Ngăn mặn, giữ ngọt ở Đồng bằng sông Cửu Long

Ngăn mặn, giữ ngọt bằng cách phát huy hiệu quả các công trình thủy lợi đang là những chủ trương lớn được Đảng, Nhà nước quan tâm chú trọng, nhằm phát triển sản xuất, nâng cao đời sống người dân Đồng bằng sông Cửu Long.

Hệ thống công trình thủy lợi Cái Lớn-Cái Bé.

Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, trong 2 tháng đầu năm 2025, khu vực Đồng bằng sông Cửu Long đã xuất hiện mưa trái mùa. Các địa phương chủ động vận hành hệ thống thủy lợi tích trữ nước vào hệ thống khi mặn tăng cao, cho nên xâm nhập mặn đã và sẽ không gây thiệt hại đến sản xuất nông nghiệp, không ảnh hưởng tới nguồn nước phục vụ dân sinh. Tuy nhiên, đến hết tháng 3, Đồng bằng sông Cửu Long còn một số đợt xâm nhập mặn. Sau gần 3 năm đi vào vận hành, Hệ thống công trình thủy lợi Cái Lớn-Cái Bé ở tỉnh Kiên Giang đã linh hoạt đóng các cửa van để kiểm soát triều cường, giảm ngập úng ở thượng lưu; đồng thời lấy nước lợ luân phiên phục vụ tốt sản xuất của người dân.

Ông Lâm Văn Thời, ấp Đồng Tranh, xã Vĩnh Bình Bắc, huyện Vĩnh Thuận, tỉnh Kiên Giang cho biết, khoảng hơn 2 năm nay, ông lấy nước lợ vào cánh đồng rộng gần 2ha nuôi tôm càng xanh thuận lợi. Từ tháng 4-6 hằng năm, một phần cống Cái Lớn được đóng, ngăn nước có mặn cao, bảo đảm cho người dân lấy nước lợ thả tôm giống. Ngoài nuôi tôm, việc điều tiết nước như vậy còn giúp ông Thời và nhiều nông dân tại đây trồng được 1 vụ lúa trên nền đất tôm hiệu quả. Cũng được hưởng lợi từ Hệ thống công trình thủy lợi Cái Lớn-Cái Bé, ông Đặng Văn Phụng, xã Đông Yên, huyện An Biên, tỉnh Kiên Giang cho biết, 2 năm qua, ông không còn lo lắng đến việc mặn xâm nhập vào đồng ruộng, nhất là vào vụ lúa đông xuân.

“Hiện đất của tôi có thể an tâm trồng 2 vụ lúa trong năm, không như những năm trước, hễ mùa mưa kết thúc sớm là lo nước mặn xâm nhập vào ruộng làm hạt lúa bị lép”, ông Phụng cho hay.

Mặc dù xâm nhập mặn năm nay được đánh giá không cao bằng năm 2024, nhưng vẫn là năm có độ mặn cao hơn trung bình nhiều năm. Bộ Nông nghiệp và Môi trường chỉ đạo các địa phương tăng cường lấy nước, trữ nước ngọt trong hệ thống kênh, mương, ao, hồ, vùng trũng; lắp đặt và vận hành các trạm bơm dã chiến để tận dụng tối đa nguồn nước, giảm thất thoát, lãng phí nước.

Về lâu dài, Bộ tiếp tục nghiên cứu xây dựng các công trình thủy lợi ngăn mặn, hoàn thiện các hệ thống thủy lợi đã đưa vào sử dụng để kiểm soát xâm nhập mặn hiệu quả, như công trình kiểm soát cửa sông Vàm Cỏ, Hàm Luông và các cửa sông còn lại. Bộ cũng sẽ tập trung nâng cấp, hoàn thiện các hệ thống thủy lợi lớn như Nhật Tảo-Tân Trụ, Bảo Định, Gò Công, Bắc Bến Tre, Nam Bến Tre, Nam Măng Thít, Quản Lộ Phụng Hiệp, Ô Môn-Xà No; kết nối, chuyển nước giữa các hệ thống thủy lợi để tăng cường khả năng trữ nước, chuyển nước nội vùng, chuyển nước liên vùng và chủ động kiểm soát, điều tiết nước phục vụ sản xuất nông nghiệp, công nghiệp, sinh hoạt.

