BÀI CUỐI: Thay đổi tập quán canh tác

BÀI 1: Khi nông dân không còn mặn mà với cây lúa

Ngoài việc tập trung sản xuất lúa theo chuỗi liên kết và tiêu thụ sản phẩm, ngành Nông nghiệp đang đẩy mạnh sản xuất theo hướng công nghệ cao, bảo vệ môi trường. Để nâng cao thu nhập của người trồng lúa, việc xây dựng các chuỗi liên kết trong sản xuất và tiêu thụ là một trong những hướng đi tất yếu hiện nay. Trên thực tế, các mô hình liên kết trên địa bàn tỉnh đã phát huy hiệu quả, giúp nông dân nâng cao thu nhập.

LỢI NHUẬN TĂNG NHỜ LIÊN KẾT

Xuất phát từ trăn trở làm gì để nâng cao thu nhập cho nông dân trồng lúa, những năm qua, Hợp tác xã (HTX) Dịch vụ nông nghiệp Hưng Hòa (huyện Gò Công Tây, tỉnh Tiền Giang) chú trọng đẩy mạnh liên kết sản xuất và tiêu thụ lúa cho thành viên. Theo ông Võ Thanh Nhã, Giám đốc HTX Dịch vụ nông nghiệp Hưng Hòa, hoạt động của HTX chủ yếu có 3 khâu là “mua chung”, “bán chung” và “tín dụng nội bộ”.

Mô hình sản xuất lúa theo hướng hữu cơ do Công ty TNHH Thương mại HK liên kết với HTX triển khai tại TX. Cai Lậy.

Ngay từ đầu vụ, HTX cùng doanh nghiệp (DN) xác định nhu cầu giống lúa, sản lượng, quy trình sản xuất, chất lượng và giá mua đảm bảo hài hòa lợi ích giữa DN với hộ sản xuất. HTX ký hợp đồng, đặt cọc tới từng hộ. Toàn bộ sản lượng lúa HTX tiêu thụ năm 2022 đều thực hiện qua hình thức này, không ai vi phạm hợp đồng.

Ông Nhã cho biết: “Nông dân sản xuất lúa thị trường cần biết trước giá bán, tính toán được lãi của vụ sản xuất, không lo về khâu tiêu thụ, không lo bị ép giá. Đây là bước đầu cho việc thay đổi tư duy của nông dân. Ngoài việc bao tiêu sản phẩm, HTX còn cung cấp phân bón theo hướng hữu cơ cho các thành viên với giá cạnh tranh so với giá thị trường. Ngoài ra, để giảm chi phí trong sản xuất, HTX còn đẩy mạnh cung cấp dịch vụ cơ giới hóa cho thành viên như: Làm đất, thu hoạch, cuộn rơm, vệ sinh đồng ruộng, gieo sạ bằng máy… giúp giảm chi phí, nâng cao thu nhập”.

Tương tự, HTX Nông nghiệp dịch vụ nông thôn Bình Nhì (xã Bình Nhì, huyện Gò Công Tây) cũng là một trong những đơn vị có thâm niên trong việc ký kết hợp đồng bao tiêu sản phẩm của thành viên. Ông Huỳnh Văn Lượng, Giám đốc HTX Nông nghiệp dịch vụ nông thôn Bình Nhì cho biết, thực hiện Nghị quyết 07 của HĐND tỉnh, HTX đã triển khai mô hình Liên kết sản xuất và tiêu thụ lúa với khoảng 60 ha cho các thành viên.

Ngoài những diện tích này, HTX còn duy trì liên kết với các DN trên địa bàn thực hiện mô hình Cánh đồng lớn hơn 200 ha. Khi tham gia mô hình liên kết, HTX sẽ bao tiêu sản phẩm với giá cao hơn 100 - 200 đồng/kg so với giá thị trường. Ngoài bao tiêu đầu ra, HTX còn cung cấp dịch vụ đầu vào cho thành viên. Cụ thể, HTX liên kết với DN để cung cấp phân bón cho người dân với giá thấp hơn so với giá thị trường. Với việc sản xuất theo chuỗi liên kết, thành viên thu lợi nhuận cao hơn so với ngoài mô hình từ 3 - 4,5 triệu đồng/ha.

