Lợi ích của vắc xin AstraZeneca lớn hơn nguy cơ, nên tiếp tục tiêm chủng

(ABO) Hiện nay, một số quốc gia trong Liên minh châu Âu (EU) đã tạm thời ngừng sử dụng vắc xin AstraZeneca Covid-19, là một biện pháp phòng ngừa dựa trên các báo cáo về rối loạn đông máu hiếm gặp ở những người đã tiêm vắc xin này. Các quốc gia khác trong EU đã xem xét thông tin tương tự và quyết định tiếp tục sử dụng vắc xin này trong các chương trình tiêm chủng của họ. Vắc xin AstraZeneca Covid-19 là loại vắc xin đang được triển khai tiêm chủng tại Việt Nam và sẽ tiêm tại Tiền Giang.

WHO cho rằng việc chủng ngừa Covid-19 sẽ không làm giảm bệnh tật hoặc tử vong do các nguyên nhân khác. Các sự kiện huyết khối tắc mạch được biết là thường xuyên xảy ra. Huyết khối tĩnh mạch là bệnh tim mạch phổ biến thứ ba trên toàn cầu. 

Trong các chiến dịch tiêm chủng mở rộng, các quốc gia thường xuyên giám sát và báo cáo các tác dụng phụ có thể xảy ra sau khi tiêm chủng. Điều này không nhất thiết có nghĩa là các sự kiện có liên quan đến việc tiêm chủng, nhưng việc điều tra chúng, đánh giá và báo cáo là cần thiết. Nó cũng cho thấy rằng hệ thống giám sát hoạt động và có các biện pháp kiểm soát hiệu quả. 

Ngày 16-4-2021, Ủy ban cố vấn toàn cầu về an toàn vắc xin (GACVS) xem xét bằng chứng mới nhất về các biến cố đông máu hiếm gặp với vắc xin AstraZeneca Covid-19. Kết quả cho thấy đây là một loại biến cố ngoài ý muốn rất hiếm gặp được gọi là huyết khối kèm theo Hội chứng giảm tiểu cầu (TTS), liên quan đến các biến cố đông máu bất thường và nghiêm trọng do số lượng tiểu cầu thấp, đã được báo cáo sau khi tiêm vắc xin Covid-19 Vaxzevria và Covishield.

Cơ chế sinh học của hội chứng TTS này vẫn đang được nghiên cứu. Ở giai đoạn này, cơ chế “đặc hiệu nền tảng” liên quan đến vắc xin vectơ adenovirus là không chắc chắn nhưng không thể loại trừ. Việc xem xét liên tục các trường hợp TTS và nghiên cứu liên quan nên bao gồm tất cả các vắc xin sử dụng nền tảng vectơ adenoviral. GACVS lưu ý rằng một cuộc điều tra đã được bắt đầu về sự xuất hiện của TTS sau khi vắc xin Johnson & Johnson được sử dụng tại Hoa Kỳ. Hội chứng TTS không liên quan đến vắc xin dựa trên mRNA như vắc xin Comirnaty hoặc Moderna mRNA-1273.

Dựa trên dữ liệu mới nhất hiện có, nguy cơ TTS với vắc xin Vaxzevria và Covishield dường như rất thấp. Dữ liệu từ Vương quốc Anh cho thấy nguy cơ là khoảng 4 trường hợp trên một triệu người lớn (1/250.000 người) được tiêm vắc xin, trong khi tỷ lệ này được ước tính là khoảng 1/100.000 người ở Liên minh châu Âu (EU). Các quốc gia đánh giá nguy cơ TTS sau khi tiêm vắc xin Covid-19 nên thực hiện phân tích lợi ích - nguy cơ có tính đến dịch tễ học địa phương bao gồm tỷ lệ mắc và tử vong do bệnh Covid-19, nhóm tuổi được nhắm mục tiêu tiêm chủng và sự sẵn có của vắc xin thay thế.

Công việc đang được tiến hành để tìm hiểu các yếu tố rủi ro đối với TTS. Một số nhà điều tra đã xem xét tỷ lệ TTS theo độ tuổi. GACVS hỗ trợ nghiên cứu sâu hơn để hiểu nguy cơ liên quan đến tuổi vì trong khi dữ liệu có sẵn cho thấy nguy cơ gia tăng ở người trẻ tuổi, điều này đòi hỏi phải phân tích thêm. Về vấn đề nguy cơ liên quan đến tình dục, mặc dù có nhiều trường hợp được báo cáo hơn ở nữ giới, nhưng điều quan trọng cần nhấn mạnh là nhiều phụ nữ đã được tiêm chủng hơn và một số trường hợp TTS cũng đã được báo cáo ở nam giới. Do đó, cần phải phân tích sâu hơn để xác định bất kỳ rủi ro nào liên quan đến tình dục. GACVS khuyến nghị các nghiên cứu thêm về dịch tễ học, lâm sàng và cơ học để hiểu đầy đủ về TTS.