Rút kinh nghiệm những năm trước, người dân ấp Phong Phú, xã Phong Nẫm, huyện Giồng Trôm, tỉnh Bến Tre đã chủ động sản xuất vụ lúa đông xuân sớm để né mặn và lo trữ nước ngọt phục vụ sinh hoạt và sản xuất. Gia đình bà Phạm Thị Nhựt Linh đã trữ nước ngọt từ cuối mùa mưa nên không còn lo cảnh thiếu nước ngọt trong mùa khô hạn như trước đây. Không chỉ riêng gia đình bà Linh, hầu hết người dân trong tỉnh Bến Tre đều chủ động trữ nước ngọt phục vụ sản xuất và sinh hoạt.

Từ năm 2016, Tỉnh ủy Bến Tre đã phát động phong trào trữ nước mưa, nước ngọt trong mùa hạn mặn. Đến nay, gần 99% số hộ dân có đủ điều kiện, dụng cụ trữ nước mưa, nước ngọt. Tại một số địa phương chuyên canh cây ăn trái, cây giống, hoa cảnh ở các huyện Chợ Lách, Châu Thành, Mỏ Cày Bắc, người dân đã chủ động thực hiện nhiều mô hình trữ nước mang lại hiệu quả cao như đào ao, trải bạt trữ nước, tận dụng các mương vườn để trữ nước, mô hình đắp đập tạm-cống tạm để tích trữ nước…

Bên cạnh đó, người dân còn chủ động trang bị các dụng cụ đo mặn, thường xuyên kiểm tra độ mặn và thông qua mạng xã hội để chia sẻ thông tin, chủ động phòng chống xâm nhập mặn. Phó trưởng phòng Nông nghiệp và Môi trường huyện Chợ Lách Trần Hữu Nghị cho biết: Năm nay, địa phương đã chủ động các phương án vận hành công trình, phi công trình để ứng phó.

Hiện tại, các công trình thủy lợi đã khép kín gần 93% diện tích nhằm phục vụ ngăn mặn, trữ nước ngọt phục vụ người dân sản xuất cây giống, cây ăn trái. Ngoài ra, ngành nông nghiệp cũng hướng dẫn người dân thay đổi cơ cấu mùa vụ, sử dụng giải pháp kỹ thuật sản xuất tiết kiệm nước và chủ động tích trữ nước ngọt trong ao hồ, mương vườn, túi chứa nước… trong mùa hạn mặn. Ngoài trữ nước ngọt, các giải pháp xây dựng cống, công trình thủy lợi ngăn mặn được tỉnh Bến Tre quan tâm, đầu tư xây dựng.

Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Bến Tre Đoàn Văn Đảnh chia sẻ: Đến nay, địa phương được đầu tư, xây dựng hoàn thành các công trình thuộc khu vực bắc Bến Tre như: Cống Tân Phú, cống Bến Rớ; hệ thống đê bao ven sông Tiền, ven sông Hàm Luông; cống Trung Nhuận, Xẻo Rắn; hồ chứa nước Kênh Lấp; các công trình đập tạm… giúp ngăn mặn, trữ ngọt; đồng thời, khu vực nam Bến Tre như: Cống Sa Kê, cống Tàng Dù, cống Kênh Lộ, cống Tân Hương, hệ thống đê bao ven sông Hàm Luông, đê bao ven sông Cổ Chiên… đã phối hợp khai thác, vận hành các công trình thủy lợi linh hoạt, hiệu quả, góp phần hình thành các “túi” trữ nước ngọt trên địa bàn tỉnh.

Theo nhandan.vn