Bên cạnh chú trọng liên kết sản xuất, thời gian qua, nông dân trên địa bàn tỉnh còn chú trọng ứng dụng công nghệ cao, nâng cao chất lượng sản phẩm lúa - gạo. Điển hình như HTX Nông nghiệp Thạnh Lợi (xã Mỹ Hạnh Trung, TX. Cai Lậy, tỉnh Tiền Giang), từ khoảng năm 2018, các thành viên HTX chuyển đổi dần từ tập quán sản xuất lúa truyền thống sang áp dụng khoa học - kỹ thuật như: “3 giảm, 3 tăng”, “1 phải, 5 giảm”, ghi chép sổ nhật ký canh tác…

Năm 2019, HTX liên kết với DN như: Công ty TNHH Thương mại HK, Công ty TNHH ADC… để cung ứng vật tư nông nghiệp và bao tiêu sản phẩm. Đặc biệt, HTX đã liên kết với Công ty TNHH Thương mại HK xây dựng Cánh đồng lớn và nhân rộng từ 9 ha lên 70 ha. Những diện tích này sản xuất lúa theo hướng hữu cơ, giúp thành viên nâng cao năng suất, chất lượng và tạo ra sản phẩm an toàn. Vụ đông xuân 2022 - 2023 vừa qua, HTX thực hiện mô hình Ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất lúa với quy mô 50 ha/71 thành viên. Qua thời gian thực hiện, mô hình cho năng suất và lợi nhuận cao hơn so với hộ sản xuất lúa bên ngoài.

Ông Trần Văn Bé Năm (ấp Mỹ Thạnh, xã Mỹ Hạnh Trung), thành viên HTX Nông nghiệp Thạnh Lợi cho biết, gia đình có 4 công đất sản xuất lúa ứng dụng công nghệ cao. Nhờ được hướng dẫn các kỹ thuật canh tác, sử dụng phân định lượng nên lúa ít sâu bệnh, giảm số lần phun xịt thuốc, từ đó giảm chi phí sản xuất. Sau khi trừ chi phí, lợi nhuận từ sản xuất lúa ứng dụng công nghệ cao hơn 3,5 triệu đồng/công. “Trước đến nay, chưa vụ nào tôi sản xuất lúa có lợi nhuận cao như vậy. Bên cạnh đó, nhờ không lạm dụng thuốc trừ sâu nên môi trường được bảo vệ tốt” - ông Năm phấn khởi.

ĐẨY MẠNH LIÊN KẾT GẮN VỚI NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG

Theo Chi cục Phát triển nông thôn (Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), Tiền Giang đã triển khai thực hiện chủ trương, chính sách khuyến khích phát triển hợp tác, liên kết sản xuất gắn với tiêu thụ nông sản, xây dựng Cánh đồng lớn từ năm 2014 đến nay. Hiện trên địa bàn tỉnh có khoảng 40 HTX sản xuất và liên kết tiêu thụ lúa với các DN, thương nhân trong và ngoài tỉnh, tập trung chủ yếu ở các huyện như: Cái Bè, Cai Lậy, Châu Thành, Gò Công Đông, Gò Công Tây, với diện tích liên kết bình quân khoảng 4.000 - 5.000 ha/vụ. Các HTX đang sản xuất chủ yếu các giống lúa như: OM18, OM5451, Đài Thơm 8, Nàng Hoa 9, ST25. Ngoài ra, một số giống đặc trưng như VD20 chủ yếu được trồng ở các xã của huyện Gò Công  Đông; nếp IR4625 ở huyện Châu Thành, huyện Tân Phước.