Huyết khối ở các vị trí cụ thể, như não và bụng dường như là một đặc điểm chính của TTS. Các bác sĩ lâm sàng nên cảnh giác với bất kỳ cơn đau đầu mới, dữ dội, dai dẳng nào hoặc các triệu chứng quan trọng khác, chẳng hạn như đau bụng dữ dội và khó thở, khởi phát từ 4 đến 20 ngày sau khi tiêm vắc xin Covid-19 có vectơ adenovirus.

Ở mức tối thiểu, các quốc gia nên khuyến khích các bác sĩ lâm sàng đo nồng độ tiểu cầu và tiến hành các nghiên cứu hình ảnh X quang thích hợp như một phần của quá trình điều tra huyết khối. Các bác sĩ lâm sàng cũng nên biết rằng mặc dù heparin được sử dụng để điều trị cục máu đông nói chung, việc sử dụng heparin trong TTS có thể nguy hiểm và nên xem xét các phương pháp điều trị thay thế như immunoglobulin và thuốc chống đông máu không phải heparin.

Có thể có một sự khác biệt về địa lý trong nguy cơ xảy ra các sự kiện bất lợi hiếm gặp này. Do đó, điều quan trọng là phải đánh giá các trường hợp TTS tiềm ẩn ở tất cả các quốc gia. Các quốc gia được khuyến khích xem xét, báo cáo và điều tra tất cả các trường hợp TTS sau khi tiêm vắc xin Covid-19; đánh giá các trường hợp bệnh theo sự hiện diện của huyết khối có giảm tiểu cầu và thời gian bắt đầu sau khi tiêm chủng; áp dụng định nghĩa trường hợp TTS theo hướng dẫn.

Trong khi có một số thông tin về vắc xin Comirnaty, Moderna (mRNA-1273), Vaxzevria và Covishieldtừ EU, có rất ít dữ liệu giám sát sau tiêm về các vắc xin Covid-19 khác và từ các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình. GACVS khuyến nghị tất cả các quốc gia tiến hành giám sát an toàn đối với tất cả vắc xin Covid-19 và cung cấp dữ liệu cho chính quyền địa phương của họ và cho cơ sở dữ liệu toàn cầu của WHO về các báo cáo an toàn trường hợp cá nhân. Điều này là cần thiết để hỗ trợ các khuyến nghị dựa trên bằng chứng về các vắc xin này.

Trên 80 cán bộ, chiến sĩ quân đội của tỉnh Tiền Giang đã hoàn thành tiêm mũi 1 vắc xin phòng Covid-19 và không xảy ra trường hợp nào sốc phản vệ hay tai biến sau tiêm chủng.

Truyền thông cởi mở, minh bạch và dựa trên bằng chứng về những lợi ích và rủi ro tiềm ẩn đối với người nhận và cộng đồng là điều cần thiết để duy trì lòng tin. WHO đang theo dõi cẩn thận việc triển khai tất cả các vắc xin Covid-19 và sẽ tiếp tục hợp tác chặt chẽ với các quốc gia để quản lý các rủi ro tiềm ẩn cũng như sử dụng khoa học và dữ liệu để thúc đẩy phản ứng và khuyến nghị.

WHO thường xuyên liên hệ với Cơ quan Dược phẩm châu Âu và các cơ quan quản lý trên toàn thế giới để biết thông tin mới nhất về tính an toàn của vắc xin Covid-19. Tiểu ban Covid-19 của WHO thuộc Ủy ban Cố vấn toàn cầu về an toàn vắc xin đang đánh giá cẩn thận các dữ liệu an toàn mới nhất hiện có đối với vắc xin AstraZeneca. Sau khi hoàn thành đánh giá, WHO sẽ thông báo ngay cho công chúng về kết quả nghiên cứu.

Tại thời điểm này, WHO cho rằng lợi ích của vắc xin AstraZeneca lớn hơn nguy cơ và khuyến cáo nên tiếp tục tiêm chủng. 

BS CKII LÊ ĐĂNG NGẠN

Cập nhật tài liệu của Tổ chức Y tế thế giới ngày 17 tháng 4 năm 2021