Thông tin mới về biến thể Omicron của SARS-CoV-2

(ABO) Ngày 26-11-2021, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đã xếp biến thể B.1.1.529 của SARS-CoV-2 là một biến thể đáng quan tâm, có tên là Omicron, theo khuyến cáo của Nhóm cố vấn kỹ thuật của WHO về sự tiến hóa của vi rút (TAG-VE). Quyết định này dựa trên bằng chứng được trình bày cho TAG-VE rằng, Omicron có một số đột biến có thể ảnh hưởng đến cách hoạt động, như mức độ lây lan dễ dàng hoặc mức độ nghiêm trọng của bệnh tật mà nó gây ra.

Covid-19 là dịch bệnh gây lo ngại cho sức khỏe toàn cầu. Ảnh. THỦY HÀ

KIẾN THỨC HIỆN TẠI VỀ OMICRON

Biến thể B.1.1.529 lần đầu tiên được báo cáo do WHO từ Nam Phi vào ngày 24-11-2021, đồng thời ghi nhận có sự gia tăng mạnh số trường hợp mắc bệnh. Trường hợp nhiễm B.1.1.529 được xác nhận đầu tiên là từ một mẫu bệnh phẩm được thu thập vào ngày 9-11-2021.

Biến thể này có một số lượng lớn các đột biến, một số đột biến đáng lo ngại. Số lượng các trường hợp của biến thể này dường như đang tăng lên ở hầu hết các tỉnh ở Nam Phi. Một số phòng thí nghiệm đã chỉ ra rằng đối với một xét nghiệm PCR được sử dụng rộng rãi, một trong ba gen mục tiêu không được phát hiện (được gọi là gen S bỏ qua hoặc lỗi đích gen S) và do đó xét nghiệm này có thể được sử dụng làm điểm đánh dấu cho biến thể này, đang chờ xác nhận trình tự. Sử dụng cách tiếp cận này, biến thể Omicron đã được phát hiện với tốc độ lây nhiễm nhanh hơn so với các đợt lây nhiễm trước đó, điều này cho thấy rằng biến thể này có thể có lợi thế về tăng trưởng.

Dựa trên các bằng chứng được trình bày cho thấy, sự thay đổi bất lợi trong dịch tễ học Covid-19, TAG-VE đã khuyến cáo WHO xếp B.1.1.529 vào nhóm biến thể bất lợi (Variant of Concern - VOC) và đặt tên là Omicron. Các nhà nghiên cứu ở Nam Phi và khắp nơi trên thế giới đang tiến hành các nghiên cứu để hiểu rõ hơn về nhiều khía cạnh của Omicron và sẽ tiếp tục chia sẻ những phát hiện của những nghiên cứu này khi có sẵn.

Khả năng lây truyền: Vẫn chưa rõ liệu Omicron có dễ lây truyền hơn hay không (ví dụ dễ lây lan từ người này sang người khác) so với các biến thể khác, bao gồm cả Delta. Số người có kết quả xét nghiệm dương tính đã tăng lên ở các khu vực của Nam Phi bị ảnh hưởng bởi biến thể này, nhưng các nghiên cứu dịch tễ học đang được tiến hành để tìm hiểu xem liệu đó có phải là do Omicron hay các yếu tố khác hay không.

Mức độ nghiêm trọng của bệnh: Vẫn chưa rõ liệu nhiễm trùng Omicron có gây ra bệnh nặng hơn so với nhiễm trùng với các biến thể khác, bao gồm cả Delta hay không. Dữ liệu sơ bộ cho thấy, tỷ lệ nhập viện ngày càng tăng ở Nam Phi, nhưng điều này có thể là do tổng số người bị nhiễm bệnh ngày càng tăng, chứ không phải là kết quả của nhiễm trùng cụ thể với Omicron.

Hiện tại không có thông tin nào cho thấy các triệu chứng liên quan đến Omicron khác với các triệu chứng ở những biến thể khác. Các trường hợp nhiễm trùng được báo cáo ban đầu là ở các sinh viên đại học - những người trẻ hơn có xu hướng mắc bệnh nhẹ hơn - nhưng việc hiểu được mức độ nghiêm trọng của biến thể Omicron sẽ mất vài ngày đến vài tuần. Tất cả các biến thể của Covid-19, bao gồm cả biến thể Delta đang chiếm ưu thế trên toàn thế giới, đều có thể gây bệnh nặng hoặc tử vong, đặc biệt đối với những người dễ bị tổn thương nhất, do đó việc phòng ngừa luôn là chìa khóa.

Bằng chứng sơ bộ cho thấy có thể có tăng nguy cơ tái nhiễm Omicron (tức là những người đã từng bị Covid-19 có thể bị tái nhiễm dễ dàng hơn với Omicron), so với các biến thể cần quan tâm khác, nhưng thông tin còn hạn chế. Thông tin thêm về điều này sẽ có sẵn trong những ngày vài tuần tới.

