Tại sao Omicron có biến thể BA.4 và BA.5?

(ABO) Trong thời gian gần đây trên thế giới đã xuất hiện thêm hai biến thể của Omicron là BA.4 và BA.5. Nhiều bạn đọc thắc mắc tại sao Omicron lại xuất hiện nhiều biến thể đến thế và nó nguy hiểm không? Chúng tôi xin được chia sẻ như sau:

Đến bây giờ, nhiều người trong chúng ta sẽ quen thuộc với biến thể Omicron của SARS-CoV-2, loại virus gây ra Covid-19. Biến thể đáng quan tâm này đã thay đổi tiến trình của đại dịch, dẫn đến sự gia tăng đáng kể các trường hợp mắc bệnh trên toàn thế giới. Chúng ta cũng đang ngày càng nghe về các biến thể phụ Omicron mới với các tên như BA.2, BA.4 và bây giờ là BA.5. Mối quan tâm là những biến thể phụ này có thể dẫn đến việc mọi người bị tái nhiễm, dẫn đến sự gia tăng các trường hợp mắc bệnh hay không?

Tại sao có rất nhiều loại Omicron?

Để tồn tại và phát triển, tất cả các loại virus, bao gồm SARS-CoV-2, sẽ biến đổi liên tục. Phần lớn các đột biến có rất ít hoặc không ảnh hưởng đến khả năng lây truyền từ người này sang người khác hoặc gây ra bệnh nghiêm trọng.

Khi một loại virus tích lũy một số lượng đáng kể các đột biến, nó được coi là một dòng dõi khác. Nhưng một dòng dõi virus chỉ được đặt tên một biến thể khi nó tích lũy đủ nhiều đột biến có khả năng truyền bệnh và gây bệnh nghiêm trọng hơn.

Trường hợp của dòng dõi BA (được gọi là B.1.1.529) mà Tổ chức Y tế thế giới đặt tên là Omicron. Omicron đã lây lan nhanh chóng, đại diện cho hầu hết các trường hợp hiện tại với bộ gen đã được giải trình tự trên toàn cầu.

Hai biến thể đầu tiên được đặt tên là BA.1 và BA.2. Rồi sau đó là BA.1.1, BA.3, BA.4 và BA.5.

Tại sao các biến thể phụ là một vấn đề lớn?

Có bằng chứng cho thấy các biến thể BA.4 và BA.5 có khả năng gây tái nhiễm những người bị nhiễm trước đó như BA.1, biến thể delta hoặc lây nhiễm cho những người đã được tiêm ngừa đầy đủ.

Các nghiên cứu gần đây cho thấy liều vắc xin Covid-19 thứ ba, thứ tư là cách hiệu quả nhất để làm chậm sự lây lan của Omicron (bao gồm các biến thể phụ) và ngăn ngừa nhập viện liên quan đến Covid-19.

Gần đây, BA.2.12.1 cũng đã thu hút sự chú ý, vì nó đã lây lan nhanh chóng ở Hoa Kỳ và đã được phát hiện trong nước thải ở Úc. Đáng báo động, ngay cả khi ai đó đã bị nhiễm biến thể phụ Omicron BA.1 cũng sẽ bị tái nhiễm với các dòng dõi phụ của BA.2, BA.4 và BA.5 do khả năng tránh phản ứng miễn dịch của biến thể mới.

Virus có biến đổi nhanh hơn không?

Mọi người nghĩ rằng SARS-CoV-2 là một đột biến nhanh nhất trong dòng họ virus. Nhưng thực sự nó biến đổi tương đối chậm, nếu so sánh virus cúm, cúm biến đổi nhanh hơn 4 lần SARS-CoV-2.

Tuy nhiên, SARS-CoV-2 lại có "nước rút đột biến" trong thời gian ngắn. Một trong những lần chạy nước rút này, virus có thể biến đổi nhanh gấp bốn lần so với bình thường trong vài tuần.

Có hai lý thuyết chính về nguồn gốc của Omicron đột biến. Đầu tiên, virus có thể đã tiến hóa trong nhiễm virus kéo dài ở những người bị ức chế miễn dịch, thí dụ như HIV. Thứ hai, virus có thể đã "nhảy" sang một loài khác, trước khi lây nhiễm sang người một lần nữa.

Virus biến đổi còn có cách nào khác?

Đột biến không phải là cách duy nhất các biến thể có thể xuất hiện. Biến thể Omicron XE là kết quả của một sự kiện tái tổ hợp. Đây là nơi một bệnh nhân duy nhất bị nhiễm BA.1 và BA.2 cùng một lúc. Sự đồng nhiễm này đã dẫn đến một "trao đổi bộ gen" và một biến thể lai. Các trường hợp tái tổ hợp khác trong SARS-CoV-2 đã được báo cáo giữa Delta và Omicron, dẫn đến sự xuất hiện của Deltacron.

Cho đến nay, các tổ hợp lại dường như không có khả năng lây nhiễm cao hơn hoặc gây nghiêm trọng hơn. Nhưng điều này có thể thay đổi nhanh chóng với các chất tái tổ hợp mới. Vì vậy, các nhà khoa học đang theo dõi chặt chẽ chúng.

Chúng ta có thể thấy gì trong tương lai?

Chúng ta sẽ tiếp tục thấy các dòng dõi và biến thể virus mới khi mà virus còn đang lưu hành. Omicron là biến thể phổ biến nhất hiện nay, có khả năng chúng ta sẽ thấy nhiều biến thể phụ Omicron hơn nữa, thậm chí là các dòng dõi tái tổ hợp.

Các nhà khoa học sẽ giúp chúng ta nhận biết và hạn chế sự lây lan, cũng như tác động của các biến thể và biến thể phụ, bằng cách đưa ra các giải pháp phòng ngừa kịp thời, như phát triển của vắc xin, khuyến khích tiêm mũi tăng cường, kết hợp các biện pháp phòng ngừa cá nhân và cộng đồng.

BS NGUYỄN THÀNH ÚC