Một thời làm báo trong kháng chiến không thể nào quên

Nhiều lần địch đánh phá ác liệt, tòa soạn phải di dời nhiều nơi. Khi đến căn cứ mới, trụ sở tòa soạn được xây dựng trong cái lán nhỏ ở căn cứ, các phóng viên, họa sĩ, điêu khắc, Ban Biên tập phải tác nghiệp trong điều kiện rất vất vả, có khi viết bài trên võng, trên sạp cây hoặc lấy thùng đạn kê làm bàn..., nhưng với lòng yêu nghề, cán bộ, phóng viên Báo Ấp Bắc đã thực hiện nhiều bài báo có giá trị.

MỘT THỜI GIAN KHÓ

Mặc dù làm báo trong điều kiện chiến tranh ác liệt, nhưng cán bộ, phóng viên, biên tập viên đã không ngại gian khổ, hy sinh, đi sát thực tế để có những bài báo sinh động, để các số báo của Đảng bộ tỉnh phát triển cả về số lượng lẫn chất lượng, cả nội dung lẫn hình thức. Tuy phương tiện in còn thiếu thốn, nhưng công nhân in luôn cố gắng bằng mọi cách để in cho kịp phát hành.

Làm báo thời chiến.

Có những lúc tờ báo chuẩn bị lên khuôn, giặc càn, máy móc, bài vở bị bắn phá hư hỏng, người phụ trách nội dung phải làm lại từ đầu, nhưng những người làm báo không nản lòng, ngày đêm miệt mài để báo xuất bản kịp thời. Có những lúc đi chiến trường nắm được thông tin, về vô trảng xê hoặc mắc võng bên công sự viết để kịp đưa tin. Có những trường hợp phóng viên theo bộ đội ra chiến trường viết tin, chưa kịp gửi về đã hy sinh...

Chỗ ở, nơi làm việc của báo được sắp xếp, bố trí đơn sơ, gọn gàng và luôn di chuyển nhiều nơi để tránh sự theo dõi của giặc. Thông thường là bám sát dân, chọn những căn chòi của dân làm cơ quan báo. Ban Biên tập, phóng viên, cơ sở in... mỗi bộ phận đóng một nơi; in xong đưa ra trạm giao liên để phát hành.

Càng đi sâu vào dân, người làm báo mới hiểu thấu tấm lòng của nhân dân ta trong đánh Mỹ, không sợ gian khổ, hy sinh, luôn ủng hộ, che chở, cung cấp nguyên, vật liệu để các số báo được xuất bản kịp thời. Mặc dù trong vòng vây của địch, đâu đâu cũng tràn ngập tài liệu, báo chí phản động, nhưng tờ báo của Đảng bộ tỉnh đã có sức mạnh đánh bật các luận điệu tuyên truyền xuyên tạc của kẻ thù.

Trách nhiệm của Ban Biên tập báo là làm thế nào để những bài báo được đến với dân, dân đọc dễ hiểu, dễ nhớ. Muốn đạt được tiêu chí đó, Ban Biên tập sửa chữa bài rất kỹ, sửa từng câu, từng chữ, quan tâm cách dùng từ ngữ cho hợp với dân. Trong số những đồng chí trong Ban Biên tập, có các đồng chí Hồ Văn Thạnh, Lâm Quang Định, Trần Văn Mai... là những cây cổ thụ của những người làm báo ở tỉnh.

Cuối năm 1967, Tiểu ban Thông tấn - Báo chí đặt tại khu vực Hậu Mỹ, huyện Cái Bè, bị giặc càn quét ác liệt. Nhà in Huỳnh Văn Sâm từ rừng Hưng Thạnh, huyện Châu Thành Bắc chuyển về kinh Chuối; còn bộ phận văn phòng Tiểu ban Thông tấn - Báo chí, trong đó có cả tổ khắc gỗ, họa sĩ thì đóng ở ngã tư Cây Vừng, xã Hậu Mỹ Bắc.

Nhà in Huỳnh Văn Sâm tập trung chuẩn bị làm Báo Ấp Bắc Xuân Mậu Thân năm 1968... Việc cung cấp nguyên, vật liệu cho nhà in rất khó khăn, nhưng nhờ tổ chức tốt nên tổ tiếp liệu đã qua mặt sự kiểm soát gắt gao của địch. Căn cứ đóng quân ở đâu là lãnh đạo nhà in xây dựng cơ sở tiếp nguyên, vật liệu đến đó…

Vào mùa nước nổi, xây dựng công sự khó khăn, để bảo toàn lực lượng, có lúc phải phân tán, né địch đánh điểm, những người làm báo phải thức dậy sớm, nấu ăn xong còn gói cơm theo, bơi xuồng vào lung Cá Trê trước 4 giờ sáng.

Xuồng phải giấu kín trong các chòi dân bỏ trống giữa đồng nước, giữa đồng lúa Trường Hưng mênh mông để tránh địch phát hiện; ngày nào cũng vậy, đến chiều tối mới bơi xuồng về căn cứ. Dù vậy, báo vẫn xuất bản, nội dung tin, bài luôn bám sát chủ trương của Ban Thường vụ Tỉnh ủy, đảm bảo phục vụ cho công tác tuyên truyền của Đảng bộ.

