Độc đáo, cổ kính nhà Đốc phủ Hải

Với các công trình còn lại của ngôi nhà và hơn 350 khuôn biển trang trí, đại tự, liễn khảm xà cừ và 70 cổ vật có trong nhà hiện nay thì nhà Đốc phủ Hải (TX.Gò Công) là một trong những ngôi nhà địa chủ phong kiến còn lại tiêu biểu nhất ở Đồng bằng sông Cửu Long.

Nhà ở của Đốc phủ sứ Nguyễn Văn Hải là một di tích kiến trúc độc đáo cuối thế kỷ XIX, có lịch sử hình thành và phát triển khá phong phú. Đây là nơi bà Trần Thị Sanh (vợ của Anh hùng dân tộc Trương Định) xây dựng vào năm 1860 và sinh sống.

Ngôi nhà chữ đinh ba gian lợp lá. Năm 1864, Trương Định tuẫn tiết, bà Sanh vào chùa quy y, giao quyền trông nom ngôi nhà cho con riêng Dương Thị Hương và rể là Tri Huyện Trường Bình.

Sau khi ông bà này qua đời, ngôi nhà để lại cho con gái Huỳnh Thị Điệu và chồng là Đốc phủ sứ Nguyễn Văn Hải.

Từ năm 1895-1900, Nguyễn Văn Hải cho xây dựng thêm tiền sảnh theo kiểu “roman” và xây hai nhà vuông ở hai bên để người làm công ở. Đến năm 1909-1917, nhà được tu bổ thêm, xây tường rào sắt Tây 3 bên và phần sau xây lẫm lúa to lớn.

Ngôi nhà là một công trình chạm khắc gỗ tinh xảo gồm hơn 100 khuôn đủ đề tài thể loại của thế kỷ XIX và một số ở đầu thế kỷ XX. Vài khung có niên đại lâu hơn kết hợp chặt chẽ hài hoà từ ấp quả đến đầu hồi, khuôn bao, đến các chấn gạch, từ trên xuống dưới, từ trong ra ngoài còn khá nguyên vẹn.

Di tích tọa lạc tại số 49 đường Hai Bà Trưng, thị xã Gò Công, tỉnh Tiền Giang. Đây là công trình kiến trúc nghệ thuật đã được Bộ Văn hóa - Thông tin xếp hạng di tích lịch sử - văn hóa cấp quốc gia theo Quyết định số 921 ngày 20 tháng 07 năm 1994.

Tiền sảnh nhà làm theo kiểu châu Âu, trên đầu cột và vòm cửa chạm nổi hoa văn; trên đố và vòm cửa trang trí bằng nhiều tác phẩm chạm khắc thể hiện nhiều đề tài khác nhau.

Các tủ, bàn, ghế phong cách cũ chạm nổi theo kiểu Louis đều hoàn chỉnh và bằng gỗ quý hay bằng cẩm thạch, đá hoa, hai chiếc ché gốm màu hoa văn rồng nổi.

Ngoài các khuôn biển, các liễn đại tự, các đôi liễn trên các vách cột, phải kể đến các đồ dùng quý hiện nay còn để lại như: Tủ, ghế khảm xà cừ, bàn đá cẩm thạch, đồ sứ Trung Quốc và Việt Nam thế kỷ 17-18. Nổi bật là giường Thất Bảo mặt loát 6 tấm đá cẩm thạch màu sắc khác nhau, thanh chân chạm nổi hoa lá, khảm xà cừ và hai bộ đi văng bằng đá cẩm thạch màu trắng vân đen…

Trong  đó chiếc đôn sứ Giang Tây, chiếc lộc bình cổ giá trị cũng rất cao và nhất là thanh gươm của Trương Định là vô giá.

Mỗi năm Nhà Đốc phủ Hải đón hàng nghìn khách trong và ngoài nước đến tham quan, du khảo.

“Công trình rất đẹp, có giá trị của TX. Gò Công. Chúng ta cần lưu giữ tốt để mọi người khắp nơi trong cả nước và khách du lịch quốc tế đến tham quan, góp phần phát triển kinh tế - xã hội - văn hóa của Gò Công. Xin cảm ơn nhân dân Gò Công đã lưu giữ tốt công trình tuyệt vời này cho con cháu”. Đó là những dòng lưu niệm của PGS.TS Phan Văn Tú (Đại học Văn hóa Hà Nội) khi đến thăm Nhà “Đốc phủ Hải” vào ngày 21-9-2005.

NHƯ LAM