Hiệu quả của vắc xin: WHO đang làm việc với các đối tác kỹ thuật để hiểu tác động tiềm tàng của biến thể này đối với các biện pháp đối phó hiện có của chúng ta, bao gồm cả vắc xin. Vắc xin vẫn rất quan trọng trong việc giảm thiểu bệnh tật nặng và tử vong, bao gồm cả việc chống lại biến thể lưu hành ưu thế Delta. Các loại vắc xin hiện tại vẫn có hiệu quả chống lại bệnh nặng và tử vong.

Hiệu quả của các xét nghiệm hiện tại: Các xét nghiệm PCR được sử dụng rộng rãi tiếp tục phát hiện nhiễm trùng, bao gồm cả nhiễm trùng Omicron, như chúng ta đã thấy với các biến thể khác. Các nghiên cứu đang được tiến hành để xác định xem liệu có bất kỳ tác động nào đến các loại xét nghiệm khác, bao gồm cả xét nghiệm phát hiện kháng nguyên nhanh hay không.

Hiệu quả của các phương pháp điều trị hiện tại: Corticosteroid và Thuốc chẹn thụ thể IL6 sẽ vẫn có hiệu quả để điều trị bệnh nhân bị Covid-19 nặng. Các phương pháp điều trị khác sẽ được đánh giá để xem liệu chúng có còn hiệu quả hay không với những thay đổi đối của vi rút trong biến thể Omicron.

CÁC NGHIÊN CỨU ĐANG ĐƯỢC TIẾN HÀNH

Ở thời điểm hiện tại, WHO đang phối hợp với đông đảo các nhà nghiên cứu trên thế giới để hiểu rõ hơn về Omicron. Các nghiên cứu hiện đang được tiến hành hoặc trong thời gian ngắn bao gồm đánh giá khả năng lây truyền, mức độ nghiêm trọng của nhiễm trùng (bao gồm cả các triệu chứng), hiệu suất của vắc xin, xét nghiệm chẩn đoán và hiệu quả của các phương pháp điều trị.

WHO khuyến khích các quốc gia đóng góp thu thập và chia sẻ dữ liệu bệnh nhân nhập viện thông qua Nền tảng dữ liệu lâm sàng Covid-19 của WHO để mô tả nhanh các đặc điểm lâm sàng và kết quả của bệnh nhân.

Nhiều thông tin sẽ được cập nhật trong những ngày kế tiếp và tuần tới. TAG-VE của WHO sẽ tiếp tục theo dõi và đánh giá dữ liệu khi dữ liệu có sẵn và đánh giá cách các đột biến trong Omicron thay đổi hành vi của vi rút. 

ĐỀ XUẤT HÀNH ĐỘNG CỦA CÁC QUỐC GIA

Vì Omicron được xếp vào nhóm biến thể cần quan tâm, một số hành động mà WHO khuyến nghị các quốc gia thực hiện, bao gồm tăng cường giám sát và xác định trình tự các trường hợp; chia sẻ trình tự bộ gen trên cơ sở dữ liệu có sẵn công khai, chẳng hạn như GISAID; báo cáo các trường hợp hoặc chùm ca bệnh ban đầu cho WHO; thực hiện điều tra thực địa và đánh giá trong phòng thí nghiệm để hiểu rõ hơn liệu Omicron có các đặc điểm lây truyền hoặc bệnh tật khác nhau hay tác động đến hiệu quả của vắc xin, phương pháp điều trị, chẩn đoán hoặc các biện pháp xã hội và sức khỏe cộng đồng. Các quốc gia cần tiếp tục thực hiện các biện pháp y tế cộng đồng hiệu quả để giảm lưu thông Covid-19 nói chung, sử dụng phương pháp phân tích rủi ro và cách tiếp cận dựa trên cơ sở khoa học. 

Tại Việt Nam đến nay qua giám sát dịch tễ của vi rút SARS-CoV-2 hiện chưa ghi nhận trường hợp mắc Covid-19 với biến chủng mới Omicron.

Để chủ động kiểm soát tình hình dịch Covid-19 trong nước và đồng thời ngăn chặn nguy cơ xâm nhập và lây lan của biến chủng mới Omicron vào nước ta từ các quốc gia đã ghi nhận và lây lan biến chủng mới. Bộ Y tế đã chỉ đạo hệ thống giám sát tăng cường giám sát dịch Covid-19 nhằm phát hiện sớm những dấu hiệu bất thường của các ổ dịch Covid-19.

Yêu cầu các Viện Vệ sinh dịch tễ/Pasteur chủ động thực hiện giải trình tự gien các trường hợp nghi ngờ nhiễm biến chủng mới, đặc biệt là những trường hợp có tiền sử dịch tễ về từ các quốc gia khu vực Nam Phi. Đề xuất cơ quan có thẩm quyền xem xét chỉ đạo tạm dừng tổ chức các chuyến bay quốc tế đến và đi từ các quốc gia: Nam Phi, Botswana, Namibia, Zimbabwe, Eswatini, Lesotho, Mozambique và tạm dừng cấp phép nhập cảnh với hành khách đến/đi về từ các quốc gia trên.

BSCK2 LÊ ĐĂNG NGẠN
Cập nhật Tài liệu của WHO, CDC ngày 30-11-2021