Ngoài ra, thực hiện liên kết theo Nghị định 98/2018 của Chính phủ về chính sách khuyến khích phát triển hợp tác liên kết trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp, đến nay, trên địa bàn tỉnh có 21 dự án/kế hoạch liên kết đã được phê duyệt và triển khai thực hiện; trong đó, có 13 dự án/kế hoạch liên kết trên ngành hàng cây lúa. Hình thức liên kết chủ yếu từ cung ứng vật tư, dịch vụ đầu vào, tổ chức sản xuất gắn với tiêu thụ sản phẩm. Nông dân được hỗ trợ phân bón, vật tư, giống, tập huấn, bao tiêu đầu ra và bước đầu đã hình thành các mô hình mẫu trong sản xuất liên kết tiêu thụ lúa hiệu quả để nhân rộng trong thời gian tới.

Theo đánh giá của Chi cục trưởng Chi cục Phát triển nông thôn Võ Văn Lập, DN, HTX khi tham gia mô hình Cánh đồng liên kết sẽ có được nguồn cung ứng nguyên liệu ổn định, chất lượng, giảm chi phí, hạ giá thành. Lợi nhuận thu được từ mô hình cao hơn so với bên ngoài, giải quyết đầu ra ổn định cho nông dân thông qua các hợp đồng liên kết, tạo việc làm cho người dân. Việc liên kết và sản xuất theo quy trình sẽ tạo ra các phẩm sạch, an toàn, có nguồn gốc rõ ràng. Việc áp dụng các kỹ thuật tiên tiến trong sản xuất nông nghiệp giúp hạn chế tác động tiêu cực đến môi trường.

Theo đồng chí Võ Văn Lập, để nông dân trồng lúa nâng cao thu nhập, trong thời gian tới, ngành Nông nghiệp sẽ tập trung tuyên truyền, khuyến khích người dân sản xuất lúa theo hướng hữu cơ, giảm khí thải carbon và giảm gây ô nhiễm môi trường, giảm vật tư, phân bón. Điều này giúp giảm chi phí và tạo ra sản phẩm chất lượng cao góp phần tăng thu nhập cho nông dân. Đồng thời, hướng dẫn DN/HTX liên kết tiêu thụ lúa lập dự án hoặc kế hoạch liên kết trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp được quy định tại Nghị định 98/2018 của Chính phủ.

Ngành Nông nghiệp cũng sẽ tiếp tục triển khai các chính sách hỗ trợ đầu tư kết cấu hạ tầng cho HTX hoạt động trong lĩnh vực lúa - gạo để đủ năng lực, đóng vai trò đại diện cho nông dân ký hợp đồng liên kết với DN. Đồng thời, tổ chức các dịch vụ chung như: Cung ứng vật tư nông nghiệp, dịch vụ bảo vệ thực vật, sấy, bảo quản, tạm trữ, tìm đầu ra cho sản phẩm… nhằm tăng hiệu quả sản xuất, giảm chi phí và tăng thu nhập cho từng hộ nông dân.

Một trong những giải pháp quan trọng là tiếp tục thu hút các DN đầu tư xây dựng vùng nguyên liệu sản xuất lúa, tham gia vào chuỗi giá trị sản xuất lúa - gạo: Từ Cánh đồng liên kết tiến tới vùng chuyên canh sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP hoặc GlobalGAP với sản lượng lớn, đồng đều, bảo đảm chất lượng, tăng giá trị hàng hóa và tăng thu nhập; nghiên cứu xây dựng thương hiệu lúa - gạo giúp nông dân sản xuất hướng đến thị trường.

Ngoài ra, ngành Nông nghiệp sẽ quan tâm đầu tư cơ sở hạ tầng cho Cánh đồng liên kết sản xuất, đặc biệt là thiết kế lại đồng ruộng để thuận lợi cho cơ giới hóa, hoàn thiện thủy lợi nội đồng, trạm bơm điện, nâng cấp đường giao thông đến cánh đồng; hỗ trợ nông dân mua máy móc thiết bị phục vụ sản xuất, thu hoạch; bố trí cán bộ kỹ thuật hướng dẫn nông dân áp dụng tiến bộ kỹ thuật đúng quy trình…

T. ĐẠT