Thực trạng báo động về lao động trẻ rút BHXH một lần tại Tiền Giang

Theo số liệu của Bảo hiểm xã hội (BHXH) tỉnh Tiền Giang, trong năm 2022, tỉnh có hơn 23 ngàn người rút BHXH một lần (chiến gần 10%  trên tổng số lao động tham gia BHXH toàn tỉnh). Riêng trong quý 1-2023, có gần 8 ngàn người rút BHXH một lần (tăng gần 40% so cùng kỳ).

Những vấn đề trên là thực trạng đáng báo động, nhất là nhiều lao động trẻ khi nghỉ việc sau một năm chưa đi làm lại và rút BHXH một lần, họ sẽ tự đánh mất “của để dành” quý giá của mình để có cuộc sống an vui trong tương lai, để rồi sau này ở tuổi “xế chiều” sẽ tiếc nuối khi không có lương hưu, phải bươn chải kiếm sống và phụ thuộc hoàn toàn vào con cháu.  

RÚT BHXH MỘT LẦN, NGƯỜI LAO ĐỘNG TỰ TƯỚC QUYỀN AN SINH CƠ BẢN CỦA BẢN THÂN

Sau đại dịch Covid-19, tình trạng mất việc của người lao động (NLĐ) làm ảnh hưởng đến kinh tế gia đình gặp nhiều khó khăn, khiến một số NLĐ lựa chọn rút BHXH một lần để có khoản chi tiêu, trang trải cuộc sống; còn có một bộ phận nhỏ NLĐ vì lợi ích trước mắt, muốn rút BHXH một lần để có được một khoản “tiền tươi”.

Với nhiều người, số tiền rút BHXH một lần là “một khoản tiền lớn” nhưng rồi cũng chỉ đủ trang trải trong thời gian ngắn ngủi, rồi lại tiếp tục lo mưu sinh cho đến lúc tuổi già. Thực trạng này rất đáng lo ngại, không chỉ gây thiệt thòi lớn về quyền lợi của NLĐ, mà còn ảnh hưởng đến chính sách an sinh xã hội khi dân số nước ta đang bắt đầu già hóa.

Khi rút BHXH một lần, NLĐ sẽ  bị 4 thiệt thòi so với hưởng lương hưu như sau:

Thứ nhất, NLĐ khi không còn trong hệ thống BHXH được Nhà nước bảo hộ, mất cơ hội được hưởng lương hưu hằng tháng, là nguồn thu nhập rất ổn định và có ích khi về già. Hằng năm, mức lương hưu sẽ được điều chỉnh định kỳ theo chỉ số giá tiêu dùng và mức tăng trưởng kinh tế (bình quân hằng năm mức điều chỉnh khoảng 7,5% đến 9,3% tùy theo nhóm đối tượng).

Thứ hai, NLĐ mất đi cơ hội được cấp thẻ BHYT miễn phí trong suốt thời gian hưởng lương hưu để hưởng các quyền lợi về khám, chữa bệnh BHYT, chăm sóc sức khỏe khi tuổi già, trong khi ở độ tuổi này rất dễ gặp bất trắc về sức khỏe.

Thứ ba, thân nhân của NLĐ không được hưởng chế độ tử tuất khi không may NLĐ qua đời. (Mức trợ cấp mai táng phí bằng 10 lần mức lương cơ sở tại thời điểm người hưởng lương hưu qua đời), đồng thời thân nhân được hưởng trợ cấp tử tuất hằng tháng hoặc một lần.

Thứ tư, số tiền NLĐ nhận BHXH một lần thiệt hơn so với số tiền đã đóng vào Quỹ BHXH. Theo quy định hiện hành, tổng mức đóng BHXH vào Quỹ hưu trí, tử tuất là 22% mức tiền lương tháng làm căn cứ đóng BHXH của NLĐ. Như vậy, hằng năm sẽ bằng 2,64 tháng lương. Nhưng nếu NLĐ hưởng BHXH một lần thì mức hưởng mỗi năm đóng BHXH chỉ bằng 1,5 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH cho những năm đóng trước năm 2014 và bằng 2 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH cho những năm đóng từ năm 2014 trở đi. Như vậy, nếu lĩnh BHXH một lần, NLĐ sẽ mất đi khoảng 1,14 tháng lương cho mỗi năm đóng BHXH trước năm 2014 và khoảng 0,64 tháng lương cho mỗi năm đóng BHXH từ năm 2014.

