Những đóa hoa bất tử tại Ngã ba Đồng Lộc

Ngã ba Đồng Lộc nằm trên đường Trường Sơn, thuộc xã Đồng Lộc, huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh. Ngã ba Đồng Lộc có tổng diện tích 50 ha, nằm gọn trong một thung lũng hình tam giác, hai bên đồi núi trọc, giữa là con đường độc đạo, mặt đường giống như một lòng máng, bom địch thả xuống bên nào đất đá cũng lăn xuống đường làm cản trở giao thông. Tất cả mọi con đường từ  Bắc vào Nam đều phải vượt qua ngã ba Đồng Lộc.

Cán bộ, phóng viên, nhân viên Báo Ấp Bắc trong một chuyến về nguồn tại Ngã ba Đồng Lộc. Ảnh: DS

Ngã ba Đồng Lộc được coi như “cổ họng”, vượt qua được sẽ phân tán tỏa ra nhiều tuyến đường khác nhau đi vào Nam. Do vị trí hiểm yếu và đặc biệt quan trọng đó, địch tìm mọi cách cắt đứt huyết mạch giao thông của quân và dân ta chi viện cho chiến trường miền Nam.

Con đường độc đạo này đã được mệnh danh là “tọa độ chết”. Chỉ tính riêng 240 ngày đêm, từ tháng 3 đến tháng 10-1968, không quân địch đã trút xuống đây 48.600 quả bom các loại.

Biết bao người con ưu tú đã anh dũng hy sinh tại đây, tiêu biểu là 10 nữ Thanh niên xung phong (TNXP) thuộc Tiểu đội 4, Đại đội 552 hy sinh khi đang làm nhiệm vụ ở tuổi đời mười tám, đôi mươi. Tấm gương hy sinh anh dũng của các chị đã góp phần làm nên chiến thắng Đồng Lộc.

Đồng Lộc chính là một mốc son chói lọi, một địa danh lịch sử oai hùng trên con đường chiến lược Trường Sơn mang tên Bác.

Tiểu đội 4 thuộc Đại đội 552, Tổng đội TNXP 55 Hà Tĩnh gồm 10 cô gái còn rất trẻ, tuổi từ 17 đến 24, do chị Võ Thị Tần làm Tiểu đội trưởng, là đơn vị làm việc thường trực tại Ngã ba Đồng Lộc, chịu trách nhiệm san lấp hố bom ở đoạn đường này để không đứt mạch giao thông nối hậu phương với tiền tuyến.

Bình thường, tiểu đội hoạt động về đêm để lấp hố bom mà máy bay đã bắn phá vào ban ngày. Với khẩu hiệu “máu có thể chảy, tim có thể ngừng nhưng mạch máu giao thông không bao giờ tắt”, mưa bom, bão đạn không làm khuất phục ý chí anh hùng của lực lượng TNXP.

Tinh thần ấy được thể hiện rất rõ trong bức thư gửi mẹ đầy xúc động của chị Võ Thị Tần: “Mẹ ơi, ở đây vui lắm mẹ ạ, ban đêm chúng nó thắp đèn để chúng con làm đường, còn ban ngày chúng mang bom giết cá để chúng con cải thiện.

Bom đạn của chúng có thể làm rung chuyển cả núi rừng nhưng không thể làm rung chuyển những trái tim của chúng con. Mẹ ơi, thời gian này mặc dù địch đánh phá ác liệt nhưng bọn con vẫn tập được nhiều bài hát mới.

Cuốn sổ tay mẹ mới gửi cho con dạo nọ đã gần hết giấy rồi, mẹ gửi thêm cho con ít giấy. Mới về thăm mẹ mà sao con thấy nhớ mẹ quá, mẹ nhớ giữ gìn sức khỏe và đừng lo cho con nhiều”.

Trưa ngày 24-7-1968, Tiểu đội 4 được lệnh san lấp hố bom sau khi máy bay Mỹ liên tục ném bom phá nát tuyến đường vận tải, để nhanh chóng thông đường cho xe qua. Nhận nhiệm vụ xong, các cô đến hiện trường gấp rút triển khai công việc.

Họ làm việc không ngơi tay, vừa cười, vừa nói và đã 3 lần các cô bị vùi lấp nhưng đều giũ đất đá đứng dậy tiếp tục làm việc. Lúc 16 giờ 30 phút, trận bom thứ 15 trong ngày dội xuống Đồng Lộc.

Một quả bom rơi xuống ngay sát miệng hầm - nơi 10 cô gái của Tiểu đội 4, Đại đội 552 đang tránh bom. Tất cả các chị đã hy sinh khi đang ở độ tuổi mười tám, đôi mươi và vẫn chưa có ai lập gia đình.

Càng khâm phục hơn khi đến ngày thứ 3 đồng đội mới tìm thấy thi thể của chị Hồ Thị Cúc trên đồi Trọ Voi trong tư thế ngồi, đầu đội nón, bên cạnh là cái cuốc, 10 đầu ngón tay bị ứa máu vì đang bới đất để tìm đường ra.

Có một điều ít ai biết, khi viết bài thơ “Cúc ơi!”, Yến Thanh không phải là nhà thơ đã thành danh, mà anh là cán bộ kỹ thuật của ngành Giao thông - Vận tải, có mặt lúc đó, đã nghẹn ngào viết lên bài thơ này.

“Tiểu đội đã về xếp một hàng ngang
Cúc ơi! Em ở đâu không về tập hợp
Chín bạn đã quây quần đủ hết:
Nhỏ, Xuân, Hà, Hường, Hợi, Rạng,
                                     Xuân, Xanh
A trưởng Võ Thị Tần đã điểm danh
Chỉ thiếu mình em
(Chín bỏ làm mười răng được!)

Bọn anh đã bới tìm vẹt cuốc
Đất sâu bao nhiêu bọn anh không cần
Chỉ sợ em đau nên nhát cuốc chùng

Cúc ơi! Em ở đâu?...
…Gọi em,
Gào em
Khản cổ cả rồi
Cúc ơi!”.

10 cô gái Đồng Lộc kiên cường, dũng cảm, đó là: Võ Thị Tần (24 tuổi), Hồ Thị Cúc (24 tuổi), Nguyễn Thị Nhỏ (24 tuổi), Dương Thị Xuân (21 tuổi), Võ Thị Hợi (20 tuổi), Nguyễn Thị Xuân (20 tuổi), Hà Thị Xanh (19 tuổi), Trần Thị Hường (19 tuổi), Trần Thị Rạng (18 tuổi), Võ Thị Hà (17 tuổi).

Các chị đã vĩnh viễn nằm tại ngã ba huyết mạch Bắc - Nam này như đã từng chung một chiến hào lúc còn sống. Để khắc sâu chiến tích anh hùng vẻ vang đó, ngày 7-6-1972, Quốc hội và Chính phủ đã truy tặng danh hiệu “Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân” cho 10 liệt sĩ TNXP hy sinh tại chiến trường Ngã ba Đồng  Lộc.

HỒNG LÊ (tổng hợp)