VIẾT BÁO DƯỚI GỐC TRÂM BẦU

Năm 1968, các cơ quan của Tỉnh ủy, Ban Tuyên huấn Tỉnh ủy Mỹ Tho dời về căn cứ Tân Hòa Đông (huyện Châu Thành) và cơ quan báo cũng dời về đóng ở gần đó. Để đảm bảo tờ báo hoạt động liên tục, các đồng chí Hồ Văn Thạnh, Thái Phong, Võ Phát Thưởng che 3 tấm nhựa dưới lùm đưng để làm việc. Hơn 1 tháng sau, cơ quan tỉnh có lệnh dời ra khu vực Ấp Bắc - Nhị Bình thuộc huyện Châu Thành.

Cơ quan báo cũng dời theo. Ở căn cứ mới, để tờ báo của Đảng bộ hoạt động đều đặn, Ban Biên tập phân công các biên tập viên phụ trách các chuyên mục: Xã luận, tin vắn, tổng hợp, mẩu chuyện, phóng sự, tường thuật, trang văn nghệ, thơ, truyện ngắn, tranh...; các đồng chí trong tòa soạn lấy manh đệm trải dưới gốc trâm bầu, ngồi quây quần bàn việc viết bài cho báo.

Các phóng viên Báo Ấp Bắc thời kỳ kháng chiến chống Mỹ.

Cuối năm 1969, do địch càn quét, đánh phá ác liệt, đa số phóng viên của Tòa soạn Báo Ấp Bắc đi tác nghiệp đã anh dũng hy sinh: Vân Lam, Tuấn Ngọc, Trần Hưởng, Trần Thọ, họa sĩ Châu Hồ… ở các chiến trường Gò Công, Cái Bè và Cai Lậy. Nhà in Huỳnh Văn Sâm thường xuyên phải đối phó với những cuộc càn quét, bắn phá của địch.

Việc cung cấp giấy, mực in, máy đánh chữ, giấy sáp... là vấn đề khó khăn vì địch kiểm soát gắt gao, nếu mua được phải vượt qua hàng rào kiểm soát của mật báo, chỉ điểm và số lượng cũng rất ít. Trước tình hình đó, Ban Thường vụ Tỉnh ủy chỉ đạo Ban Tuyên huấn Tỉnh ủy bằng mọi cách tờ Ấp Bắc Xuân năm 1970 phải ra mắt và đến tận tay nhân dân trước Tết Nguyên đán.

Báo Ấp Bắc Xuân Canh Tuất 1970 được in giấy sáp, bìa 3 màu, phát hành hơn 1.000 tờ. Để có được tờ báo xuân, trong đó có công lao của đồng chí Lê Anh Vui (Ba Vui) ngày đêm ngồi trong hầm chống pháo để đánh máy từng trang. Bộ phận in sáp cũng làm việc trong hầm, dưới làn pháo của địch.

Tranh bìa và tranh minh họa tờ báo đều khắc bằng gỗ, nét chữ đẹp, sắc sảo. Người viết báo, in báo cũng là người phát hành báo. Báo được chở đi bằng xuồng, thường là đi ban đêm, ít đi ban ngày vì sợ lộ bí mật nơi in báo. Trạm giao liên cách nhà in chừng 30 km. Đến trạm giao liên, báo tiếp tục có mặt trên khắp các chiến trường trong tỉnh.

Đầu năm 1970, Tỉnh ủy tổ chức hội nghị, có Tỉnh đội, các địa phương và cơ sở dự. Tiểu ban Thông tấn - Báo chí được phân công mang báo xuân đến trao tận tay các đồng chí đại biểu, các đồng chí rất mừng khi nhận được Báo Xuân Ấp Bắc - một trong những bằng chứng về sự tồn tại vững vàng của cách mạng.

Thông qua các đồng chí đại biểu, trong vài đêm vượt lộ, qua đồn bót, tờ Báo Ấp Bắc được về tới Gò Công, Hòa Đồng, Chợ Gạo, Cai Lậy, Cái Bè, Châu Thành, TP. Mỹ Tho, vào các trường học, các thị trấn qua nòng cốt binh vận đến các vùng địch tạm chiếm.

Cứ qua một trận càn, một loạt pháo thì các anh em công nhân nhà in, người sắp chữ, người lo mực, người khắc gỗ, người tát mương, bắt tôm cá cải thiện bữa ăn; câu chuyện chiến đấu và công tác lại râm ran sôi nổi.

Đêm đêm, khi từng cánh quân của địch rút ra lộ 4 hoặc co cụm lại, thì anh em phóng viên bung ra thăm bà con chí cốt, được bà con đùm bọc nuôi dưỡng, cho từng bữa cơm, thương như con cháu trong nhà. Tình cảm đó là sức mạnh kỳ diệu, hun đúc tinh thần thà chết chứ quyết không dao động đầu hàng địch và cũng nhờ đó mà anh em vượt qua mọi khó khăn ác liệt, chiến đấu đến thắng lợi.

Với tinh thần tiến công cách mạng, địch ngừng bắn phá là ta in báo, cho nên không đầy 3 tuần lễ, tờ Báo Xuân Ấp Bắc năm 1970 in xong và dự định phát hành trước thời gian quy định. Bỗng một trận pháo bắn vào hầm in báo, miểng pháo văng làm rách hư gần 300 bìa báo. Anh em phải gấp rút khắc phục, vẽ, khắc gỗ, sắp chữ... làm việc ngày đêm để hoàn thành bìa báo cho kịp thời gian phát hành. Kết quả Báo Ấp Bắc Xuân Canh Tuất năm 1970 kịp thời ra mắt bạn đọc.

HỒNG LÊ