Ngày xuân tảo mộ, nhớ đến tổ tiên, ông bà

(ABO) Không biết tự bao giờ đã có tục tảo mộ ngày xuân, chỉ biết đây là phong  tục được lưu truyền từ ông bà, tổ tiên để lại. Mỗi từ đường có một ngày tảo mộ quy định, thường là từ 20 đến 25 tháng Chạp, tức là trước tiết lập xuân.

Tảo mộ nghĩa là sửa sang mộ phần của người đã khuất và để cho con cháu nhớ đến tổ tiên, ông bà. Đến ngày tảo mộ, con cháu trong họ dù đi đâu xa, làm ăn nơi nào cũng quay về đất tổ để dự ngày tảo mộ. Sáng sớm, phụ nữ thì ở nhà lo mâm cỗ, còn đàn ông, con trai mang dụng cụ: Cuốc, xẻng, chổi, thùng, dao... ra khu nhà mồ tổ tiên.

Con cháu làm cỏ, vệ sinh phần mộ ông bà.

Thường thì mỗi họ có một trưởng họ chỉ huy việc tảo mộ, nhưng trưởng họ không phải là người dẫn đường, chỉ việc, mà con cháu tự giác tìm mộ và tu sửa, quét dọn, làm cỏ.... Trưởng họ vừa trực tiếp tham gia tảo mộ vừa giải thích thêm cho con cháu nhớ, biết là đang tảo mộ của ai, quan hệ thế nào và rồi vừa làm, vừa kể cho nhau nghe những kỷ niệm về người đã khuất...

Ngày tảo mộ, những người con, cháu lau rửa mộ phần ông bà, tổ tiên.

Theo lời ông bà xưa kể, người Việt từ ngàn xưa đã có phong tục, hễ trong nhà có người thân qua đời là phải nhờ thầy địa coi đất. Đất hợp chỗ nào thì táng nơi đó nên người trong một họ mà mộ phần có thể cách xa nhau đến mấy cây số. Vì thế, nếu con cháu về không đông đủ thì việc tảo mộ có thể kéo dài cả ngày.

Nhưng có một điều là dù bận việc đến đâu, làm ăn khấm khá đến mức nào thì cũng tuyệt đối không được thuê người tảo mộ. Bởi đó được xem là việc làm bất hiếu của kẻ hậu sinh. Việc tảo mộ phải do chính con cháu trong họ thực hiện thì mới mang ý nghĩa của ngày tảo mộ.

Con cháu trang trí mộ phần ông bà chuẩn bị đón tết cổ truyền dân tộc.

Tảo mộ xong, con cháu trong họ về từ đường bày lễ dâng lên tổ tiên, cùng nhau xem phả hệ đồ, chúc phúc cho nhau để biết nguồi cội và cùng nhau dùng bữa cơm sum họp họ hàng. Đây cũng là dịp, bà con, anh em gặp gỡ, tâm sự những công việc trong năm và qua đó có thể giúp đỡ những người còn khó khăn trong họ.   

Các thế hệ con cháu từ già đến trẻ sau khi làm cỏ, làm vệ sinh sạch sẽ đều đến thắp hương tưởng nhớ người đã khuất.

Những ngày giáp tết thời tiết se lạnh. Ngày tảo mộ dù có mưa gió thế nào cũng không vì thế mà hoãn lại. Tờ mờ sáng 27-1 (tức 22 tháng Chạp), chúng tôi tháp tùng cùng đoàn anh em dòng tộc họ Nguyễn đã có mặt tại khu mộ dòng họ Nguyễn nằm trên địa bàn xã Mỹ Phong, TP. Mỹ Tho (tỉnh Tiền Giang). Có chứng kiến cảnh họ hàng con cháu sửa sang, chăm sóc mộ phần của người đã khuất mới cảm nhận một cách sâu sắc ý nghĩa cao đẹp của việc tảo mộ.

Chuẩn bị mâm cỗ tươm tất cúng tổ tiên trong ngày tảo mộ.

Chú Nguyễn Văn Lập, ngụ ấp Mỹ Lương, xã Mỹ Phong, Trưởng tộc dòng họ Nguyễn chia sẻ: “Họ Nguyễn nhà tôi chia ra nhiều nhánh, một nhánh mai táng ở huyện Chợ Gạo, một nhánh mai táng tại xã Mỹ Phong. Riêng nhánh ở xã Mỹ Phong có hơn 20 ngôi mộ. Mỗi từ đường có một ngày tảo mộ quy định. Tôi là trưởng họ nhưng cũng không biết thuộc đời thứ mấy vì đã qua nhiều năm nhiều đời, chỉ biết hằng năm vào 22 tháng Chạp thì dòng họ Nguyễn theo phong tục được cha tôi và ông bà truyền lại là con cháu tụ hop về tảo mộ ông bà, tổ tiên. Tất cả con cháu phải cùng lần lượt tảo mộ từng khu vực để tường tận nguồn cội của mình”.

Con cháu tưởng nhớ ông bà, tổ tiên trong ngày tảo mộ.

Có mặt tại phần mộ của ông bà mình, anh Nguyễn Văn Thiệt, ngụ ấp Mỹ Lương, xã Mỹ Phong chia sẻ: “Tảo mộ là một việc làm hết sức ý nghĩa, nhắc nhở con cháu phải luôn nhớ đến tổ tiên, ông bà, là một phong tục thiêng liêng của người dân Việt cần duy trì. Dự ngày tảo mộ là trách nhiệm của con cháu. Năm nào cũng vậy, dù bận công việc thế nào tôi cũng tranh thủ về dự được ngày tảo mộ của tộc họ, tôi cảm thấy đây là bổn phận của thế hệ con cháu đối với tổ tiên và cần được duy trì truyền dạy lại cho thế hệ con em của mình noi theo…"

HOÀI THU