NLĐ NÊN BẢO LƯU THỜI GIAN THAM GIA BHXH THAY VÌ RÚT BHXH MỘT LẦN

Với những khó khăn trước mắt (do mất việc làm, giảm sút thu nhập), NLĐ có thể bảo lưu thời gian đóng BHXH, để khi có điều kiện thì tiếp tục tham gia BHXH bắt buộc hoặc tham gia BHXH tự nguyện (mọi người tham gia BHXH tự nguyện đều được Nhà nước hỗ trợ một phần kinh phí, với các mức hỗ trợ 10% - 25% - 30% (theo mức  chuẩn hộ nghèo khu vực nông thôn cho 3 nhóm đối tượng).

Ngoài ra, khi bảo lưu thời gian đóng BHXH, nếu không may NLĐ qua đời, gia đình được hưởng trợ cấp mai táng bằng 10 tháng lương cơ sở, thân nhân tùy theo điều kiện được hưởng trợ cấp tuất hằng tháng (tối đa 4 người) đến khi trưởng thành (nếu là con) hoặc hưởng đến khi qua đời (nếu là vợ, chồng hoặc cha, mẹ đã hết tuổi lao động và không có thu nhập hoặc có thu nhập thấp hơn mức lương cơ sở); trường hợp nhận trợ cấp tuất một lần thì mức trợ cấp được tính như BHXH một lần.

Nhằm khuyến khích NLĐ ở lại hệ thống BHXH để được thụ hưởng tối đa các quyền lợi dài hạn khi NLĐ đến tuổi nghỉ hưu, tránh những thiệt hại bất lợi khi NLĐ hưởng BHXH một lần, tại Dự thảo Luật BHXH sửa đổi lần này đã bổ sung nhiều quy định nhằm mở rộng, gia tăng lợi ích cho NLĐ để mọi NLĐ có thêm cơ hội để được hưởng lương hưu.

Trong thực tế, đã có nhiều trường hợp khi đã nhận BHXH một lần muốn nộp lại tiền để phục hồi số năm đã tham gia BHXH để đủ điều kiện hưởng lương hưu, nhưng pháp luật về BHXH chưa quy định về trường hợp này. Vì vậy, NLĐ nên cân nhắc kỹ trước khi quyết định hưởng BHXH một lần. Cách hữu hiệu nhất để có tuổi già an yên, không phụ thuộc vào con cháu là có nguồn tài chính ổn định là hưởng lương hưu hằng tháng khi về già và được cấp thẻ BHYT để chăm sóc sức khỏe trong suốt thời gian hưởng lương hưu.

Nếu không may bị thất nghiệp, NLĐ nên đăng ký nhận trợ cấp thất nghiệp (TCTN), trợ cấp học nghề để vượt qua khó khăn và hưởng các quyền lợi như: Được hưởng TCTN bằng 60% mức bình quân tiền lương tháng đóng bảo hiểm thất nghiệp của 6 tháng liền kề trước khi thất nghiệp; được hưởng chế độ BHYT theo quy định để khám, chữa bệnh BHYT khi không may ốm đau; được hỗ trợ học nghề (tối đa 1 triệu đồng/người/tháng); được hỗ trợ, tư vấn, giới thiệu việc làm miễn phí; được đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ kỹ năng nghề. Qua đợt khó khăn, NLĐ có cơ hội trở lại thị trường lao động, tiếp tục được đóng BHXH để cộng nối thời gian tính hưởng lương hưu sau này. Nếu vẫn chưa thể đóng tiếp BHXH, NLĐ có quyền bảo lưu và sau đó đóng tiếp (bằng cách tham gia BHXH bắt buộc hoặc tự nguyện) để đủ điều kiện nhận lương hưu.

NGUYỄN VĂN THANH