trợ cấp mai táng bằng 10 lần mức lương cơ sở tại tháng người hưởng lương hưu qua đời và thân nhân được hưởng chế độ trợ cấp tử tuất hằng tháng hoặc 1 lần.

Thứ ba, khoản tiền đóng vào quỹ BHXH là của để dành quý giá của chính bản thân NLĐ, nó không mất đi, mà ngược lại, được cơ quan BHXH quản lý và đầu tư tăng trưởng.

Thứ tư, người tham gia BHXH khi đã hưởng lương hưu thì mức lương hưu được điều chỉnh định kỳ theo chỉ số giá tiêu dùng và mức tăng trưởng kinh tế (từ năm 2003 đến nay, Nhà nước đã điều chỉnh tăng lương hưu 17 lần, với mức tăng từ khoảng 7,5% đến 9,3% cho mỗi lần điều chỉnh, tùy theo nhóm đối tượng).

NGUYỄN VĂN THANH
(theo TTTT -BHXH VN)