Xây dựng nông thôn mới: Không thể "xây nhà từ nóc"

Việc phát triển nông thôn lâu nay hay tiến hành theo cách tiếp cận từ trên xuống, ít có sự tham gia của người dân nông thôn ngay từ khi bắt đầu, do vậy không phát huy được tính năng động địa phương.

Chúng ta cần khắc phục những điều này khi xây dựng nông thôn mới (NTM), đó là ý kiến của GS. Trần Duy Quý thuộc Hội khoa học phát triển Nông thôn Việt Nam (PHANO) tại Hội thảo quốc tế tiếp cận phát triển NTM cho Việt Nam tổ chức hôm 22-10.

Hầu hết các tuyến đường nông thôn đều được bê tông hóa. Ảnh: Như Lam

Hội thảo do Bộ NNPTNT phối hợp với Tổ chức Nông Lương Liên Hợp Quốc (FAO) và Hội Khoa học phát triển nông thôn Việt Nam (PHANO) tổ chức.

Theo GS. Quý, phát triển nông thôn Việt Nam thường được tập trung vào việc nâng cao năng suất nông nghiệp như chiến lược cách mạng xanh, mang tính chất thuần túy kỹ thuật nhằm mục tiêu đẩy mạnh sản xuất mà không chú ý đến các mục tiêu về sinh kế của nông dân như việc làm, thu nhập, phúc lợi xã hội.

Ngoài ra, ở nông thôn hiện nay thiếu các thể chế của thị trường và xã hội dân sự nên việc phát triển nông thôn không bền vững, GS. Quý khẳng định.

Bổ sung cho việc thực hiện các tiêu chí NTM, GS.TS Võ Tòng Xuân, Viện sĩ Viện Hàn lâm khoa học công nghệ Australia nhận định: Nông thôn còn nghèo, không thể tiếp tục chính sách “Nhà nước và nhân dân cùng làm” một cách bền vững; không thể phó mặc cho dân nông thôn tự bơi trong biển cả khó khăn khi mà giáo dục kém, nghèo, không có thị trường cho sản phẩm làm ra...

Do đó, để hoàn thiện quá trình xây dựng và phát triển NTM, PHANO đề xuất Chính phủ và các ban, ngành cần xây dựng chiến lược tổng hợp; đa dạng hóa sinh kế; dựa vào cộng đồng - do cộng đồng thực hiện và xây dựng tăng cường năng lực thể chế nông thôn.

Tăng kích cầu nông thôn

Để giải quyết những hạn chế trên trong quá trình xây dựng và phát triển NTM, ông Nguyễn Minh Tiến, Cục phó Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn (Bộ NNPTNT) cho biết, quá trình xây dựng NTM cần phải nâng vị thế vai trò chủ lực của người nông dân, cần thay tư duy cũ bằng chính sách kích cầu nông thôn, tức là mạnh dạn đưa kinh phí về nông thôn xây dựng cấu trúc hạ tầng cần thiết cho vùng nguyên liệu được phát triển.

Theo đó, người dân nông thôn có công ăn việc làm, có thu nhập nhờ làm các công trình cơ sở hạ tầng như cầu, đường cho thôn xóm mình, hoặc xây trường học, bệnh xá, chợ, bưu điện nông thôn…

Kiến nghị về vấn đề này, Giáo sư, Tiến sĩ Võ Tòng Xuân nhấn mạnh, Nhà nước cần tổ chức sản xuất theo chuỗi giá trị cho nông dân cùng doanh nghiệp đạt thu nhập cao bằng mô hình hợp tác xã, tập đoàn, trang trại và Nhà nước cần có sự ưu đãi thuế trong 5 năm đầu cho những liên kết này.

Bên cạnh đó, Nhà nước cần tiến hành đào tạo nông dân kiểu mới, chứ không đào tạo tràn lan, đủ loại kiến thức cho nông dân như cách làm kém hiệu quả hiện nay.

Nông dân trong các hợp tác xã hoặc tập đoàn sản xuất nguyên liệu có liên kết với doanh nghiệp đầu ra sẽ được đào tạo để điêu luyện kiến thức và kỹ năng sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP hoặc GlobalGAP đúng sản phẩm mà doanh nghiệp cần tiêu thụ. Nông dân kiểu mới sẽ không tự do sản xuất theo ý hoặc kinh nghiệm của mình mà phải triệt để tuân theo tiêu chuẩn GAP.

Tại hội thảo, một số thông tin khảo sát về kinh tế hộ gia đình nông thôn Việt Nam và bài học xây dựng lại nông thôn của Hàn Quốc cũng được đánh giá cao để áp dụng cho quá trình xây dựng NTM tại Việt Nam.

Chia sẻ tại hội thảo về những bài học kinh nghiệm từ Phong trào Saemaul Udong trong những năm 1970 tại Hàn Quốc, GS. Kim Jung Ho, Đại học Kyengpook, Hàn Quốc, cho biết: Việc quy hoạch trên cơ sở khoa học và cơ hội thị trường nội địa và quốc tế nhằm tạo điều kiện cho nông dân làm nông nghiệp giỏi, sớm có thu nhập (GDP) cao kéo theo sức mua mạnh, để tự họ làm tăng ngân sách địa phương một cách bền vững để có tiền thực hiện các tiêu chí khác.

Mặt khác, cần phát huy vai trò chủ thể của cộng đồng dân cư địa phương là chính, Nhà nước đóng vai trò định hướng, ban hành các quy chuẩn, chính sách, cơ chế hỗ trợ, đào tạo cán bộ và hướng dẫn thực hiện. Các hoạt động cụ thể phải do chính cộng đồng người dân ở thôn, xã bàn bạc dân chủ để quyết định và tổ chức thực hiện theo tinh thần tích cực, tự lực và hợp tác.

(Theo chinhphu.vn)